GS Hoàng Xuân Sính, Chủ tịch Hội đồng quản trị ĐH Thăng Long, là người đầu tiên “khai sinh” ra mô hình đại học ngoài công lập tại Việt Nam.
Theo bà, dấu mốc quan trọng để ĐH tư thục Thăng Long ra đời là năm 1986, khi đất nước bắt đầu mở cửa. Kinh tế xã hội khó khăn đã ảnh hưởng đến giáo dục. Khi đó, GS Bùi Trọng Liễu đang giảng dạy ĐH tại Pháp, đưa ra ý tưởng thành lập mô hình giáo dục ngoài công lập.
“Ý tưởng đó không phải để cứu nguy cho đời sống cán bộ giáo viên lúc bấy giờ mà tạo cơ hội để sinh viên vẫn được học ĐH trong hoàn cảnh đó", GS Sính chia sẻ.
Đi đầu trong đổi mới giáo dục đại học
GS Bùi Trọng Liễu đã viết bức thư cho 5 nhà toán học tại Việt Nam là GS Hoàng Tụy, GS Phan Đình Diệu, GS Nguyễn Đình Chí, GS Bùi Trọng Lựu và GS Hoàng Xuân Sính.
Ý tưởng ban đầu là chỉ mở lớp khoảng 30 sinh viên và không đặt mục tiêu thu học phí. “Giờ nhìn lại, tôi thấy đây là ý tưởng lãng mạn nhất cuộc đời mình”, bà cười nói.
 |
| Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Lê Quốc Phong tặng hoa chúc mừng GS Hoàng Xuân Sính nhân ngày 20/11. Ảnh: Tiền Phong. |
Ngày đó, khái niệm ngoài công lập chưa từng xuất hiện tại Việt Nam, nhóm 5 nhà toán học đã họp nhiều lần nhưng không ai đủ can đảm viết thư cho Bộ trưởng GD&ĐT. Cuối cùng, GS. Hoàng Xuân Sính viết bức thư gửi Bộ GD&ĐT nhưng nhờ Sở Khoa học công nghệ Hà Nội đứng ra “bảo hành”.
Tuy nhiên, bức thư đó đã không đến được đúng địa chỉ. GS Sính lại về cặm cụi đánh máy một bức thư khác xin Bộ GD&ĐT cho mở thí điểm mô hình trường ngoài công lập và ký tên 5 nhà toán học.
Không ai trả lời, bà quyết định đến “gõ cửa” một số lãnh đạo cao cấp để xin mở trường chứ không xin đầu tư tiền.
Tháng 12/1988, Ban Khoa giáo Trung ương (bây giờ là Ban Tuyên giáo) mời bà đến nói chuyện và sau đó là Bộ GD&ĐT.
Ngày 15/12, trường ra đời với tên Trung tâm ĐH Thăng Long. GS Hoàng Xuân Sính đã tổ chức lễ khai giảng đầu tiên của trường tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, khách mời có Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội lúc đó là bà Nguyễn Thị Tâm Đan, Bộ trưởng GD&ĐT là GS Trần Hồng Quân.
Nữ giáo sư cho biết hoạt động sau 3 năm, những người bạn của bà tại Pháp không còn đủ sức để viện trợ cho trường, bà phải tự xoay. Nhưng có lẽ, khó khăn nhất giai đoạn này chính là cấp bằng cho sinh viên tốt nghiệp.
Các văn bản pháp quy không có quy định mô hình trường học ngoài công lập nên ĐH Thăng Long không thể cấp bằng cho sinh viên tốt nghiệp.
“Ngày đó, tôi ở tình thế tiến không được, lùi không xong. Bộ GD&ĐT không cho cấp bằng còn phụ huynh thì la ó. Tối đến, tôi cứ nghe thấy điện thoại là giật mình. Phụ huynh luôn gọi vào giờ đó để 'nắn' tinh thần tôi. Không những thế, cán bộ hành chính của trường cũng bỏ việc hết. Tôi, vừa là hiệu trưởng, vừa là lao công, xách nước, quét lớp”, nữ GS chia sẻ khó khăn.
