Gabriel Hernandez Cruz, giáo viên sống ở vùng ngoại ô thuộc bang Oaxaca (Mexico), luôn mong ngóng đến mùa xuân. Sau những trận mưa đầu tiên, hàng đàn kiến cánh rời tổ và bay lên bầu trời.
Vào sáng sớm, những đàn kiến cánh màu đỏ sẫm bay lượn đặc kín trên không. Loại kiến này có thân béo mập và đôi cánh lớn, trong suốt. Tiếng đập cánh vang lên khắp không gian. Người dân gọi loài kiến này là chicatanas.
 |
| Mỗi năm, chicatanas chỉ xuất hiện trong 1-2 ngày. Ảnh: Nikhol Esteras. |
Món quà mỗi năm một lần
Trước khi bình minh ló rạng, các gia đình trên toàn bang Oaxaca, Mexico ra ngoài bắt kiến, đặc sản của vùng.
"Việc này không khó. Chúng bay chậm và tự rơi xuống đất. Nhưng đứa trẻ con nào cũng thích chạy quanh để vợt kiến", Cruz giải thích.
Hàng năm, khi chicatanas bay đến, cảm giác phấn khích lan tỏa khắp không trung. Chúng chỉ xuất hiện 1-2 ngày.
Ricardo Arellano, đầu bếp đến từ một thị trấn nhỏ ở vùng La Canada, nhớ lại cảm giác thưởng thức món kiến cánh hàng năm.
"Mẹ tôi trải chúng lên memelas (loại bánh tortilla dày có phủ đậu và phô mai) hoặc làm nước sốt", ông nói.
 |
| Arellano dùng khóm cọ đảo nhẹ những con kiến trên chiếc chảo truyền thống của người Mexico. Ảnh: Nikhol Esteras. |
Trong khu bếp của Criollo, một trong những nhà hàng sang trọng nhất bang Oaxaca, Arellano chuẩn bị làm món sốt của mẹ. Đầu tiên, ông rang kiến trong chảo, đảo nhẹ bằng một khóm cọ.
Sau đó, Arellano nướng lá bơ và ớt trước khi đem tất cả đổ vào chiếc cối truyền thống làm từ đá núi lửa của Mexico. Tất nhiên, ông cho thêm một ít tỏi tươi.
Món sốt này không mịn. Khi ăn, bạn có thể cảm nhận sự lổn nhổn, mộc mạc với những mẩu kiến giòn và vị thơm của tỏi ở trong miệng. Hương vị của loại sốt này rất khó tả dù có ít thành phần nguyên liệu, tựa như vị đậm đà của phô mai hun khói.
Món kiến cánh phổ biến ở Mexico từ thời châu Mỹ cổ đại. Tình trạng khan hiếm lương thực và nghèo đói đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định những nhóm cộng đồng nào chọn ăn chicatanas.
"Khi một người mẹ cố gắng nuôi sống gia đình nhưng không có lương thực, những con kiến này là lựa chọn tốt. Chúng có hương vị phong phú và giàu protein", Arellano chia sẻ.
 |
| Trước đây, kiến cánh chỉ là món ăn dành cho gia đình nghèo. Ảnh: Nikhol Esteras. |
Trào lưu thưởng thức côn trùng
Từng là món chỉ xuất hiện trên bàn ăn của các gia đình, chicatanas hiện được bán giá cao trong các nhà hàng sang trọng. Một túi kiến cánh sống có giá khoảng 93 USD/kg. Đây là món đặc sản xa xỉ, chỉ xuất hiện trên thị trường vài ngày mỗi năm. Giá bán thể hiện "đẳng" cấp của chicatanas.
Ngày nay, ngoài kiến cánh, nhiều loại côn trùng khác cũng xuất hiện trong các nhà hàng cao cấp ở Mexico với tư cách là đặc sản. Arellano cho rằng nguyên nhân bắt nguồn từ sự tò mò và hiếu kỳ của thực khách. Ngoài ra, người ta cũng coi ăn côn trùng là phong cách sành điệu trong tương lai.
Tỷ lệ protein trong các loài côn trùng khác nhau nhưng các báo cáo cho thấy độ protein trong một gram côn trùng tương đương với một gram thịt bò. Bên cạnh đó, tiêu thụ côn trùng không tác động nhiều đến môi trường. Vì vậy, Liên Hợp Quốc đánh giá đây là thực phẩm của tương lai.
Chế biến nước sốt không phải cách duy nhất người ta thưởng thức kiến. Một số người chỉ đơn giản là rang chúng lên, vặt cánh và bỏ vào miệng như thể ăn hột.
 |
| Hương vị nước sốt làm từ kiến cánh rất đặc biệt. Ảnh: Nikhol Esteras. |
Trong khi đó, một số khác chỉ dùng phần đuôi thay vì cả phần thân và cánh. Nhiều người bóp thứ nước béo và trắng ở bên trong con vật ra làm sốt kem. Người thì nghiền nát chicatanas và trộn với muối để nhắm cùng mezcal, đồ uống có cồn của Mexico.
Tại nhà hàng Pujol Enrique Olvera’s Mexico City, người ta dùng chicatanas làm sốt mayonnaise và ăn cùng ngô bao tử, tạo nên một món ăn đường phố của Mexico thời hiện đại.
Thưởng thức món kiến cánh trong nhà hàng cao cấp có phải chỉ là trào lưu sớm tàn hay là mào đầu của phong trào biến côn trùng thành nguồn lương thực thường xuyên? Không ai có thể đoán trước.
Tuy nhiên, một điều chắc chắn là hàng năm, khi chicatanas xuất hiện, sự phấn khích sẽ phủ đầy không trung. Các gia đình ở bang Oaxaca sẽ lôi dụng cụ ra và sẵn sàng chế biến.
