Những cái chết trên sóng livestream ở Trung Quốc

KOL, hay "wanghong" - từ thông dụng ở Trung Quốc để chỉ những người nổi tiếng trên Internet - đã trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế nước này. Bằng cách tạo ra tương tác và thu hút lượng người hâm mộ khổng lồ, nhiều sao mạng đem lại doanh thu khủng cho các nền tảng.

Năm 2016, Papi Jiang, một cô nàng thu hút được 44 triệu người theo dõi thông qua các video châm biếm của mình, trở thành đại diện "Năm thứ nhất của Wanghong". Trong các video của mình, Jiang chế nhạo xu hướng chêm tiếng Anh vào tiếng Trung lúc nói chuyện của nhiều phụ nữ Thượng Hải; cô cũng làm clip phản đối những "trap boy" hay các định kiến giới phổ biến.

Sau thành công đột phá của cô, wanghong cũng trở thành một trong những từ thông dụng hàng đầu ở Trung Quốc. Hàng triệu người trẻ thất nghiệp bắt đầu tham gia livestream với mơ ước trở thành wanghong - nổi tiếng và kiếm bộn tiền từ nền tảng mạng xã hội.

"Chiếc bánh" nghìn tỷ nhân dân tệ

Ngành công nghiệp livestream của Trung Quốc đã chứng kiến nhiều ngôi sao "bạo hồng" và kiếm được thu nhập khủng. Trong đó thể kể đến "ông hoàng son môi" Lý Giai Kỳ, người từng bán được 15.000 thỏi son trong 5 phút và thu hút được gần 45 triệu người hâm mộ trên Douyin, hay "bà hoàng livestream" Vi Á, nổi tiếng khi bán cả tên lửa trên sóng trực tiếp.

Liu Mama, một nông dân nuôi lợn ở phía đông bắc Trung Quốc, người chia sẻ cuộc sống của mình trên nền tảng xã hội Kuaishou, có hàng triệu người theo dõi và kiếm được 1 triệu nhân dân tệ (hơn 3,5 tỷ đồng) mỗi tháng.

Trong một cuộc khảo sát năm 2023 với hơn 10.000 thanh niên trên Weibo, nền tảng truyền thông xã hội lớn nhất Trung Quốc, hơn 60% số người được hỏi cho biết họ quan tâm đến việc trở thành Influencer (người có sức ảnh hưởng) hoặc người dẫn chương trình livestream.

Phát trực tiếp để kiếm quà tặng từ khán giả trở thành lựa chọn phổ biến ở Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh thị trường việc làm khó khăn. Ảnh: Dailymotion.

Theo Cục Thống kê Quốc gia, nền kinh tế wanghong của Trung Quốc đã tăng từ 241,9 tỷ nhân dân tệ năm 2018 lên 1.300 tỷ nhân dân tệ vào năm 2020 và dự kiến ​​sẽ đạt 6.700 tỷ nhân dân tệ vào năm 2025.

Từ tháng 9/2021 đến tháng 10/2022, đã có hơn 10 triệu KOL có hơn 10.000 người theo dõi trên các nền tảng mạng xã hội xứ tỷ dân, đăng trung bình 38,3 triệu bài mỗi ngày.

Douyin (TikTok phiên bản Trung Quốc), được ByteDance ra mắt vào năm 2016, đã thống kê được 752 triệu người dùng hoạt động hàng tháng vào tháng 11/2023 và dự kiến ​​sẽ vượt qua 835 triệu vào năm 2025.

Tính năng phát trực tiếp, được giới thiệu vào năm 2018, cho phép người dùng quảng cáo và bán sản phẩm trong các phiên livestream. Để tạo lưu lượng truy cập và tăng doanh số bán hàng, người dẫn chương trình kể chuyện cười, chia sẻ chuyện cá nhân và biểu diễn theo yêu cầu của người xem.

Livestream bùng nổ tự nhiên trong đại dịch Covid-19. Vào năm 2022, ước tính 500 tỷ USD hàng hóa được bán qua các buổi phát trực tiếp ở Trung Quốc - tăng gấp 8 lần so với năm 2019.

Tính đến tháng 6/2023, theo Trung tâm Thông tin Mạng Internet Trung Quốc, hơn 765 triệu người dùng Trung Quốc - khoảng 70% người dùng mạng của cả nước - đã theo dõi các buổi phát trực tiếp.

"Rào cản gia nhập ngành livestream là rất thấp. Trong xã hội bất ổn này, việc gia nhập ngành livestream và trở thành người có sức ảnh hưởng đem đến quyền tự chủ nhất định cho những người trẻ đang căng thẳng", Lin Jian, trợ lý giáo sư tại Đại học Trung văn Hong Kong, cho biết.

