Ung thư vẫn luôn là nỗi ám ảnh đối với người dân Việt Nam bởi tỷ lệ người chết, người mắc mới gia tăng nhanh chóng mỗi năm. Việc điều trị ung thư tại các cơ sở y tế trong nước đã có nhiều tiến bộ, nhưng thống kê vẫn cho thấy ung thư là một trong những bệnh lý nguy hiểm hàng đầu ở nước ta.
Gánh nặng ung thư
GS.BS Nguyễn Chấn Hùng, Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam cho một cái nhìn bao quát dựa theo số liệu mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (GLOBOCAN) năm 2018. Năm 2018, trên toàn cầu số ca mới là 18,078 triệu ca, cứ 100.000 người dân thì có 197 ca mới. Nguy cơ ở nam nhiều hơn nữ. Số ca chết là 9,5 triệu ca, cứ 100.000 người dân thì có 101 ca chết.
Theo Globocan 2012 số ca mới là 14,09 triệu và số ca chết là 8,20 triệu. Rõ ràng có sự gia tăng người ta quy cho sự gia tăng dân số toàn cầu, gia tăng mức lão hóa của loài người và mức gia tăng ô nhiễm môi trường sống.
Năm 2018, số ca mới là 164.000 ca, cứ 100.000 người dân thì có 151 ca mới, nguy cơ ở nam nhiều hơn nữ. Số ca chết 114.000 ca, cứ 100.000 người dân thì có 104 ca chết. Tương đương mỗi ngày hơn 450 người mắc mới và hơn 312 người tử vong.
Năm 2000, Việt Nam có khoảng 69.000 ca ung thư mắc mới, năm 2015, con số này đã tăng lên đến 150.000 ca mắc mới. Năm 2012, tỷ lệ này chỉ mới có 125.000 ca ung thư mới và hơn 94.000 người tử vong. Ước tính đến năm 2020 số ca ung thư mắc mới ở Việt Nam sẽ xấp xỉ 200.000 người. Gánh nặng ung thư gia tăng là do gia tăng dân số, gia tăng lão hóa và mức độ ô nhiễm môi trường.
Các loại ung thư thường gặp ở Việt Nam:
- Nam giới: ung thư gan thường gặp nhất, kế tiếp theo thứ tự là các ung thư phổi, dạ dày, đại - trực tràng và vòm họng...
- Phụ nữ: ung thư vú thường gặp nhất, kế tiếp theo thứ tự là các ung thư đại-trực tràng, phổi, dạ dày và gan...
- Cả hai giới: các ung thư thường gặp theo thứ tự là gan, phổi, dạ dày, vú, và đại - trực tràng...
 |
| Ung thư là nỗi ám ảnh của rất nhiều người dân Việt Nam. Ảnh: Medical News Today. |
Điều trị ung thư ở Việt Nam: Kém về mặt dịch vụ?
Hiện nay, xu hướng người Việt ra nước ngoài tầm soát và điều trị ung thư ngày càng tăng, đặc biệt là trong những năm gần đây. Về vấn đề này, GS. Nguyễn Chấn Hùng cho rằng: “Đi nước ngoài phải là những người có đầy đủ điều kiện kinh tế muốn hưởng chế độ chăm sóc sức khỏe tốt thì người ta đi thôi. Họ mong muốn được hưởng những gì tốt hơn ở trong nước”.
Do số lượng bệnh nhân ung thư điều trị ở các bệnh viện trong nước đông nên rõ ràng người bệnh không thể hưởng những điều kiện như ra nước ngoài. Tình trạng quá tải cũng khiến đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng tuy cố gắng nhưng “nhiều khi cũng không xuể”.
Còn ở các bệnh viện nước ngoài, họ có số lượng người bệnh nhất định và là những người có điều kiện kinh tế cao.
Việt Nam có thể tầm soát và điều trị nhiều loại ung thư
Theo GS. Hùng, khả năng điều trị ung thư của các bệnh viện trong nước ngày một nâng cao có thể đáp ứng lòng tin của bà con. “Căn bệnh này nếu được phát hiện sớm thì có thể điều trị chuẩn, cho kết quả tốt. Còn ung thư mà đã biết trễ rồi, thì dẫu trị ở nước ngoài cũng có nhiều khó khăn”.
Về mặt tầm soát và phát hiện sớm bệnh ung thư, mừng là ngành y tế đã có những phương tiện tiên tiến, nhất là ở các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Cần Thơ và nhiều tỉnh. Cụ thể là nội soi dạ dày cuống phổi, ruột, các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, cắt lớp điện toán (CT), cộng hưởng từ (MRI) và PET /CT... Các phương pháp điều trị đã được nâng cấp đáng kể với các liệu pháp hiện đại và đa dạng gồm phẫu trị, xạ trị, hóa trị và sinh trị (liệu pháp nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch).
Ở trong nước các loại thuốc chất lượng tốt đều có. Dĩ nhiên, thuốc điều trị ung thư cũng có hạn chế là giá thành cao. Cả nước đã có nhiều máy xạ trị gia tốc hiện đại. Các phương pháp mới gọi chung là sinh trị gồm liệu pháp nhắm trúng đích đã được áp dụng và liệu pháp miễn dịch thành tựu nóng hổi cũng bắt đầu được dùng.
