Zing.vn trích dịch bài đăng trên South China Morning Post, phản ánh câu chuyện phụ nữ Nhật Bản muốn lập gia đình buộc phải đổi tên theo họ nhà chồng. Nhiều người coi đó là hành động "đánh mất bản thân", "không được công nhận".
Yuri Koizumi và Hiroshi Tanaka đã sinh sống bên nhau suốt 26 năm và cùng nuôi dạy một người con trai.
Giữa họ chưa từng có đám cưới chính thức nào. Cả hai đơn giản chỉ sống như vợ chồng.
Nguyên nhân cốt lõi được Yuri đưa ra là "Luật pháp Nhật Bản quy định các cặp vợ chồng phải có phần họ giống nhau".
Người phụ nữ cho biết không thể chấp nhận việc phải thay đổi cái tên vốn đã gắn liền với cô từ lúc chào đời.
“Nếu phải đổi tên, đó không còn là con người tôi nữa”, cô nói.
Yuri chỉ là một trong hàng nghìn phụ nữ ở đất nước mặt trời mọc đang đứng lên đòi quyền được giữ nguyên tên khai sinh, thay vì phải đổi theo họ nhà chồng sau hôn nhân.
"Chúng tôi như đánh mất chính mình"
Theo số liệu của chính phủ Nhật Bản, mỗi năm có khoảng 600.000 đôi nam nữ kết hôn, tức là từng ấy trường hợp cần “thay tên đổi họ” để hai vợ chồng có một cái họ thống nhất.
Trên lý thuyết, những người chồng hoàn toàn có thể đổi sang họ vợ. Tuy nhiên, thực tế, chỉ có khoảng 4% đàn ông Nhật Bản chịu làm điều đó.
 |
| Luật pháp Nhật Bản quy định hai vợ chồng phải có phần họ giống nhau. Ảnh: SBS. |
Hiroshi là một nhà nghiên cứu khoa học lâm nghiệp có tiếng.
Quyết định chung sống không hôn thú của cả hai một phần đến từ nỗi lo ngại của anh về việc danh tiếng của mình sẽ bị ảnh hưởng trong giới học thuật nếu đổi theo họ vợ.
“Tôi sẽ không còn được sử dụng cái tên cũ trong các cuốn sách xuất bản trước đó, còn mọi người sẽ chẳng nhận ra tác giả là ai nữa”, Hiroshi cho hay.
Mặt khác, cả Hiroshi và Yuri không thể tận dụng các khoản khấu trừ thuế giống như các cặp vợ chồng hợp pháp. Về mặt pháp lý, chỉ một người có quyền nuôi con trai.
Ngoài ra, cả hai cũng gặp khó khăn khi phải liên tục giải thích về mối quan hệ của họ với bạn bè mới hay đồng nghiệp. Thậm chí, nhiều người còn thắc mắc liệu con của hai người có đúng là con ruột.
Với nữ giới Nhật Bản, việc buộc phải thay đổi họ tên nguyên gốc khiến họ có cảm giác bị “xóa sạch danh tính” sau khi lập gia đình. Chưa kể, việc gây dựng sự nghiệp và tạo danh tiếng của riêng bản thân sẽ càng khó khăn hơn.
“Chuyện bắt buộc phải đổi tên vi phạm trắng trợn quyền con người”, Miki Haga, người đang có kế hoạch du học Anh, cho hay. Miki lo lắng về việc bằng cấp học thuật sẽ gặp khó khăn khi công nhận ở nước ngoài vì tên cô đã thay đổi.
Hai năm trước, sau khi chồng cô không đồng ý đổi sang họ vợ, tên hợp pháp của cô trở thành Miki Ishizawa.
Không kết hôn vì phải đổi tên
Nữ giới Nhật Bản ngày càng gay gắt hơn trong việc phản đối điều luật cấm các cặp vợ chồng có họ khác nhau. Họ cho rằng quy định này chỉ càng khoét sâu thêm về tình trạng nam nữ bất bình đẳng tại đất nước mặt trời mọc.
Phụ nữ có tiếng nói yếu ớt trong giới kinh doanh và chính trị tại Nhật Bản. Tỷ lệ nữ giới nắm giữ các vị trí quan trọng tại các công ty, tập đoàn lớn chỉ rơi vào khoảng 4%. Con số phái yếu góp mặt trong các hội đồng quản trị còn thấp hơn, dừng ở mức 2%.
 |
| Nữ giới Nhật Bản ngày càng khó chấp nhận quy định buộc phải đổi tên sau khi kết hôn. Ảnh: SCMP. |
Trong nhóm các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế OECD, Nhật Bản đứng thứ ba trong danh sách những quốc gia chênh lệch về tiền lương giữa hai giới.