Những cái chết trên sóng trực tiếp

Về lý thuyết, livestream là hình thức trình diễn linh hoạt cho phép người dùng theo dõi bất cứ lúc nào, nhưng thuật toán của Douyin ưu tiên đề xuất những người phát trực tiếp bắt đầu lúc 6h sáng và phát liên tục trong tối thiểu 4 giờ.

Khi ngày càng nhiều người khao khát "chiếc bánh" lợi ích, sự cạnh tranh trong ngành cũng trở nên gay gắt. Nhiều người phải livestream liên tục hơn chục tiếng mỗi ngày để tăng lưu lượng, thậm chí nhiều người đã mất mạng khi cố thực hiện các thử thách trực tiếp để hút fan.

Trở lại tháng 3/2021, cái chết đột ngột của Paopaolong, một blogger mukbang 29 tuổi, đã khiến cộng đồng mạng không khỏi bàng hoàng. Paopaolong, tên thật là Yu Hailong, có hơn 10 triệu người theo dõi trên Douyin và nổi tiếng với việc livestream các bữa tiệc buffet tại nhà hàng.

Dù ê-kip của Yu nói rằng anh qua đời vì kiệt sức khi quay một quảng cáo vì cộng đồng, song những người theo dõi tin rằng cái chết của anh là do ăn uống vô độ trong thời gian dài. Trước đó, vào năm 2020, nhiều dân mạng đã bày tỏ lo lắng khi Yu bị rụng tóc rõ rệt và cân nặng tăng vọt lên 160 kg.

Cuihua, người có ảnh hưởng trên mạng, khiến nhiều người thương tiếc khi qua đời trong trại giảm cân. Ảnh: Cuihua/Douyin.

Một trường hợp ở chiều ngược lại là Cuihua (21 tuổi), người có sức ảnh hưởng trong cuộc chiến chống béo phì, đã qua đời vào năm 2023 khi cố gắng giảm 100 kg trong trại giảm cân.

Trong các video cuối cùng, Cuihua nặng 156 kg và đang trải qua các bài tập cường độ cao. Cô gái 21 tuổi liên tục phàn nàn về việc mình cảm thấy không khỏe trước khi qua đời.

Vài tuần trước cái chết của Cuihua, một người phát trực tiếp 26 tuổi, tên Zhongyuanhuangge, đã đột tử ngay trên sóng trực tiếp khi thực hiện thử thách uống rượu. Để hút người xem, anh đã uống hai chai baijiu - loại rượu chưng cất của Trung Quốc, có độ cồn 35-60%.

Thử thách uống rượu cũng đã cướp đi mạng sống của một sao mạng khác là Sanqiange. Người đàn ông 34 tuổi được phát hiện tử vong vài giờ sau khi uống rượu trong màn PK trên Douyin (PK là hình thức đối đầu giữa hai người livestream, người thắng sẽ nhận quà của khán giả, người thua phải thực hiện thử thách).

Sanqiange tử vong sau khi thực hiện thử thách uống rượu trên sóng livestream. Ảnh: Sanqiange/Douyin.

Tiến sĩ Jian Xu, chuyên gia về văn hóa truyền thông kỹ thuật số Trung Quốc và nghiên cứu về người nổi tiếng tại Đại học Deakin, Australia, cho biết khi mọi người đều muốn trở thành wanghong và bất chấp để tăng tương tác thì "khung cảnh hỗn loạn sẽ xảy ra".

Các trường hợp cực đoan kể trên là nguyên nhân khiến chính quyền Trung Quốc phải tiến hành các biện pháp kiểm soát nội dung trên không gian mạng thời gian gần đây.

Ngày 16/1, Douyin cho biết một chiến dịch liên quan đến các buổi livestream ngoài trời đã khóa hơn 290.000 tài khoản chủ, khi nền tảng này tìm cách kiềm chế các vấn đề như ngôn ngữ thô tục ở nơi công cộng và quấy rối người qua đường.

Năm 2020, Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc đã đóng cửa 13.600 tài khoản mukbang để ngăn chặn nhiều sao mạng thực hiện thử thách "ăn thùng uống vại" gây ra lãng phí thực phẩm.

Xu nói rằng khi nền kinh tế wanghong vẫn tạo ra lợi nhuận, người ta vẫn sẽ tìm cách lách luật. Một khi sự chú ý của chính phủ giảm bớt, các hành vi bị cấm như ăn uống quá độ có thể trở lại với vỏ bọc tinh vi hơn.