“Xin bác sĩ cứu lấy con em, dù còn một phần trăm, em cũng hy vọng!”

Lời thỉnh cầu của người phụ nữ hiếm muộn khát khao được làm mẹ khiến bác sĩ Phượng cay khóe mắt.

Sản phụ trẻ từng sinh non lúc 26 tuần, em bé mất khi vừa chào đời, tiếp tục đối mặt nguy cơ dọa sinh non lần hai. Giữ được an toàn cho người mẹ và sự sống cho em bé là bài toán khó.

“Em yên tâm, các bác sĩ sẽ cố gắng mang con bình an về với gia đình”, TS.BS Cam Ngọc Phượng, Giám đốc Trung tâm Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa (BVĐK) Tâm Anh TP.HCM, an ủi sản phụ.

Hơn 30 năm qua, bác sĩ Phượng không nhớ hết những lần chứng kiến sản phụ chết lặng khi nhận tin dữ về đứa con vừa chào đời, khi bé mắc các bệnh lý hoặc biến chứng sau sinh, thậm chí không thể cứu chữa hay bị ảnh hưởng sức khỏe thể chất và tinh thần. Trong khi đó, nhân lực, kinh nghiệm và trang thiết bị phục vụ cho hồi sức, khám chữa bệnh sơ sinh chưa được quan tâm đúng mức, làm giảm cơ hội cứu sống các em nhỏ. Điều này thôi thúc nữ bác sĩ xây đắp giấc mơ xây dựng Trung tâm Sơ sinh lớn và hiện đại hàng đầu Việt Nam.

Sản phụ 26 tuổi (quê Bến Tre) được chẩn đoán khả năng sinh non ở tuần 28 của thai kỳ, nhưng mới 25 tuần thì rỉ ối. Một bệnh viện ở TP.HCM dự đoán khả năng chị dọa sinh non rất cao khi tuổi thai còn quá nhỏ. Chưa đủ khả năng nuôi dưỡng bé sinh cực non và đảm bảo hạn chế biến chứng, đơn vị này đã liên hệ nhờ TS.BS Cam Ngọc Phượng hỗ trợ.

Tiến sĩ Phượng thoáng chút bối rối sau khi nhận cuộc gọi của đồng nghiệp. Việc sản phụ chuyển dạ dưới 25 tuần là quá nguy hiểm. Tính toán khoảng cách không an toàn giữa 2 bệnh viện, nữ bác sĩ mạnh dạn đề nghị đơn vị bạn chuyển viện ngay khi em bé còn nằm trong bào thai.

“Chuyển viện khi em bé trong tử cung là an toàn nhất. Khoảng thời gian điều trị sau đó sẽ nhẹ nhàng hơn nhiều. Em bé cũng được cấp cứu trong thời gian vàng, hạn chế di chứng xuất huyết não, suy hô hấp”, tiến sĩ Phượng lý giải.

Với lợi thế Trung tâm Sơ sinh, Trung tâm Sản Phụ khoa, Trung tâm Tim mạch… cùng nằm trong cùng một bệnh viện, ngay khi đề nghị bệnh nhân chuyển viện, tiến sĩ Phượng đã lên kế hoạch phối hợp liên chuyên khoa. Với sự hội chẩn từ đội ngũ chuyên gia đầu ngành ở nhiều chuyên khoa, bác sĩ kỳ vọng “phác đồ phút vàng” có thể mang lại cơ hội sống cho đứa trẻ đặc biệt này.

“Sau khi sinh, em bé cần thời gian nằm viện khá dài, ít nhất 3-4 tháng, em chuẩn bị tâm lý trước nhé”, tiến sĩ Phượng nhớ lại câu nói với người mẹ trẻ. Khác với dự đoán của bác sĩ, thay vì lo lắng, ánh mắt sản phụ lấp lánh niềm hy vọng.