Phải mất 2 năm sau khi lứa sinh viên đầu tiên tốt nghiệp, Bộ GD&ĐT mới có quy chế ĐH Dân lập tạm thời và GS Hoàng Xuân Sính mới được “cởi trói”.
Đại học dân lập đang cần gì?
GS Hoàng Xuân Sính cho rằng bà cũng không thể tưởng tượng vì sao vượt được quãng đường đã qua.
“Ngày đó, tôi 'mở đường' thành công vì đúng thiên thời, địa lợi, nhân hòa. Không có tiền nhưng vẫn thành lập được trường. Tôi cũng không hiểu sao ngày đấy người ta cũng 'cả tin' để cho tôi làm thế.
Thứ hai là để thu hút được sinh viên giỏi, ĐH Thăng Long là trường đầu tiên có học bổng cho sinh viên đi học nước ngoài; thứ ba là thu hút được đội ngũ thầy giỏi từ các ĐH công”, GS Sính chia sẻ.
Nói thêm về chương trình tìm học bổng, nữ nhà giáo cho hay ngày đó các trường ĐH lớn nước ngoài sẵn sàng cho ĐH Thăng Long mỗi năm 5 suất học bổng. Đây là điều mà các trường ĐH công lập khác tại Việt Nam không làm được. Chính vì vậy, nhiều sinh viên giỏi ở các trường ĐH khác đã tìm đến ĐH Thăng Long.
Nói về “số phận” các trường ĐH ngoài công lập hiện nay, GS Sính cho rằng mở trường ĐH ngoài công lập phải tùy theo từng thời kỳ. Thời của bà không có tiền nhưng nước ngoài cho học bổng và xin được tiền hỗ trợ từ Việt Kiều.
“Nếu tôi mở bây giờ là thất bại, vì vốn phải dài”, bà khẳng định.
Cũng theo nữ GS, để các trường nuôi được chính mình phải có “dòng” sinh viên ổn định. “Không thể để một năm thất thu, vì nếu thế, tức là xã hội đã có định kiến về trường; không khôi phục, những năm sau cứ thế thụt dần. Phải làm thế nào giữ được uy tín, không để sụt”, GS.Hoàng Xuân Sính nói.
Về đội ngũ nhân lực, bà Sính cho rằng các trường phải định ra từng giai đoạn.
Nói về khó khăn tuyển sinh của các trường ngoài công lập hiện nay, bà đề cập nguyên nhân chủ quan là nội bộ một số trường bất ổn. Nguyên nhân khách quan là các trường mở ra quá nhiều mà sinh viên thì ít.
“Năm 2012, mỗi ngày chủ nhật, tôi đến các trường như Lương Thế Vinh ở Nam Định, ĐH Đông Á ở Bắc Ninh và ĐH Trưng Vương ở Vĩnh Phúc. Tôi thấy cho mở trường ở những vị trí đó làm sao tuyển sinh được. Ví dụ như trường Trưng Vương ở chân núi Tam Đảo, con em họ đi học thế nào?", bà đặt câu hỏi.
Nữ giáo viên nêu quan điểm chính sách đối với các trường ngoài công lập cũng còn nhiều vấn đề cần phải thay đổi, như chính sách thuế, hỗ trợ cho các trường đi xin đất...
Bà Hoàng Xuân Sính là nữ giáo sư toán học đầu tiên của Việt Nam. Bà cũng là phụ nữ đầu tiên đến Paris bảo vệ thành công luận án tiến sĩ quốc gia về toán học.
Ngoài việc nghiên cứu và giảng dạy, GS Hoàng Xuân Sính còn là người góp phần chủ yếu vào việc hình thành giải thưởng Kovalevskaya trao cho các nhà khoa học nữ xuất sắc ở Việt Nam.
Năm 1988, bà thành lập ĐH Thăng Long nhưng vẫn đảm nhiệm công việc giảng dạy tại ĐH Sư phạm Hà Nội đến đầu những năm 2000.
Sau khi ĐH Thăng Long ra đời được vài năm, các trường ĐH ngoài công lập khác của Việt Nam cũng bắt đầu được thành lập như ĐH Đông Đô, ĐH Phương Đông, ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội…
