Giời leo (zona thần kinh) là loại bệnh gây nổi mẩn đỏ, có nước và đau nhức trên da nhiều người hay gặp. Giời leo có thể xảy ra bất kỳ nơi nào trên cơ thể, nhưng chúng thường mọc thành chùm mụn đỏ và kéo dài dọc theo những đám dây thần kinh.
Bệnh gây ra bởi virus Varicella-Zoster (VZV). Đây cũng là virus gây bệnh thủy đậu. Virus này thuộc dòng herpes, họ DNA. Chúng có đặc tính dễ nhiễm, ở khắp nơi, khó chữa khỏi hoàn toàn và khả năng tái phát cao.
Sau khi bệnh nhân bị thủy đậu hay nhiễm virus VZV, nó sẽ ngủ yên ở bên trong các nhánh dây thần kinh cột sống và não. Sau này, virus có thể bị kích hoạt (hệ miễn dịch của bệnh nhân thay đổi, yếu đi hay tăng lên khi cơ thể nhiễm trùng), khiến giời leo xuất hiện.
Bệnh nhân mắc giời leo có thể lây cho người khác do tiếp xúc trực tiếp. Các mụn nước khi vỡ có thể chứa virus và lây nhiễm bệnh cho người khác. Tuy nhiên, người nhiễm virus này sẽ bị bệnh thủy đậu, không phải giời leo. Vì vậy, bệnh nhân mắc giời leo nên tránh tiếp xúc người khác. Khi các vết mẩn lành hẳn, khả năng lây nhiễm của chúng sẽ ít đi.
Ai dễ bị mắc bệnh giời leo?
Những người từng mắc bệnh thủy đậu hay nhiễm virus Varicella-Zoster đều có thể bùng phát giời leo. Đa số người lớn tuổi tại Mỹ đã bị nhiễm virus này trước khi có vaccine ngừa thủy đậu cho trẻ em vào năm 1995.
 |
| Bệnh gây ra bởi virus Varicella-Zoster (VZV). Ảnh: Abrikosov-sons. |
Các yếu tố dễ mắc giời leo là người lớn tuổi (trên 50), lúc này, hệ miễn dịch bắt đầu yếu đi và khả năng đối phó nhiễm trùng không còn chính xác. Người có bệnh mạn tính làm yếu hệ miễn dịch như HIV, các bệnh tự miễn, ung thư, tiểu đường, cao huyết áp, phổi.
Ngoài ra, bệnh nhân đang dùng các thuốc ức chế hệ miễn dịch thường xuyên như Steroid hay DMARDs (chữa các bệnh tự miễn) cũng nằm trong nhóm có nguy cơ mắc giời leo. Stress cũng có thể ảnh hưởng đến rủi ro mắc giời leo do tác động lên hệ miễn dịch, dựa trên nhiều nghiên cứu tổng hợp gần đây.
Vì vậy, kiểm soát stress bằng tập thể dục và chế độ ăn uống lành mạnh có thể giảm nguy cơ mắc bệnh này.
Triệu chứng
Các triệu chứng của giời leo thường chỉ xuất hiện một bên cơ thể và dễ nhầm lẫn với bệnh khác.
Đau nhức, tê bì có thể là triệu chứng đầu tiên của giời leo. Triệu chứng này có trước khi da bị nổi mẩn đỏ. Bệnh nhân có thể bị đau nhức rất nặng từng cơn kèm theo tê. Nếu đau nhức ở vùng gần tim hay sau lưng, bệnh nhân có thể nhầm lẫn với cơn đau tim hay viêm thận.
Khi mắc bệnh, vùng da trên cơ thể trở nên nhạy cảm, dễ bị đau và ngứa với các đụng chạm nhẹ. Vùng mặt có thể sưng đỏ, mí mắt bị sưng viêm một bên và giảm thị lực.
Bên cạnh đó, từng chùm mẩn đỏ xuất hiện sau khi da bị tê, đau nhức. Chúng có nước, vỡ ra và lành ở nhiều dạng khác nhau. Một số bệnh nhân có thể bị sốt nhẹ, nhức đầu, nhạy cảm với ánh sáng và mệt mỏi.
Chữa trị giời leo cần bắt đầu bằng chẩn đoán đúng vì một số trường hợp nghĩ mình bị đau nhức thần kinh, dẫn đến phát hiện chậm và có thể biến chứng. Điều trị đúng và sớm giảm lây lan, triệu chứng và các biến chứng về sau.
Bệnh giời leo thường kéo dài 2-6 tuần. Trong đó, những ngày đầu tiên rất quan trọng trong việc chẩn đoán đúng và dùng thuốc.
 |
| Bệnh giời leo thường kéo dài từ 2 đến 6 tuần. Ảnh: Health. |
Biến chứng
Bệnh giời leo không gây tử vong nhưng có thể để lại những hậu quả nguy hiểm. Dưới đây là các biến chứng thường gặp:
Đau thần kinh mạn tính sau khi hết nổi mẩn trên da: Sau khi các mụn nước lành hẳn và vùng da trở lại bình thường, bệnh nhân vẫn còn đau nhức, buốt, tê vùng đã bị giời leo.
Nguyên nhân là dây thần kinh vùng này bị viêm, dẫn đến tổn thương lâu dài. Bệnh nhân cần uống kháng viêm thần kinh lâu dài, tập vật lý trị liệu và chữa các bệnh mạn tính khác có liên quan (tiểu đường).
Mù mắt: Đây là biến chứng phức tạp khi giời leo ảnh hưởng dây thần kinh thị giác và xảy ra trên vùng mặt, gần mắt. Bệnh nhân sẽ cảm giác đau nhức mắt kèm theo nổi mẩn. Bạn cần được bác sĩ chuyên khoa thăm khám khi có bất kỳ dấu hiệu nào liên quan mắt.
Tổn thương lâu dài các vùng dây thần kinh khác: Người bệnh có thể bị mất cảm giác trên da, cân bằng hay thính giác.
Nhiễm trùng da: Biến chứng này xảy ra khi vùng da bị lở loét, có thể nặng hơn với các bệnh mạn tính như viêm da cơ địa hay vảy nến.
Làm gì để ngăn ngừa giời leo?
Bệnh giời leo xảy có thể xảy ra khi hệ miễn dịch của chúng ta yếu hoặc thay đổi. Vì vậy, cách ngăn ngừa tốt nhất là giữ hệ miễn dịch khỏe mạnh. Bạn nên điều trị các bệnh mạn tính hoặc dùng vaccine.
Hiện nay, 2 loại vaccine để ngăn ngừa giời leo là Shingrix và Zostavax. Năm 2017, FDA cấp phép sử dụng cho Shingrix và vacine này được xem là tốt hơn Zostavax. Các nghiên cứu chỉ ra Shingrix có thể giúp ngăn ngừa giời leo hơn 5 năm, đặc biệt có thể giảm các biến chứng nguy hiểm như viêm đau dây thần kinh hay mù mắt ngay cả khi bệnh nhân bị giời leo.
Shingrix là vaccine làm từ một phần của virus (không phải virus sống). Người dân được tiêm 2 mũi, cách nhau từ 2 đến 6 tháng. Shingrix được tiêm cho người trên 50 tuổi.
Zostavax là virus sống (virus đã bị làm yếu) và ít được dùng tại Mỹ dù cũng có tác dụng ngăn ngừa giời leo trong khoảng 5 năm. Hiện nay, bệnh nhân tại Mỹ không còn tiêm Zostavax. Cả hai vaccine đều có tác dụng phụ là viêm hay đau vùng tiêm.
