Người Việt sống lâu nhưng không khỏe mạnh

Người già ở Việt Nam đang đối mặt với nhiều bệnh tật ở những năm cuối đời. Ảnh: Pexels.

Tại Hội thảo quốc tế và kết nối kinh doanh Việt Nam – Nhật Bản ngành chăm sóc sức khỏe ngày 14/11, PGS.TS Nguyễn Văn Chinh, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết già hoá dân số là xu hướng nổi bật, đáng quan tâm của thế kỷ 21.

Theo thống kê, cứ 8 người trên thế giới thì sẽ có 1 người ở độ tuổi 60 trở lên. Theo Liên Hợp Quốc, trong những thập niên sắp tới, thế giới sẽ chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ số người cao tuổi.

Theo dự báo của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), dân số từ 60 tuổi trở lên trên toàn thế giới sẽ đạt mức 2,1 tỷ người vào năm 2050. Trong đó, quá trình già hóa dân số của Việt Nam được dự báo sẽ đến nhanh hơn dự kiến.

Theo Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Việt Nam nằm trong số 10 nước có tốc độ già hóa nhanh nhất trên thế giới. Năm 2020, cả nước có hơn 11 triệu người cao tuổi (chiếm 11,86% dân số), dự báo trong 10 năm nữa (2030), người cao tuổi sẽ chiếm 17% dân số, đến năm 2038 là 20% và đến năm 2050 sẽ là 25%.

Áp lực chưa giàu đã già

Theo đánh giá của bà Kataoka Marika, Phó Giám đốc Phòng Chiến lược Y tế và Sức khỏe - Ban Thư ký Nội các Chính phủ Nhật Bản, mô hình dân số Việt Nam đang có nét tương đồng với dân số siêu già của Nhật Bản. Hiện, tỷ lệ dân số già (trên 60 tuổi) ở Việt Nam khoảng 17%, vào năm 2050 con số này sẽ tăng lên rất nhanh.

Trong khi đó, tỷ lệ dân số già ở Nhật Bản là 30%, là quốc gia có dân số siêu già. Ở thời điểm này, Nhật Bản đang đối mặt với nhiều vấn đề xã hội do dân số siêu già và đang khắc phục nó.

Chia sẻ về thực trạng gánh nặng dân số già ở Việt Nam, GS.TS Trần Diệp Tuấn, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Y Dược TP.HCM, cho hay mô hình bệnh tật đã thay đổi rất nhiều tử vong do bệnh không lây nhiễm càng lúc càng tăng. Trong 10 bệnh gây tử vong hàng đầu thì có 8 bệnh là không lây nhiễm, chiếm tỷ lệ 77%.

Từ đó, chi phí cho chăm sóc sức khoẻ cũng tăng, trong 2022 chi phí này chiếm 4,6% GDP cả nước, khoảng 18,5 tỷ USD. Mặc dù vậy, người dân chưa tiếp cận y tế chất lượng cao. Hàng năm, có khoảng 40.000 người Việt đi tìm kiếm cơ hội điều trị ở nước ngoài, mất khoảng 2 triệu USD.

Người trẻ ở Việt Nam ngại kết hôn và sinh con, khiến tốc độ già hoá dân số tăng nhanh. Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Một trong những lý do ngành y tế chưa đáp ứng được hết nhu cầu của người bệnh là thiếu điều dưỡng. Hiện tỷ lệ điều dưỡng chỉ đạt 1/3 mục tiêu đặt ra, Bộ Y tế cho biết đang thiếu 23.000 nhân viên y tế về y học dự phòng và công cộng. Trong khi đó, năm 2030 nước ta sẽ nước vào giai đoạn dân số già. Điều này sẽ gây ra nhiều gánh nặng cho hệ thống y tế.

Người già mắc phải các bệnh không lây nhiễm, bệnh về khớp, tim mạch gây đột quỵ... tất cả điều đó gây ra tàn tật, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người lớn tuổi. Đồng thời, với lực lượng hạn chế ở y tế tuyến tỉnh, sự quá tải sẽ còn diễn ra ở các bệnh viện tuyến trên.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Văn Tân, Trưởng bộ môn Lão khoa, Trường Đại học Y Dược TP.HCM, cho hay những năm tiếp theo, người 60 tuổi trở lên ở Việt Nam sẽ chiếm 16,2%, đến năm 2030 là 26%. Bên cạnh đó, tỷ lệ sinh đang giảm dần, tuổi thọ trung bình tăng 75,4 tuổi. Cấu trúc về lão hoá dân số của Việt nam cũng thay đổi rất rõ.