Tất cả diễn ra đúng như tiên lượng, em bé suy hô hấp ngay sau sinh, thân nhiệt hạ rất nhanh. Bé được ủ ấm với khăn bọc, đội nón, túi nhựa giữ nhiệt và chuyển ngay sang giường sưởi ấm đặt sát giường sinh để gắn ống thở CPAP không xâm lấn. Điều này giúp phổi bé không bị xẹp, hạn chế nhiễm trùng hay tình trạng suy hô hấp. Sau đó bé nằm trong lồng ấp có điều kiện lý tưởng về nhiệt độ, đảm bảo độ ẩm 80% để điều hòa thân nhiệt và giảm nguy cơ mất nước không nhận biết ở trẻ sinh non.

Nhờ được hồi sức cấp cứu ngay trên bụng mẹ khi vừa chào đời, ê-kíp bác sĩ đã giải quyết tất cả nguy hiểm của ca sinh, cứu sống và nhanh chóng chuyển em bé đến Trung tâm Sơ sinh.

Tiến sĩ Phượng yên tâm phần nào khi em bé được đưa về với chiếc “tổ” ấm áp của Trung tâm Sơ sinh. Điều này đồng nghĩa bác sĩ có thể mang đến cơ hội làm mẹ cho sản phụ và vượt qua thử thách của chính mình.

TS.BS Cam Ngọc Phượng đến với BVĐK Tâm Anh TP.HCM từ tháng 3/2020. Thời điểm này, bệnh viện mới thành lập nhưng đã xác định tầm nhìn trở thành một trung tâm khám chữa bệnh công nghệ cao sánh ngang khu vực và thế giới.

Cùng với chiến lược chung của bệnh viện, bác sĩ Phượng, TS.BS Đỗ Hữu Thiều Chương - Phó giám đốc Trung tâm Sơ sinh BVĐK Tâm Anh TP.HCM, BS.CKII Phạm Lê Mỹ Hạnh - Trưởng khoa Sơ sinh - bắt tay vào kế hoạch xây dựng Trung tâm Sơ sinh “trong mơ". Không chỉ là chỗ dựa vững chắc cho Trung tâm Sản Phụ khoa lớn mạnh của bệnh viện Tâm Anh, Trung tâm Sơ sinh còn được kỳ vọng trở thành nơi tiếp nhận, điều trị cho những em bé sinh cực non, tuổi thai nhỏ từ khắp nơi chuyển đến. Một Trung tâm Sơ sinh “tuyến cuối" đã được thiết kế và bắt tay vào thực hiện bài bản, chuyên nghiệp nhất.

“Có rất nhiều trẻ sinh non, cực non chuyển đến các trung tâm sơ sinh quá muộn do khoảng cách xa hoặc chưa được đánh giá kịp thời. Vì quá thời gian vàng, nhiều trẻ không thể cứu chữa, hoặc cứu được thì phải sống cùng di chứng. Do đó, chúng tôi đặt mục tiêu gắn kết chặt chẽ với Trung tâm Sản Phụ khoa Tâm Anh và nhiều bệnh viện sản nhi để kịp thời cấp cứu, chăm sóc, điều trị trẻ sinh non ở mọi tuổi thai”, tiến sĩ Phượng nói.

Hơn 30 năm công tác trong lĩnh vực Nhi Sơ sinh, không ít lần chứng kiến những em bé chưa kịp hít hơi thở cuộc sống thì trái tim đã ngừng đập, tiến sĩ Cam Ngọc Phượng quyết tâm đưa phương pháp điều trị, phác đồ mới nhất trên thế giới về nước.

Trước đây, “giờ vàng” chỉ được biết đến trong cấp cứu người đột quỵ. Kể từ khi phác đồ “phút vàng” được tiến sĩ Cam Ngọc Phượng đưa về Việt Nam, những nhận thức về cấp cứu nhi sơ sinh đã hoàn toàn thay đổi.