Về trình độ của các thầy thuốc, BS. Hùng mừng là y tế của Việt Nam mỗi ngày một tốt hơn. Đặc biệt đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng trẻ chịu khó học hỏi và nâng cao tay nghề để bắt kịp trình độ nước ngoài.
 |
| Trang thiết bị hiện đại tại Bệnh viện ung thư Đà Nẵng. Ảnh: Anh Tuấn. |
Ung thư biết sớm trị lành
GS. Hùng cho biết theo số liệu chính thức của Tổ chức Y tế Thế giới, trong năm 2018, Việt Nam có 300.000 người bị ung thư đang sống không có bệnh, tức là ổn định sau 5 năm điều trị, không thấy tái phát, không di căn. Như vậy, cơ may khỏi bệnh là rất lớn.
Số liệu trên được phân ra như sau: vú (14,1%), đại-trực tràng (11%), phổi (7,5%), dạ dày (7,3%), gan (7%), tuyến giáp (5,6%), bệnh bạch cầu (5,5%), vòm họng (5,4%), thân tử cung (3,6%), cổ tử cung (3,6%)... Con số đó cho thấy một điều, ung thư không phải là bệnh vô phương cứu chữa, trời kêu ai nấy dạ, mà chữa trị tốt thì “trời kêu cũng không dạ”.
Vậy, ung thư liệu có phải đồng nghĩa với cái chết không? GS.BS. Nguyễn Chấn Hùng, chuyên gia hàng đầu ngành ung bướu học, gần nửa thế kỷ gắn bó với nghề cho biết suy nghĩ như thế là sai lầm. Vậy tại sao có những người được điều trị có thể giữ được sức khỏe ổn định 5, hoặc nhiều năm sau chẩn đoán, mà lại có nhiều trường hợp lại tử vong?
Có thể trả lời bằng hai câu thơ: “Ung thư biết sớm trị lành/Nếu mà để trễ dễ thành nan y”. Điều quan trọng, vẫn phải là phát hiện sớm căn bệnh.
Hiện tại, chúng ta có thể phòng ngừa được khoảng 40% các loại ung thư. Hiệp hội Quốc tế chống Ung thư (UICC) có thông điệp năm 2010 để phòng chống căn bệnh này:
- Tích cực theo nếp sống tốt. Tránh xa khói thuốc lá. Hạn chế rượu. Ăn đúng ăn lành, ưu tiên rau trái tươi, tránh béo phì, tập thể dục đều, giữ cân tốt luôn. Ngừa các bệnh nhiễm trước khi chúng gây ung thư. Lưu ý phòng bệnh với vắc xin (ngừa virus HBV và virus HPV), quan hệ tình dục an toàn, dùng các sản phẩm máu an toàn. Xét nghiệm và điều trị H.pylori.
- Phát hiện bệnh thật sớm. Chúng ta đã được trang thiết bị tốt, bác sĩ mỗi lúc tay nghề một cao hơn. Vì thế, khả năng tầm soát ung thư chẩn đoán của chúng ta cũng đáng tin tưởng”.
- Các phương pháp điều trị chuẩn là phẫu trị, hóa trị, xạ trị và sinh trị (liệu pháp nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch). Ngày nay bác sĩ phân biệt được cả trăm loại ung thư, biết ung thư diễn tiến ra sao. Chẩn đoán hình ảnh như mắt thần định rõ ung thư nằm đâu, lớn nhỏ, còn khu trú hoặc lan sang mô lân cận hay lan tràn xa. Tùy loại, tùy giai đoạn mà thầy thuốc lựa chọn dùng phẫu trị, xạ trị, hóa trị và sinh trị... Các thầy thuốc ngày một chắc tay.
Phẫu trị dùng lưỡi dao mổ nhẹ nhàng bứng vừa đúng vừa đủ khối bướu. Xạ trị dùng tia phóng xạ thần kỳ bắn thật đúng liều vào thật đúng chỗ. Hóa trị có nhiều thuốc hiệu quả đi khắp cơ thể điều trị ung thư lan tràn toàn thân. Sinh trị dùng các thuốc sinh học nhắm trúng đích các gen hư hại để sửa chữa. Liệu pháp miễn dịch là loại sinh trị giúp cơ thể mạnh lên để diệt tế bào ung thư. Không có một phương pháp nào trị được mọi loại ung thư, một loại ung thư thường cần kết hợp nhiều cách trị.
Liệu pháp đa mô thức phối hợp nhuần nhuyễn phẫu trị, xạ trị, hóa trị và sinh trị... Phát hiện sớm ung thư vú, ung thư cổ tử cung - 90% trị tốt, ung thư tuyến giáp - gần 95% trị khỏi... Thậm chí gặp căn bệnh trễ, biết tận lực tận dụng phương pháp tốt cũng làm nhẹ bệnh nhẹ người. Thầy thuốc đáng tin tưởng, tay dao vững vàng, máy xạ trị rất hiện đại, nhiều thuốc đặc trị mới hiệu quả. Phối hợp nhuần nhuyễn các kiểu điều trị hiện đại đã đem hiệu quả tốt hơn cho người bệnh.
