Mới đây, trong buổi chia sẻ tại Hà Nội, GS Ngô Bảo Châu đưa ra câu hỏi: Học sinh Pháp thi Kangaroo, học sinh Mỹ thi AMC. Singapore và Trung Quốc có kỳ thi của họ. Liệu có phải bất thường hay không khi Việt Nam có tất cả các kỳ thi đó?.
Bàn luận tiếp theo về chủ đề này, thầy Trần Phương – Phó giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Phát triển Tài năng đã có những chia sẻ với Zing.vn.
Bùng nổ các cuộc thi Toán quốc tế
- Là người từng dạy nhiều học sinh thi Toán ở nước ngoài, ông có thể thông tin về sự bùng nổ những cuộc thi Toán quốc tế mà Việt Nam tham dự?
- Những năm gần đây, các đơn vị Việt Nam nhập khẩu ồ ạt ác cuộc thi “Toán Tây” và cũng làm "bốc hơi" hàng triệu USD mỗi năm khi dẫn dắt hàng trăm học sinh và gia đình Việt ra nước ngoài thi Toán.
Có thể nói đến 5 nhóm cuộc thi Olympic Toán. Thứ nhất, các cuộc thi do Bộ GD&ĐT tổ chức hoặc đề cử như VMO (Olympic Toán quốc gia), IMO (Olympic Toán quốc tế).
 |
| Thầy Trần Phương và những học sinh đoạt huy chương vàng tại kỳ thi APMOPS 2016. Ảnh: NVCC. |
Thứ hai, các cuộc thi được Bộ GD&ĐT có công văn chỉ đạo: Violympic Toán, IMSO (Olympic Toán và Khoa học quốc tế)…
Thứ ba, nhóm các cuộc thi Toán Việt Nam do các đơn vị hoặc hiệp hội tổ chức: Olympic Toán tuổi thơ; Olympic 30/4; Duyên hải Bắc bộ…
Thứ tư, các cuộc thi Việt Nam tổ chức thi Toán theo “fomat Tây” như: AMC Mỹ, AIMO & AMC Australia, Kangaroo Pháp…
Thứ năm, các quốc gia khác tổ chức cho Việt Nam thi như: SIMOC (Singapore), WMTC (Trung Quốc), IFYM (Bulgaria), WMO (Hàn Quốc), ARML (Mỹ)…
- Ông cho rằng nguyên nhân bùng nổ các cuộc thi Toán là các phụ huynh muốn “làm đẹp” hồ sơ cho con để sau này xin học bổng - một phần biểu hiện của bệnh thành tích?
- Mục đích của nhiều gia đình có con học giỏi hoặc gia đình có điều kiện là khi kết thúc bậc học phổ thông mong muốn con em mình được cấp học bổng du học tại các trường hàng đầu của Mỹ và thế giới.
Nếu chỉ tiếp cận với mục đích này bằng con đường thi IMO (hoặc IPhO, IChO, …) thì vừa nguy hiểm (vì xác suất trở thành một trong 6 thành viên dự thi IMO vô cùng nhỏ), vừa chậm thời gian hoặc mất cơ hội du học.
Ví dụ, em Nguyễn Thế Hoàn đoạt 2 huy chương vàng IMO 2014 và 2015, hiện là sinh viên năm thứ hai ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội) nhưng chưa được du học vì rào cản Tiếng Anh.
Hiểu được những hạn chế này một số phụ huynh đầu tư cho con tham dự các kỳ thi Toán quốc tế ở bậc tiểu học hay THCS để tích lũy điểm cộng hồ sơ, sau đó chấm dứt Toán chuyên để tập trung cho các kỳ thi chuẩn đầu vào đại học Mỹ như SAT, TOEFL.
Một số học sinh chọn con đường này đi đến thành công là Hoàng Minh Tuệ, Nguyễn Tiến Thành (ĐH Duke, Mỹ), Vũ Thùy Ngân (ĐH Yale, Mỹ)…
- Hiện tượng này dẫn đến việc xuất hiện các cuộc thi thương mại hóa?
- Đúng vậy, bỏ qua các yếu tố chuyên môn thì các cuộc thi quốc tế chia làm ba nhóm: Miễn phí; đóng phí tượng trưng và đóng phí đầy đủ.
Với các cuộc thi miễn phí, ban tổ chức phải bỏ ra khoảng 2 triệu USD. Các cuộc thi đóng phí đầy đủ sử dụng toán học để kinh doanh. Do lấy yếu tố thương mại làm trọng tâm nên ban tổ chức thường ra đề thi vui vẻ kiểu Test IQ chọn đáp án để tạo ra cơn mưa giải thưởng, chia quà cho các đoàn tham dự.
- Theo ông, đâu là mặt trái của những cuộc thi Toán học quốc tế?
- Một số phụ huynh có con em được giải của các cuộc thi giao lưu không nhận thức đây là kỳ thi của các gia đình có điều kiện nên dễ ngộ nhận khả năng toán học hay trí thông minh của con em mình.
Hơn nữa, việc xét tuyển học bổng của trường đại học nước ngoài chủ yếu dựa trên điểm SAT, TOEFL, bài luận và hoạt động ngoại khóa nên việc tích lũy thành tích từ các cuộc thi toán giao lưu có ảnh hưởng không đáng kể so với các yếu tố cốt lõi nêu trên.
Ngoài ra, việc quá chú trọng Toán học thông qua các cuộc thi sẽ ngốn rất nhiều thời gian, công sức và tiền bạc, làm giảm bớt cơ hội phát triển các môn khoa học khác.
Sự mất cân bằng các môn học không chỉ tước mất cơ hội của học sinh để được học bổng các trường đại học quốc tế mà còn tiềm ẩn các bệnh lý thần kinh. Theo thống kê, nhiều trường hợp phát điên sau một thời gian được huy chương IMO.
Mong muốn Việt Nam có thương hiệu toán mang tên Ngô Bảo Châu
- Từ trước đến nay, ông thấy có cuộc thi Toán nào thật sự mang thương hiệu Việt?
- Xét thương hiệu trên bình diện quốc tế, chúng ta chưa có cuộc thi của bất cứ môn học nào trong chương trình phổ thông có tầm vóc. Các cuộc thi của Việt Nam chưa thu hút được học sinh quốc tế hoặc không có quốc gia nào sử dụng format của chúng ta.
- Nếu được kỳ vọng xây dựng một cuộc thi Toán học cho người Việt, ông mong muốn và hình dung cuộc thi đó sẽ như thế nào?
- Trong bóng đá (hay cờ vua), chúng ta có giải thiếu niên nhi đồng, sau đó tham gia giải quốc tế U16, U19, U21, U23. Vì thế, chúng ta cần tạo một dòng chảy liên tục các cuộc thi Olympic Toán của các cấp học.
Tôi hy vọng, trong tương lai chúng ta có kỳ thi Toán Tiếng Anh phi lơi nhuận mang thương hiệu Ngô Bảo Châu cho cả 3 cấp học: Tiểu học (lớp 4-5), THCS (lớp 7-8), THPT (lớp 10-11).
Cách thức tổ chức và ra đề thi cần chuyên nghiệp để có thể thu hút ít nhất 10 quốc gia trong khu vực.
Đó là cách để giảm nhập khẩu các cuộc thi Toán Tây và giảm xuất khẩu học sinh Việt Nam sang các cuộc thi Toán ở nước ngoài nhưng không chất lượng.
