Mùa nóng điên rồ sắp qua, mùa bão kinh hoàng sắp đến

La Nina là hiện tượng tự nhiên đối lập với El Nino. Ảnh: Steved.

Một trong những nguyên nhân chính khiến nhiệt độ toàn cầu phá kỷ lục trong thời gian vừa qua - El Nino - đang dần biến mất, và hiện tượng đối nghịch với El Nino là La Nina "đang trên đường đến".

Hiện tượng này tác động nhiều hay ít còn một phần phụ thuộc vào nơi bạn sống. Và nếu bạn sống ở khu vực dọc bờ biển Đại Tây Dương hoặc bờ tây của Mỹ, La Nina có thể góp phần tạo ra những hiện tượng thiên nhiên tồi tệ nhất, ví dụ như bão, theo The Conversation.

Để giúp bạn hiểu rõ hơn về La Nina, nhà khoa học chuyên nghiên cứu về El Nino và La Nina - ông Pedro DiNezio - sẽ giải thích về những điều sắp xảy ra cùng lý do gây ra các hiện tượng đó.

Vì sao La Nina gây bão

El Nino và La Nina là hai thái cực khí hậu có thể ảnh hưởng đến thời tiết trên khắp thế giới.

Các nhà khí tượng dự báo La Nina đã đến vì nhiệt độ ở phía đông Thái Bình Dương dọc theo đường xích đạo phía tây Nam Mỹ giảm ít nhất nửa độ C so với mức bình thường. Trong thời kỳ El Nino diễn ra, nhiệt độ ở khu vực này lại tăng.

Những biến động nhiệt độ này có vẻ không đáng kể, nhưng thực tế chúng có thể ảnh hưởng đến bầu khí quyển khắp hành tinh.

Khi nhắc đến La Nina, bạn cần lưu ý đến một khái niệm là Hoàn lưu Walker (Walker Circulation), được đặt theo tên của ông Gilbert Walker, một nhà vật lý người Anh vào đầu thế kỷ 20. Về cơ bản, hoàn lưu Walker là những vòng không khí khổng lồ lên xuống ở những khu vực khác nhau của vùng nhiệt đới.

Trong thời kỳ La Nina, hoàn lưu Walker mạnh lên, gây ra những cơn bão mạnh khi không khí dâng cao. Ảnh: NOAA Climate.

Thông thường, không khí chuyển động đi lên ở Amazon và Indonesia do độ ẩm từ các khu rừng nhiệt đới khiến không khí "nổi lên" còn không khí ở Đông Phi và phía đông Thái Bình Dương lại có chuyển động đi xuống.

Trong thời gian La Nina diễn ra, những vòng không khí khổng lồ tăng cường, tạo điều kiện "bão tố" khi không khí đi lên và ngược lại là khô hạn hơn khi không khí đi xuống.

Còn trong thời kỳ El Nino, nhiệt độ đại dương ở phía đông Thái Bình Dương thay đổi khiến các vòng không khí cũng thay đổi. Do đó, phía đông Thái Bình Dương lại trở nên bão táp hơn.

El Nino và La Nina cũng ảnh hưởng đến dòng tia (jet stream) - dòng không khí mạnh thổi từ tây sang đông trên khắp nước Mỹ và các vùng vĩ độ trung khác.

Khi El Nino xảy ra, dòng tia có xu hưởng đẩy các cơn bão về phía vùng cận nhiệt đới, khiến những khu vực khô hạn này trở nên ẩm ướt hơn. Ngược lại, các vùng vĩ độ trung thường hứng chịu bão lại trở nên khô hạn hơn do bão "chuyển đi nơi khác".

Trong năm 2024, các nhà khí tượng dự đoán sẽ có một sự chuyển đổi nhanh chóng từ El Nino sang La Nina, có thể là vào cuối mùa hè. Tuy nhiên, La Nina ở lại bao lâu vẫn là một câu hỏi mở.

Chu kỳ của hiện tượng khí hậu này có xu hướng dao động cực đoan, trung bình là sau mỗi 3-7 năm. Nhưng khi El Nino có xu hướng tồn tại trong thời gian ngắn, La Nina có thể kéo dài 2 năm hoặc lâu hơn.

2024 có thể rất khắc nghiệt

Nhiệt độ ở vùng nhiệt đới Thái Bình Dương cũng kiểm soát độ đứt gió trên phần lớn Đại Tây Dương.

Độ đứt gió là khái niệm chỉ sự khác biệt về tốc độ gió ở các độ cao hoặc hướng khác nhau. La Nina tạo ra ít độ đứt gió và khiến khả năng ngăn chặn các cơn bão gần như biến mất. Đây không phải là tin tốt cho những người sống ở các vùng dễ gặp bão.

Trong thời kỳ La Nina, dòng tia có xu hướng di chuyển xa hơn về phía bắc, gây ra tình trạng khô hạn trên khắp vùng Tây Nam nước Mỹ. NOAA Climate.

Năm 2020, trong đợt La Nina, Đại Tây Dương ghi nhận con số kỷ lục khi đón 30 cơn bão nhiệt đới và 14 cơn lốc xoáy trên biển, năm 2021 ghi nhận con số lần lượt là 21 và 7.

Các nhà khí tượng cảnh báo mùa bão trên Đại Tây Dương năm 2024 có thể sánh ngang với năm 2021, phần lớn nguyên nhân đến từ La Nina.

Vùng nhiệt đới Đại Tây Dương cũng trở nên ấm áp lạ kỳ, nhiệt độ mặt nước biển phá kỷ lục trong hơn một năm qua. Điều này có thể ảnh hưởng đến bầu khí quyển, gây ra nhiều chuyển động khí quyển ở Đại Tây Dương, từ đó tạo ra bão.

Ngoài bão, La Nina cũng có thể gây hạn hán trong các năm tiếp theo. Ví dụ, ở vùng tây nam nước Mỹ, nguồn cung nước có thể vẫn ổn trong năm đầu tiên xảy ra La Nina nhờ lượng mưa trong mùa đông năm 2023.

Tuy nhiên, từ năm thứ hai hoặc thứ ba xảy ra hiện tượng này, tây nam nước Mỹ có thể gặp phải tình trạng thiếu nước nghiêm trọng. Thời tiết khô hạn cũng gây ra cháy rừng nặng nề hơn ở miền tây nước này, đặc biệt là vào mùa thu - mùa nổi gió.