Phác đồ “phút vàng” trong hồi sức sơ sinh nhấn mạnh khoảng thời gian kịp thời tiếp cận, xử trí cấp cứu em bé ngay sau sinh. Theo tiến sĩ Phượng, đây là thời gian quan trọng nhất, bởi nếu cấp cứu đúng chuẩn, em bé sẽ có cơ hội sống cuộc đời bình thường của một đứa trẻ, hạn chế tối thiểu biến chứng, di chứng đáng tiếc.

“Để áp dụng thành công phác đồ này, điều kiện quan trọng là môi trường Sản - Sơ sinh phải thật gần nhau. Em bé sinh ra thậm chí được can thiệp ngay trên bụng mẹ chứ không phải chuyển từ viện này sang viện khác. Trong 60 phút sau khi bé chào đời, việc hồi sức, cấp cứu cần được thực hiện nhanh chóng, chuẩn xác bởi các y bác sĩ kinh nghiệm cùng trang thiết bị máy móc chuyên dụng, hiện đại”, tiến sĩ Phượng lý giải.

Điểm đặc biệt đầu tiên ở phác đồ mang đến cơ hội sống cho trẻ sinh non là sự phối hợp Sản - Nhi từ khi em bé còn trong tử cung.

Khi các bác sĩ chuyên khoa Sản dự đoán một ca nguy cơ sinh non hoặc cực non, ê-kíp từ Sản khoa - Sơ sinh và Tim bẩm sinh, Hô hấp sơ sinh… sớm tiến hành hội chẩn liên chuyên khoa. Các bác sĩ Sản khoa sẽ can thiệp trước tiên, bằng cách truyền thuốc cho người mẹ, nhằm bảo vệ não và phổi của em bé khi chào đời.

Khi người mẹ bắt đầu cuộc sinh, cũng là lúc ê-kíp Sơ sinh có mặt với đầy đủ trang thiết bị chuyên dụng hiện đại nhất, bên cạnh đội ngũ hỗ trợ từ Sản khoa. Em bé được chào đón trong vòng tay của những “ông bố, bà mẹ” đỡ đầu đặc biệt này, sau đó đưa vào môi trường lồng ấp ấm áp và hỗ trợ hô hấp tối đa.

Trung tâm Sơ sinh BVĐK Tâm Anh được trang bị thiết bị hiện đại, bao gồm lồng ấp (incubator) và giường sưởi (radiant warmer)... giúp duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định cho trẻ sinh non, cực non. Thiết bị này còn giúp kiểm soát độ ẩm, khả năng nhiễm khuẩn, hạn chế ánh sáng và tiếng ồn, hỗ trợ tối ưu chăm sóc cho trẻ sơ sinh.

Bên cạnh sự phối hợp liên khoa Sản - Nhi, phương pháp kẹp rốn em bé muộn hơn sau khi sinh cũng góp phần hỗ trợ hô hấp, giảm nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm máu, đường ruột cho trẻ sinh non trong thời gian nằm viện.

Trước đây, đa số đều kẹp rốn em bé, sau đó mới hồi sức. Tuy nhiên, kẹp rốn chậm hơn 30-60 giây sẽ có thêm thời gian để lượng máu từ nhau thai truyền sang em bé. Nếu kẹp rốn muộn sau sinh 1 phút, trẻ sẽ nhận thêm 80 ml máu từ mẹ, kẹp rốn muộn 3 phút trẻ sẽ nhận thêm 100 ml máu.

Lượng máu này không chỉ tăng thể tích máu và tăng trữ lượng sắt cho em bé mà còn cải thiện tình trạng thiếu máu sau sinh, giảm nhu cầu truyền máu, giảm viêm ruột hoại tử và xuất huyết não thất. Máu từ nhau thai còn giàu kháng thể immunoglobulin và tế bào gốc, có thể cải thiện việc phục hồi sửa chữa các cơ quan về sau.

