Hiện nay, nhiều phương pháp có thể được áp dụng để tránh thai như bao cao su, thuốc tránh thai hàng ngày, đặt vòng... Đây đều là phương pháp dễ tiếp cận và an toàn.
Tuy nhiên, một số trường hợp cần dùng thuốc tránh thai khẩn cấp (TTKC), nhằm đạt được hiệu quả tối đa và an toàn cho người dùng. Thuốc TTKC cần được sử dụng đúng lúc và đúng cách.
Tránh thai khẩn cấp là gì?
Thuốc tránh thai khẩn cấp là loại chứa hormone hoặc chất có tác dụng ngừa thai khẩn cấp ở phụ nữ trong vài ngày đầu sau khi quan hệ không an toàn.
Hiện nay, thị trường có ba loại thuốc tránh thai khẩn cấp:
- Chỉ chứa thành phần là Levonorgestrel: Loại này cần uống càng sớm càng tốt trong vòng 72 giờ sau quan hệ và có 2 chế độ liều:
+ 1 viên duy nhất (1,5 mg)
+ 2 viên (mỗi viên 0,75 mg), uống cách nhau 12 giờ
- Loại kết hợp (Ethylestradiol 100 µg + Levonorgestrel 0.5 mg): Sử dụng 2 viên, dùng cách nhau 12 giờ.
- Loại chứa Ulipristal/ Mifepristone liều thấp: Cần dùng sớm trong 120 giờ sau quan hệ.
Loại kết hợp (ethylestradiol + levonorgestrel) có hiệu quả tránh thai thấp nhất, bạn chỉ nên sử dụng khi không thể tiếp cận được 2 loại còn lại.Loại Ulipristal/ Mifepristone có hiệu quả cao hơn Levonorgestrel.
Trường hợp cần dùng thuốc tránh thai khẩn cấp
Thuốc TTKC không phải là biện pháp tránh thai thường xuyên. Bạn không nên lạm dụng thuốc này để thay thế các biện pháp tránh thai hiệu quả khác như bao cao su, thuốc tránh thai hàng ngày, đặt vòng...
Thuốc TTKC cần sử dụng khi người nữ có quan hệ tình dục không an toàn, không muốn mang thai và thuộc các trường hợp sau đây:
- Có sử dụng phương pháp tránh thai nội tiết nhưng không đúng cách, bị tác động hoặc chưa hiệu quả:
+ Sử dụng cùng lúc với các thuốc cảm ứng men gan làm ảnh hưởng hiệu quả của thuốc.
+ Mới sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày (có thể cần đến 7 ngày để tránh thai hiệu quả), do đó, bạn cần sử dụng phương pháp tránh thai khác trong 7 ngày đầu tiên.
+ Quên uống thuốc tránh thai hàng ngày (2-3 viên) hoặc bị nôn sau khi uống.
+ Tiêm thuốc tranh thai muộn (>14 tuần từ mũi tiêm trước đó)
+ Que cấy tránh thai hết thời hạn hiệu quả.
+ Tháo miếng dán tránh thai/vòng tránh thai > 48 giờ.
 |
| Thuốc tránh thai khẩn cấp không phải là biện pháp ngừa thai thường xuyên. Ảnh: Nova. |
- Sử dụng phương pháp tránh thai khác nhưng thất bại:
+ Tuột/rách bao cao su
+ Tuột vòng tránh thai
+ Bị xâm hại tình dục
+ Không sử dụng bất kỳ phương pháp tránh thai nào.
- Vừa kết thúc thai kỳ và có quan hệ không an toàn:
+ Từ ngày thứ 21 sau sinh (trừ trường hợp đáp ứng đủ tiêu chí cho con bú vô kinh)
+ Từ ngày thứ 5 sau khi sảy thai/phá thai/mang thai ngoài tử cung.
Nguyên tắc hoạt động của thuốc tránh thai khẩn cấp
Khi tinh trùng ở trong cơ thể người phụ nữ, chúng có thể sống tới 5 ngày. Trong thời gian này, nếu như rụng trứng, quá trình thụ thai có thể xảy ra và người phụ nữ có nguy cơ mang thai. Thai kỳ bắt đầu khi trứng làm tổ ở tử cung. Do đó, thuốc tránh thai khẩn cấp cần ngăn ngừa sự thụ thai. Chúng ngừa phóng noãn, làm đặc chất nhầy cổ tử cung ngăn cản sự xâm nhập của tinh trùng. Phôi thai sẽ không thể làm tổ.
