 |
Ngay sau khi nói với người quản lý tuyển dụng của một công ty game rằng mình 35 tuổi, đã kết hôn và chưa có con, Annie Li thấy không khí cuộc phỏng vấn xin việc đột ngột thay đổi.
“Trước đó, mọi chuyện diễn ra khá tốt đẹp”, cô nói.
Li nghi ngờ cô phỏng vấn thất bại không phải vì là phụ nữ, mà lý do là quá già.
Tại Trung Quốc, nhiều lao động trong ngành công nghệ nói rằng khả năng cạnh tranh của các ứng viên giảm mạnh khi họ gần 35 tuổi. Thực tế, nhiều nhà tuyển dụng đặt điều kiện “dưới 35 tuổi” cho một số cơ hội việc làm, bao gồm cả chính phủ, theo SCMP.
 |
| Lao động trong ngành công nghệ ở Trung Quốc dễ bị sa thải khi bước qua tuổi 35. Ảnh: VCG. |
Phân biệt tuổi tác
Trong ngành công nghệ ở Trung Quốc, nhân viên từ 35 tuổi trở lên, không ở vị trí quản lý hoặc được trọng dụng, có nguy cơ bị sa thải cao qua các đợt cắt giảm nhân sự.
Gần 2/3 người từ 35 tuổi trở lên ở đất nước tỷ dân bị cho thôi việc vào tháng 3/2020 vẫn loay hoay tìm việc vào tháng 9, theo báo cáo được công bố vào tháng 1/2021 từ Trung tâm Nghiên cứu Phát triển của Hội đồng Nhà nước, dựa trên khảo sát của cổng thông tin việc làm Zhaopin.
Ở Trung Quốc, nơi tuổi kết hôn trung bình là 27,1 đối với nam và 24,9 đối với nữ, 35 thường gắn với trách nhiệm làm cha mẹ. Phụ nữ trong độ tuổi này được hưởng ít nhất 14 tuần nghỉ thai sản có lương, riêng ở Bắc Kinh và Thượng Hải là 18 tuần.
Tại nhiều quốc gia, phân biệt tuổi tác là bất hợp pháp. Tuy nhiên, điều tương tự không tồn tại ở Trung Quốc - quốc gia đang đối mặt với tình trạng dân số già nhanh và lực lượng lao động thu hẹp sau hơn 3 thập kỷ áp dụng chính sách một con.
Mặc dù chính phủ đã sửa đổi chính sách 2 con để cho phép các cặp vợ chồng sinh 3 con, độ tuổi trung bình của đất nước này dự kiến vẫn tăng cao hơn trong những năm tới.
Theo kết quả điều tra dân số mới nhất của Trung Quốc, trong khi dân số tổng thể tiếp tục tăng vào năm 2020 lên 1,412 tỷ người từ 1,4 tỷ một năm trước đó, tỷ lệ sinh ở mức thấp nhất kể từ năm 1961 - thời điểm nạn đói nghiêm trọng của nước này diễn ra.
Độ tuổi trung bình của dân số Trung Quốc tăng lên hơn 38 vào năm 2020 (từ 25 tuổi vào năm 1990), dự kiến tăng lên 48 tuổi vào năm 2050 và 49 tuổi vào cuối thế kỷ này.
 |
| Sự phân biệt tuổi tác rất gay gắt trong các công ty công nghệ ở Trung Quốc. Ảnh: Reuters. |
Năm 2020, tập đoàn công nghệ Huawei gây tranh cãi khi sa thải khoảng 7.000 nhân viên, phần lớn trong đó khoảng 35 tuổi. Nhà sáng lập Ren Zhengfei (76 tuổi) sau đó tuyên bố Huawei không đánh giá nhân viên theo tuổi tác.
Theo báo cáo do công ty tuyển dụng trực tuyến Maimai công bố vào tháng 3/2020, độ tuổi trung bình của người lao động trong 19 công ty Internet hàng đầu Trung Quốc là 29,6.