“Trước đây em bé được đặt ống vào đường thở. Dù được duy trì hô hấp, em bé vẫn có nguy cơ bị viêm phổi do thở máy, xơ phổi về sau. Hiện tại, chúng ta hỗ trợ cho bé thở ít xâm lấn bằng hệ thống áp lực dương. Phương pháp này giúp trẻ tự thở, sau đó được da kề da với mẹ và 30-60 giây sau thì kẹp rốn. Thật ra, chỉ cần đổi mới cách làm, cơ hội được sống bình thường, ít di chứng của em bé đã cao hơn đáng kể”, nữ bác sĩ chia sẻ thêm.

Theo tiến sĩ Phượng, hiện nay, phác đồ “phút vàng” chưa được triển khai rộng rãi do nhiều đơn vị thiếu thiết bị máy móc chuyên dụng hiện đại; đội ngũ chuyên gia, bác sĩ, điều dưỡng có kinh nghiệm thực hiện; cũng như quy trình gắn kết chặt chẽ giữa đơn vị Sản - Sơ sinh.

Tiến sĩ Phượng đánh giá đây là quy trình lý tưởng, giúp cứu sống trẻ sinh non và giảm thiểu nguy cơ biến chứng, di chứng như suy hô hấp, viêm phổi, viêm ruột, hoại tử ruột, nhiễm trùng máu hay kém phát triển về trí não, miễn dịch.

“Chiếc lồng kính dù ấm áp, an toàn nhưng không thể thay thế sự ấm áp trong vòng tay yêu thương của cha mẹ. Chúng tôi luôn tâm niệm nhất định phải đưa những em bé rời khỏi lồng kính, giường hồi sức, trở về nơi em thuộc về”, nữ bác sĩ trải lòng.

TS.BS Cam Ngọc Phượng và TS.BS Đỗ Hữu Thiều Chương đều chung mục tiêu khi khởi đầu hành trình mới tại Trung tâm Sơ sinh, BVĐK Tâm Anh TP.HCM.

“Đặt viên gạch đầu tiên để xây dựng một trung tâm non trẻ về tuổi đời, chị có tự tin không?”, TS.BS Thiều Chương thắc mắc khi TS.BS Cam Ngọc Phượng nói về ước mơ xây dựng trung tâm sơ sinh hàng đầu tại Việt Nam và đặt mục tiêu giữ lại, cứu sống, đảm bảo chất lượng sống cho trẻ sinh non, cực non.

Nữ bác sĩ mỉm cười: “Chị tự tin chứ. Vì có sức mạnh. Đó là sức mạnh của con người với vũ khí là trang thiết bị hiện đại nhất, có nhân lực trẻ tuổi nhưng cầu thị, sự hậu thuẫn đặc biệt từ đồng nghiệp giàu kinh nghiệm ở các chuyên khoa. Tất cả cùng chung tình yêu thương dành cho những em bé tí hon”.

“Gần như ai cũng sốc khi chứng kiến ca bệnh là trẻ sinh non rất phức tạp, bị nhiễm trùng nặng, đôi khi kèm các bệnh tiền phẫu, hậu phẫu. Trong khi đặc thù của ngành này là người bệnh không biết tự khai bệnh và bác sĩ phải thao tác tỉ mỉ trên cơ thể tí hon”, TS.BS Đỗ Hữu Thiều Chương - Phó giám đốc Trung tâm Sơ sinh BVĐK Tâm Anh TP.HCM - chia sẻ.

Khi hệ thống chăm sóc y tế cho trẻ sinh non lạc hậu, thầy thuốc phải chấp nhận có “vũ khí” gì sử dụng cái đó. Sau này, khi ứng dụng kỹ thuật hiện đại hơn, khả năng em bé được cứu cao hơn là điều trị bảo tồn. Đó chính là sức mạnh của y học hiện đại.

