Thiên tài vật lý Albert Einstein từng chia sẻ: "Nếu bạn đánh giá sự thông minh của một con cá qua khả năng leo cây của nó, con cá đó cả đời nghĩ rằng mình thật thất bại".
Khi nuôi dưỡng con cái, đôi lúc chúng ta đặt trẻ lên bàn cân để so sánh với các bé khác từ sự tăng trưởng đến khả năng nói, đi lại, học tập,...
Chúng ta thường theo đuổi những kỳ vọng kỳ lạ. Đó là dãy số chiều cao lý tưởng, danh sách kỹ năng con cần đạt qua độ tuổi, cân nặng hay các từ bé cần học nói. Cha mẹ luôn so sánh để cố gắng ép con phải đúng với những kỳ vọng này. Tuy nhiên, chúng ta có thể rơi vào bẫy của "trò chơi so sánh".
Trò chơi so sánh là gì?
Trò chơi so sánh là một dạng hành vi tồn tại song song khi chúng ta bắt đầu muốn tìm hiểu mình là ai. Quá trình này là để nhận ra bản thân.
Trẻ có thể bắt đầu nhận ra bản thân sớm từ 9 tháng tuổi. Sau đó, trẻ sẽ trải qua nhiều cột mốc như nhận ra giới tính ở 2-3 tuổi. Ví dụ, bé thích chơi đồ chơi đúng giới tính, nhận ra và chấp nhận những khái niệm xã hội khi bước sang 5-7 tuổi.
 |
| Trẻ có thể bắt đầu nhận ra bản thân sớm từ 9 tháng tuổi. Ảnh: Paresinens. |
Trẻ sẽ bắt đầu tìm hiểu bản thân trong thế giới con sống và giao tiếp với mọi người, có thể vẫn tiếp tục tồn tại sự nhận ra khi trưởng thành. Đây là sự phát triển cần thiết để hướng đến tính độc lập của trẻ, khi hàng ngày con phải đối mặt với hàng trăm quyết định.
Tuy nhiên, trong quá trình phát triển lúc nhỏ, sự nhận ra bản thân của trẻ có thể bị ảnh hưởng bởi lời nói hay sự so sánh từ cha mẹ. Tiến sĩ Jaswa, Đại học Virginia (Mỹ), cho biết từ khi trẻ 3 tuổi, con có thể tin vào những gì cha mẹ nói.
Do đó, khi bạn so sánh trẻ với những bé khác, đặc biệt về hình thể, năng lực, giới tính, con có thể nhận ra bản thân mình một cách lệch lạc. Lúc này, không chỉ có bạn đang so sánh trẻ, bé cũng rơi vào bẫy trò chơi này. Điều này có nghĩa trẻ tin và tự so sánh mình với người khác.
Tự nhiên đã cố gắng để bộ gene giữa 2 đứa trẻ giống nhau đến 99,9%. Nhưng 0,1% còn lại đã làm mỗi đứa trẻ là một phiên bản đặc biệt.
Sự khác biệt nằm ở cách trẻ phát triển, tăng trưởng, hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn,...
Cha mẹ nên làm gì để trẻ tự do phát triển?
Việc so sánh thường khập khiễng và không mang lại giá trị giáo dục. Bạn hãy thoát khỏi trò chơi so sánh bằng cách đừng đặt trẻ lên bàn cân với bất kỳ ai. Cha mẹ chỉ cần chăm sóc và quan sát sự phát triển của trẻ.
 |
| Việc so sánh thường khập khiễng và không mang lại giá trị giáo dục. Ảnh: Pinterest. |
Thay vì so sánh, hãy động viên và khuyến khích trẻ làm tốt hơn theo đúng sự phát triển và khả năng của con. Cha mẹ nên đồng hành cùng con, hướng dẫn các hoạt động phù hợp với khả năng tự nhiên và thể trạng của bé.
Làm điều này, cha mẹ cũng sẽ giúp trẻ tránh trò chơi so sánh, giảm áp lực sống cho bạn và bé.
Bên cạnh đó, chúng ta nên ngừng la mắng và làm thay trẻ. Cả hai điều này cũng dễ làm trẻ nhận ra bản thân mình sai lệch và phát triển không toàn diện, đúng khả năng.
Tài liệu tham khảo:
- Jaswal, VK et al. Young Children Have a Specific, Highly Robust Bias to Trust Testimony. Psychological Science, 2010.
- Playing the Comparison Game. Hopemason, 2020