Cụ thể hơn:
Loại chỉ chứa thành phần là Levonorgestrel hoặc kết hợp (ethylestradiol + levonorgestrel): Chúng ngừa rụng trứng, tuy nhiên chỉ hiệu quả nếu được uống trước khi có hiện tượng tăng hormone Luteinizing (hormone tuyến yên sinh dục). Chúng ngăn ngừa sự làm tổ của phôi thai nhưng hiệu quả không ổn định. Thuốc chỉ hiệu quả trong vòng 72 giờ sau quan hệ, không còn hiệu quả nếu quá 96 giờ.
Thuốc tránh thai chứa Ulipristal/ Mifepristone: Thuốc làm chậm quá trình rụng trứng, có thể ngăn chặn phóng noãn kể cả khi hormone Luteinizing bắt đầu tăng (nhưng chưa đạt đỉnh). Đây là thời điểm màloại Levonorgestrel không còn hiệu quả nữa. Tuy nhiên, sau 5 ngày, quá trình rụng trứng sẽ tiếp tục diễn ra bình thường.
Vì sao đã uống thuốc nhưng vẫn mang thai?
Hiệu quả của việc sử dụng thuốc TTKC phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, bao gồm thời gian dùng thuốc; thời điểm rụng trứng; cách dùng; cân nặng người dùng; các thuốc mà người dùng sử dụng trước đó.
Sau đây là một số lý do khiến cho dù đã dùng thuốc TTKC nhưng vẫn mang thai:
- Dùng thuốc quá trễ: Thời điểm dùng thuốc có tác động rất lớn đến hiệu quả tránh thai. Trong vòng 24 giờ đầu sau quan hệ, hiệu quả tránh thai có thể lên đến 90%. Mốc 24 - 72 giờ, khả năng bảo vệ giảm đi còn 85%.
 |
| Hiệu quả của việc sử dụng thuốc thuốc tránh thai khẩn cấp phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Ảnh: Dnevniq. |
Bên cạnh đó, mỗi loại thuốc chỉ có hiệu quả ở thời điểm dùng nhất định. Ví dụ, loại chứa Ulipristal/Mifepristone có tác dụng kể cả khi đỉnh hormone Luteinizing bắt đầu tăng (nhưng chưa đạt đỉnh). Trong khi đó, ở thời diểm này, loại Levonorgestrel không còn hiệu quả nữa.
Lưu ý, đối với loại Ulipristal/Mifepristone, sau khi dùng 5 ngày, quá trình rụng trứng vẫn diễn ra bình thường. Do đó, nếu người dùng tiếp tục quan hệ mà không có biện pháp tránh thai, họ vẫn sẽ có khả năng mang bầu.
Đối với loại Levonorgestrel, nếu ngày rụng trứng thực tế của người dùng ở nửa sau của chu kỳ (sau khi dùng thuốc), họ vẫn có nguy cơ mang thai nếu tiếp tục quan hệ không có biện pháp tránh thai.
- Người dùng đã rụng trứng trước khi uống thuốc: Thuốc TTKC không còn hiệu quả trong trường hợp người phụ nữ đã rụng trứng trước đó.
- Dùng sai cách: Bạn tiếp tục quan hệ không an toàn sau đó (vì nghĩ rằng đã uống thuốc tránh thai); nôn ói trong vòng 3 tiếng sau khi uống thuốc TTKC. Ở trường hợp này, bạn cần uống lặp lại viên thuốc bị nôn.
- Người dùng bị thừa cân/béo phì: Thừa cân/béo phì (BMI >26 kg/m2 hoặc cân nặng >70 kg) có thể làm giảm hiệu quả của thuốc TTKC, đặc biệt là loại chỉ chứa levonorgestrel.
- Người dùng đang sử dụng các thuốc khác:
+ Các thuốc làm cảm ứng men gan (một số thuốc chống động kinh, kháng sinh, kháng virus, chống trầm cảm...) có thể làm giảm hiệu quả của thuốc TTKC.
+ Trong trường hợp bạn bị xâm hại tình dục, cần sử dụng thuốc chống phơi nhiễm HIV và thuốc tránh thai ngay lập tức. Bạn cần tham khảo ý kiến nhân viên y tế để lựa chọn loại thuốc không có tương tác.
- Nếu người dùng uống thuốc TTKC loại Ulipristal/Mifepristone, việc sử dụng ngay lập tức thuốc tránh thai hàng ngày chứa progesterogen có thể ảnh hưởng hiệu quả của thuốc. Người dùng cần chờ ít nhất 5 ngày trước khi bắt đầu sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày.
- Thuốc điều trị dạ dày (esomeprazole) có thể làm ảnh hưởng hiệu quả của loại Ulipristal/Mifepristone.
