Gia chủ đầu tiên của căn nhà vườn vào năm 1883 là công chúa thứ 18 của vua Dục Đức, khi đó dinh cơ này là phủ công chúa, lấy tên là Phủ An Hiên. Đến năm 1895, cơ ngơi này thuộc về quyền quản lý của ông Phạm Đăng Khanh, con trai của một đại thần thời Gia Long. Đến năm 1920, ông Khanh nhượng lại toàn bộ khu nhà vườn cho ông Tùng Lễ, một cự phú giàu có ở tỉnh Trị Thiên, nổi tiếng vì tấm lòng nhân đức đối với dân nghèo.
Năm 1936, ông Nguyễn Đình Chi, Tuần phủ tỉnh Hà Tĩnh, khi nghe chuyện nhân đức của người chủ trước đó, quyết định mua lại khu nhà vườn. Sau khi ông mất năm 1940, vợ ông, bà Đào Thị Xuân Yến (hay còn gọi là bà Tuần Chi) tiếp tục chăm sóc và nâng cao giá trị khu nhà vườn đến khi bà tạ thế vào năm 1997. Vì thế An Hiên gắn liền với tên tuổi, cuộc đời và sự nghiệp của vị chủ nhân này.
 |
| Nhà vườn toạ lạc tại số 58 đường Nguyễn Phúc Nguyên, gần chùa Thiên Mụ. |
Lúc sinh thời, ông Đình Chi và bà Xuân Yến đều là những người có địa vị và uy tín trong xã hội. Vì vậy, An Hiên là nơi thường lui tới của nhiều khách tao nhân và trí thức, như nhạc sĩ Phạm Tuyên, nhà thơ Chế Lan Viên, nhà thơ Huy Cận, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, nhà thơ Thanh Tịnh… Đây cũng là nơi bà Tuần Chi tiếp hàng trăm đoàn khách văn hóa và ngoại giao trong nước cũng như quốc tế.
Nằm trên khu đất rộng hơn 6.500 m2, nhà vườn An Hiên được thiết kế mẫu mực theo kiến trúc nhà vườn xứ Huế, chịu ảnh hưởng bởi thuật phong thủy, kiến trúc và thiên nhiên hòa quyện vào nhau. Phía trước có sông Hương thơ mộng, qua cổng là lối đi dài và sâu gây ấn tượng khó quên; tiếp đến là bình phong, rẽ lối có sân, bồn hoa, cây cảnh và hồ nước trong xanh, rồi đến ngôi nhà rường cổ uy nghi nằm khuất khiêm tốn giữa khu vườn rộng rãi.
 |
| Nhà vườn An Hiên được thiết kế mẫu mực theo kiến trúc nhà vườn xứ Huế. |
Cổng nhà vườn xây theo hình vòm cổ kính. Chính giữa cổng, ở mặt ngoài, bên dưới mái là bức hoành cuốn thư đắp nổi ốp tường, biển ngạch đề hai chữ Hán “An Hiên” khảm sành 2 màu xanh - trắng trên nền tường đen.
Từ cổng chính đi theo con đường đất dài, du khách sẽ thấy bức bình phong lớn nằm uốn mình, hơi chếch về hướng tây che chắn nhà thờ chính. Đây là bức bình phong có dáng vẻ riêng, ít thấy ở các công trình kiến trúc cổ khác tại Huế. Sau bình phong là hồ nước nhỏ trồng hoa súng, nằm trước sân nhà thờ chính.
Kiến trúc chính là một ngôi nhà 3 gian 2 chái nằm gần như ở trung tâm khu vườn. Ngôi nhà rộng 135 m2, mang kiến trúc truyền thống nói chung và là một trong những ngôi nhà rường cổ tiêu biểu, thể hiện rõ nét nghệ thuật xây dựng truyền thống của Huế dưới thời Nguyễn.
 |
| Gian giữa bên trên hàng cột nhất treo 2 bức hoành kiểu cuốn thư. |
Không gian nội thất của ngôi nhà được phân chia rõ ràng theo chức năng sử dụng. Gian giữa là gian thờ với nguyên tắc bài trí “tiền Phật hậu Linh”. Ngôi nhà có nhiều kỷ vật quý của cung đình triều Nguyễn.
Gian giữa bên trên hàng cột nhất treo 2 bức hoành kiểu cuốn thư, bức trước đề “Tại quận quận trọng” (nghĩa là “Triều đình trọng dụng”), bức sau cuốn thư có hoa lá thếp vàng đề “Văn võ trung hiếu” do vua Bảo Đại ban cho gia đình năm Đinh Sửu (1937) cùng nhiều bài thơ của vua Thành Thái, hiện được treo ở nơi tiếp khách trong nhà.
Sau này, do nhu cầu tiếp khách cũng như tham quan, bà Tuần Chi cho dựng một nếp nhà khác, có kiến trúc kiểu Pháp bên mé trái ngôi nhà rường, để ở và sinh hoạt. Điểm đặc biệt trong căn nhà mới này là thư viện sách của bà Tuần Chi với 338 đầu sách với nhiều thể loại phong phú như văn học, lịch sử, chính trị, luật, từ điển, phong thủy…, được viết bằng nhiều thứ tiếng như tiếng Việt, tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Nhật.
Không chỉ là một ngôi nhà đặc biệt lưu dấu nhiều thế hệ danh gia vọng tộc, An Hiên còn là một không gian sinh thái, một vườn cây hương sắc bốn mùa. Nhiều hàng cây nơi đây có hơn một trăm năm tuổi.
 |
| An Hiên sở hữu một không gian sinh thái, một vườn cây hương sắc bốn mùa. |
Chắt nội của đại thi hào Nguyễn Du đã tặng cho bà Tuần Chi 14 cây hồng Tiên Điền, là loại quả được tiến vua nhân dịp lễ Thượng Tiến. Hai hàng cây mơ chùa Hương Tích tạo ra vòm lá rợp bóng lối vào của An Hiên đã có từ năm 1936. Chưa hết, trong khu vườn có nhiều gốc măng cụt Giáng Châu, một loại quả quý nổi tiếng xứ Huế được dùng để tiến vua.
Hơn 100 năm, trải qua bao đời chủ nhân, thăng trầm của lịch sử và sự khắc nghiệt của thời gian, nhà vườn An Hiên giờ là chốn dừng chân quen thuộc của những du khách đến thăm đất cố đô.
Từ tháng 7/2018, nhà vườn An Hiên thuộc sở hữu và quản lý của Công ty TNHH Khách sạn Silk Path. Với mục đích bảo tồn và phát triển những di sản văn hóa Việt, Công ty TNHH Khách sạn Silk Path mong muốn đưa nét văn hóa nhà vườn của đất cố đô đến với nhiều du khách thập phương hơn.
 |
| Khách tham quan có thể thưởng thức chương trình ca Huế hàng ngày tại nhà vườn vào 2 khung giờ, buổi sáng từ 9h đến 10h15, buổi chiểu từ 15h đến 16h15. |
Sau thời gian trùng tu, nhà vườn An Hiên mở cửa đón khách từ ngày 15/5. Du khách có thể tham quan địa chỉ văn hóa đặc sắc này với mức vé 35.000 đồng/lượt.