“Đưa một em bé bên bờ vực sinh tử trở về vòng tay cha mẹ là hạnh phúc và động lực lớn nhất mà bác sĩ sơ sinh chúng tôi theo đuổi. Mong muốn của Trung tâm Sơ sinh BVĐK Tâm Anh TP.HCM là nâng cao chất lượng điều trị. Ngoài vấn đề cứu sống, chúng tôi nỗ lực hết sức để bệnh nhi hồi phục với ít di chứng nhất, sống khỏe mạnh kể cả sau này”, tiến sĩ Thiều Chương chia sẻ.

Theo TS.BS Đỗ Hữu Thiều Chương, điểm mạnh của Trung tâm Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, là thiết bị được cập nhật đầy đủ tiệm cận với phương pháp chăm sóc trẻ sinh non của thế giới.

Về trang thiết bị, đơn vị này đầu tư hệ thống lồng ấp Giraffe nhập khẩu từ Mỹ và giường sưởi hiện đại nhất nhì trên thế giới; hệ thống Neopuff hồi sức trẻ sinh non giúp kiểm soát nồng độ oxy; máy thở cao cấp của Drager thế hệ mới nhất nhập khẩu từ Đức chuyên dụng dành cho trẻ sơ sinh.

Ngoài ra, khi trẻ có vấn đề não thiếu máu hay thiếu oxy cục bộ, trung tâm cũng sẵn sàng hệ thống hạ thân nhiệt chủ động. Để đảm bảo em bé được chuyển đến viện nhanh chóng và an toàn, BVĐK Tâm Anh đầu tư xe chuyển viện chuyên dụng cho dành cho trẻ sơ sinh, sẵn sàng đón trẻ nhanh chóng từ mọi nơi.

“Nhiễm khuẩn là một trong yếu tố gây nguy cơ tử vong ở em bé sinh non và cực non. Kiểm soát nhiễm tốt sẽ giảm một nguyên nhân tăng áp lực tử vong. Đó là điều Trung tâm Sơ sinh luôn nhắc nhở phải kiểm soát thật tốt”, tiến sĩ Chương nhấn mạnh.

Theo TS.BS Cam Ngọc Phượng, ưu điểm đặc biệt nhất của Trung tâm Sơ sinh là nằm ngay cạnh Trung tâm Sản Phụ khoa, Trung tâm Tim mạch - cơ sở then chốt để áp dụng được phác đồ “phút vàng” cho bé sinh non, cực non và không phải nơi nào cũng thực hiện được.

Với lợi thế nằm trong bệnh viện đa chuyên khoa, hội tụ nhiều chuyên gia giỏi, giàu kinh nghiệm, được trang bị máy móc, thiết bị hiện đại, Trung tâm Sơ sinh BVĐK Tâm Anh ấp ủ những mục tiêu lớn, nhân văn hơn: Hồi sức và hỗ trợ trẻ sinh non chuyên sâu. Cụ thể, các ca bệnh là trẻ sinh ra từ kỹ thuật hỗ trợ sinh sản (thụ tinh trong ống nghiệm); trẻ mắc dị tật bẩm sinh như dị tật đường tiêu hóa cần can thiệp sớm (không hậu môn, phình đại tràng bẩm sinh, tắc tá tràng, tắc - teo ruột; dị tật gây suy hô hấp cấp (hở môi và khe hở vòm hầu, thoát vị màng não tủy, thoát vị rốn, thoát vị hoành, teo dò khí khí thực quản); dị tật cơ - xương - khớp; dị tật tim bẩm sinh...

Vấn đề đào tạo, huấn luyện chuyên môn cũng được BVĐK Tâm Anh chú trọng, sẵn sàng mở rộng quy mô thêm 50 giường hồi sức, mục tiêu là cứu được trẻ sinh non và cực non, có thể ở mức 22-25 tuần.

“Ngành hồi sức sơ sinh phát triển rất nhanh. Do đó, chúng tôi không ngừng cập nhật để nâng cao chuyên môn trong thực hành lâm sàng, mang đến cơ hội sống khỏe mạnh nhiều hơn cho trẻ sinh non”, TS.BS Cam Ngọc Phượng nói.