TikTok ByteDance và gã khổng lồ thương mại điện tử Pinduoduo có xu hướng thuê các tài năng thậm chí còn trẻ hơn, với độ tuổi trung bình của nhân viên chỉ là 27. Didi Chuxing cải thiện hơn, với độ tuổi trung bình của nhân viên là 33.
Tuy nhiên, với độ tuổi trung bình của đất nước đang leo thang và nguồn cung nhân tài trẻ hạn chế, nhiều người đang đặt câu hỏi liệu rào cản vô hình về tuổi tác của các gã khổng lồ công nghệ có nên được phá vỡ hay không.
Trong khi báo cáo của Maimai cho thấy độ tuổi trung bình của người lao động tại Tencent Holdings là 29, báo cáo thường niên của công ty này năm ngoái cho thấy bức tranh tươi sáng hơn một chút.
Gã khổng lồ Internet có trụ sở tại Thâm Quyến tiết lộ họ đã thuê 30.714 nhân viên từ 30 đến 50 tuổi, trong khi thuê 20.548 nhân viên dưới 30 tuổi. Tuy nhiên, chỉ có 88 nhân viên từ 55 tuổi trở lên. Và không một ai trong số 13 giám đốc điều hành lớn hơn 55 tuổi, bao gồm cả nhà sáng lập Pony Ma Huateng.
 |
| Độ tuổi trung bình của người lao động trong 19 công ty Internet hàng đầu Trung Quốc là 29,6. Ảnh: Market Place. |
“Rất nhiều lĩnh vực công nghệ và kỹ thuật số hiện tại của Trung Quốc nhắm mục tiêu đến nhóm nhân khẩu học trẻ và hiểu biết về công nghệ. Do đó, việc thuê lao động ở độ tuổi tương tự, có liên quan tới sở thích và hành vi của khách hàng mục tiêu, là điều hợp lý”, Brian Tang, giám đốc điều hành Phòng thí nghiệm LITE tại khoa Luật, ĐH Hong Kong, cho biết.
Tang nói thêm rằng mọi thứ có thể thay đổi khi ngành công nghệ đang phải đối mặt với nhiều quy định hơn ở Trung Quốc. Điều này có thể đòi hỏi các công ty phải thuê nhà quản lý rủi ro có kinh nghiệm hơn.
Bị đào thải vì "quá tuổi"
Matt Lin, lập trình viên 40 tuổi người Trung Quốc, cho biết không giống như bác sĩ và một số nghề càng có giá khi lớn tuổi, giá trị thị trường của lập trình viên có xu hướng giảm dần theo tuổi tác.
“Những công việc tốt đối với chúng tôi không còn liên quan tới lập trình nữa, mà là dẫn dắt nhóm nhân viên và một số nhiệm vụ khác ngày càng xa rời việc viết code”, ông nói.
Joseph Zhu, lập trình viên khoảng 30 tuổi đến từ Nam Kinh, nói rằng tuổi tác thường chống lại người trong ngành công nghệ. “Muốn chuyển việc khi đã có tuổi, bạn chỉ đơn giản không đáp ứng được các yêu cầu cơ bản. Điều này xuất phát từ sự thật là ngành công nghệ đang phát triển quá nhanh”.
Nhiều người khác nói rằng xu hướng tuyển dụng lao động trẻ tuổi trong ngành công nghệ đơn giản phản ánh thực tế: không thể mong đợi nhân viên trung niên, có con cái làm việc theo kiểu “996” khét tiếng (làm việc 12 tiếng/ngày, từ 9h đến 21h, 6 ngày/tuần).