"Dân số có tốc độ già hoá rất nhanh, nhưng tốc độ tăng trưởng thu nhập của người Việt còn chậm. Chúng ta chưa giàu mà đã già", PGS Tân chia sẻ.

So với các nước Đông Nam Á, thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam thuộc nhóm thấp, trung bình khoảng 4.000 USD/năm. Như vậy, việc lão hoá trên hệ thống dân số đặt ra nhiều thách thức như ảnh hưởng kinh tế, chăm sóc y tế và phúc lợi.

Hiện, trên 70% người cao tuổi ở Việt Nam chưa nhận được lương hưu hay trợ cấp. Những người này sống trung bình 14 năm cuối đời với bệnh tật, mỗi người cao tuổi mang ít nhất 2 bệnh không lây nhiễm trở lên.

Người cao tuổi ở Việt Nam sống lâu, nhưng không khoẻ mạnh, PGS Tân nhấn mạnh.

Kinh nghiệm ứng phó dân số già của Nhật Bản

Chia sẻ về kinh nghiệm ứng phó với già hoá dân số, TS.BS Tomohiko Moriyama, Bệnh viện Đại học Kyushu (Nhật Bản), cho rằng mô hình bệnh tật của già hoá dân số ở Nhật Bản rất giống Việt Nam hiện nay. Như vậy, ông có thể dự đoán trong tương lai số người mắc ung thư ở Việt Nam sẽ tăng lên.

Nhật Bản là quốc gia có dân số siêu già, tỷ lệ mắc bệnh ung thư rất cao, nhưng tỷ lệ tử vong thì thấp. Điều này cho thấy việc chẩn đoán sàng lọc, tầm soát làm rất hiệu quả.

Đại diện ngành y tế Việt Nam và Nhật Bản chụp ảnh lưu niệm trong buổi hội thảo. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Để làm được điều đó, TS Tomohiko cho biết Nhật Bản có nhiều cơ sở y tế, dịch vụ y tế có giá thấp. Cơ sở y tế tư hay công đều có giá như nhau, không có sự chênh lệch. Thêm nữa, ở Nhật Bản có hệ thống kiểm tra sức khoẻ định kỳ với giá rất rẻ.

TS Tomohiko cho biết thêm Nhật Bản rất chú trọng đến việc đầu tư công nghệ, kỹ thuật trong chẩn đoán và điều trị ung thư. Hiện, có nhiều loại ung thư có thể phát hiện được bằng nội soi, rất dễ sử dụng.

"Phẫu thuật bằng Robot từ xa cũng dần trở nên khả thi ở Nhật Bản. Trong một cuộc mổ, nhiều người ở nhiều nơi có thể cùng tham gia. Những phần mổ khó, phẫu thuật viên có thể nhường lại cho bác sĩ giỏi hơn thực hiện", vị chuyên gia chia sẻ.

TS Masa Higo, Đại học Kyushu cũng chia sẻ, ở Nhật Bản đã triển khai bảo hiểm y tế cho người cao tuổi từ 16 năm trước. Sau đó là ra đời hệ thống Robot chăm sóc người cao tuổi.

Người cao tuổi đăng ký bảo hiểm sẽ được hưởng dịch vụ điều dưỡng chăm sóc. Những người điều dưỡng này sẽ đến nhà chăm lo, tắm rửa và theo dõi sức khoẻ cho người già. Chi phí được nhà nước trả 80-90%, phần còn lại họ sẽ tự thanh toán.

Theo TS Masa, do tỷ lệ sinh thấp, tương lai dân số sẽ giảm, người già phải tự chăm sóc hoặc dựa vào Chính phủ. Do đó, việc chuẩn bị những phúc lợi, bảo hiểm, cơ sở hạ tầng để chăm sóc họ là đều cần thiết.