Liên Hợp Quốc từng phải gây áp lực lên chính phủ Nhật Bản để dỡ bỏ các hạn chế về quy định tên họ của một người.
Các hợp đồng hôn nhân xuất hiện nhiều hơn, tỷ lệ ly dị tăng lên, trong khi các đôi yêu nhau lại quyết định không “về chung một nhà”.
Thay vào đó, họ chọn sống chung nhà như vợ chồng, nhất quyết không để tờ giấy đăng kí kết hôn ràng buộc. Chưa kể, nhiều rắc rối nảy sinh khi mỗi người bị đưa vào hoàn cảnh buộc phải lựa chọn tên họ của mình.
Khi lập gia đình vào năm 2001, Yoshihisa Aono, người đứng đầu một công ty phần mềm, quyết định đổi theo họ vợ. Nhưng trên các giấy tờ kinh doanh, anh vẫn sử dụng họ cũ của mình.
Điều này khiến công việc làm ăn gặp không ít rắc rối. Các nhà đầu tư thường nhầm lẫn và thắc mắc tại sao giám đốc lại không xuất hiện trong các cuộc họp hay nghi ngờ tính minh bạch của công ty.
Nhiều người vừa sử dụng tên cũ trong cuộc sống hàng ngày, vừa lấy tên đã thay đổi để điền vào các giấy tờ hành chính, khiến tình hình càng rối rắm và phức tạp hơn.
Các cơ quan nhiều lần gặp tình trạng đặt nhầm chuyến bay hoặc phòng khách sạn cho nhân viên vì tên tuổi lẫn lộn, khó nhớ.
"Đơn giản là truyền thống"
Câu chuyện thay đổi tên họ trở thành vấn đề gây tranh cãi trong nhiều tuần qua, khi bình đẳng giới trở thành chủ đề để các đảng đối lập đưa ra chất vấn Thủ tướng Shinzo Abe và Đảng Dân chủ Tự do do ông đứng đầu.
“Luật hiện hành bình đẳng cho cả nam và nữ, và điều cốt lõi ở đây là yếu tố truyền thống”, ông Shinzo Abe khẳng định.
Trên thực tế, đây không phải là tập tục tồn tại hàng nghìn năm trong xã hội Nhật Bản. Trước khi luật được thông qua vào năm 1898, người Nhật thường chỉ sử dụng độc nhất mỗi phần tên.
Vào năm 1948, việc chồng có thể mang họ vợ trở nên hợp pháp, song đồng nghĩa với việc luôn có một người buộc phải thay đổi tên khai sinh khi kết hôn.
 |
| Nhiều đôi không ai chịu chấp nhận đổi phần họ của mình nên quyết định không hôn thú, chỉ sống như vợ chồng. Ảnh: DW. |
Theo khảo sát của chính phủ Nhật Bản, có khoảng 42,5% số người được hỏi cho biết họ ủng hộ thay đổi luật, và ngược lại, 29,3% phản đối hành động này.
Toshihiko Noguchi, luật sư phụ trách mảng hôn nhân, gia đình, cho hay điều luật vẫn tiếp tục có hiệu lực là ví dụ tiêu biểu cho quan niệm lâu đời rằng “cá nhân chỉ có vai trò mờ nhạt” ăn sâu trong xã hội Nhật Bản.
Giải pháp được chính phủ đưa ra là cho phép các đôi sử dụng cả tên khai sinh nguyên gốc. Tháng 11 năm ngoái, người đã kết hôn được phép ghi cả hai họ khác nhau vào thẻ căn cước công dân, nhờ đó dễ dàng hơn trong nhiều việc cần sử dụng tên chính chủ.
Tuy nhiên, đây chỉ là cách giải quyết tạm thời. Miki cho biết cô từng bị lực lượng hải quan ở sân bay thẩm vấn khi thấy có đến hai họ riêng biệt được liệt kê trong hộ chiếu.
“Mỗi lần tôi phải điền vào các tờ đơn để chuyển đổi tên hợp pháp trên tài khoản ngân hàng, hộ chiếu, thẻ tín dụng hay nhiều thứ khác, tôi cảm thấy con người mình không được công nhận”, Miki than phiền.
“Chồng tôi nói rằng anh thông cảm về tất cả các thủ tục phức tạp mà tôi phải trải qua và tin rằng luật sẽ thay đổi. Nhưng anh ấy nhất quyết giữ nguyên tên họ của mình và chẳng phải xử lý ‘mớ bòng bong’ này chút nào cả. Điều đó thật không công bằng”, Miki bức xúc nói.