Nhận thức của cộng đồng về văn hóa “996” trong ngành công nghệ được khơi dậy hồi đầu năm nay, khi nữ nhân viên 22 tuổi của Pinduoduo chết khi đang đi bộ về nhà lúc 1h30 sáng. Sự việc làm dấy lên cuộc điều tra của chính quyền Thượng Hải và tranh cãi về sự nguy hiểm của làm việc quá sức.
 |
| Các công ty công nghệ thích tuyển dụng lao động trẻ vì họ dễ dàng tuân theo văn hóa "996" độc hại. Ảnh: Today Online. |
Mike Dai, nhà thiết kế và lập trình trò chơi kỳ cựu, sinh ra vào những năm 1980, nói rằng ngành công nghệ Trung Quốc “sử dụng nhiều lao động với rất nhiều công việc nặng nhọc, được bao bọc dưới lớp vỏ tráng lệ”.
Đối với những người như Annie Li, sự phân biệt tuổi tác là điều vô cùng bức xúc và nhục nhã.
Li tốt nghiệp thạc sĩ tại trường đại học hàng đầu Hong Kong và có một thập kỷ kinh nghiệm trong lĩnh vực game. Hai tháng trước, cô đột ngột mất công việc quản lý khi chủ cũ quyết định đóng cửa văn phòng ở Quảng Châu. Chỉ 2 tiếng sau thông báo đó, Li trở thành người thất nghiệp.
Sau khi nộp 30 hồ sơ xin việc, cô chỉ nhận được 5 lời mời phỏng vấn.
“Sơ yếu lý lịch của tôi thường phù hợp 98% mô tả công việc, nhưng một số nơi chỉ muốn tuyển người dưới 35 tuổi”, Li nói.
Cuối cùng, Li được tuyển làm giám đốc đầu tư tại công ty trò chơi điện tử mới ở Thâm Quyến nhờ sự giới thiệu của bạn bè. Một kết cục không tồi nhưng vị đắng vẫn còn đọng lại.
“Thành thật mà nói, tôi cảm thấy bị xúc phạm khi các công ty từ chối mình. Ví dụ, họ nói tôi làm trong ngành được 8 năm, nhưng họ chỉ cần người có kinh nghiệm 2-3 năm”.
Sự tồn tại của rào cản tuổi tác trong ngành công nghệ ở Trung Quốc vẫn bị ngó lơ cho đến gần đây.
Jimmy Zhao, chuyên gia tuyển dụng nhân tài tại HRPartners ở Thâm Quyến, cho biết độ tuổi lý tưởng cho lao động trong lĩnh vực Internet là dưới 40.
“Thị trường nhân tài của Trung Quốc ngày càng nhạy cảm hơn với độ tuổi”, Zhao nói và cho biết thêm rằng sau 35 tuổi, nhiều người trong ngành khó phát triển.
Kelly Sun, chuyên gia tuyển dụng nhân tài ở Thâm Quyến, cho biết sự lo lắng của các nhân viên công nghệ sắp bước sang tuổi 35 đang gia tăng, cả về mức độ hữu ích và triển vọng thăng tiến.
Theo Dai, “cuộc khủng hoảng tuổi trung niên” thực sự cho thấy ngành công nghệ của Trung Quốc vẫn còn nhiều lỗ hổng. Ông hy vọng đất nước sẽ học hỏi được một số kinh nghiệm từ Mỹ và Nhật Bản.
“Khi đến thăm các công ty game Nhật Bản, tôi thấy có rất nhiều công nhân lớn tuổi. Tất cả nhà sản xuất nổi tiếng như Hideo Kojima và Hidetaka Miyazaki đều đã ở độ tuổi 40-50 và họ không hề chậm lại chút nào”, Dai nói.
Ông tin rằng các công ty Trung Quốc cuối cùng sẽ phải dựa vào nhiều lao động trung niên hơn khi dân số già đi. “Cuộc khủng hoảng tuổi 35” sẽ trở thành sai lầm trong dài hạn.
Tuy nhiên, thái độ sẽ cần phải thay đổi trước.
Li nói rằng khi còn trẻ, cô luôn cảm thấy tự tin về kinh nghiệm và trình độ của mình khi tham gia phỏng vấn với các nhà quản lý tuyển dụng.
“Tuy nhiên hôm nay, tôi hầu như luôn ở thế bị động”, cô nói.
