Ruột thừa có thật sự thừa?

Ở người và một số động vật có vú khác, manh tràng có một phần phụ nổi bật giống giun được gọi là ruột thừa. Ảnh: Saglikciyiz.

Hàng chục triệu năm trước, tổ tiên của loài người là các loài vượn người vẫn còn đang leo trèo trên cây, ăn trái cây và lá, chưa biết sử dụng lửa. Khi đó, ruột thừa rất quan trọng. Nó giúp tiêu hóa những thức ăn từ thực vật.

Sau đó, thức ăn thực vật khan hiếm nên tổ tiên của chúng ta phải uống máu. Vượn cổ đại biết đứng dậy đi bằng hai chân sau để săn bắt, dùng hai bàn tay đánh lửa để nướng chín mọi thứ. Dần dần, người cổ đại không cần dùng ruột thừa để tiêu hóa thức ăn thô đó nữa.

Ruột thừa là cơ quan thoái hóa

Hệ tiêu hóa của chúng ta bắt đầu từ miệng. Thức ăn được nhai trong miệng và trộn với nước bọt giàu enzym, giúp phân hủy tinh bột. Sau khi thức ăn qua thực quản, vào dạ dày, chúng sẽ được các cơ của dạ dày khuấy trộn, đồng thời bổ sung thêm nhiều men tiêu hóa.

Điểm dừng tiếp theo là ruột non, nơi hầu hết chất dinh dưỡng được tiêu hóa và hấp thụ. Sau khi chất thải di chuyển từ ruột non đến ruột già, nước trong đó được ruột già hấp thụ. Chất thải mất nước được bài tiết ra khỏi cơ thể.

Nơi ruột non và ruột già nối với nhau, có một túi được gọi là manh tràng. Manh tràng của con người rất nhỏ. Nhưng ở động vật ăn cỏ như thỏ, chúng lớn hơn nhiều và chứa vi khuẩn chuyên tiêu hóa thực vật.

Ở người và một số động vật có vú khác, manh tràng có một phần phụ nổi bật giống giun, được gọi là ruột thừa. Nhà bác học Charles Darwin (nhà tự nhiên học, địa chất học và sinh học người Anh) tin rằng ruột thừa là một "cơ quan thoái hóa", vì tổ tiên xa xưa của loài người chủ yếu ăn thực vật như lá cây. Vì vậy, ruột thừa đã được sử dụng trong lịch sử tiến hóa.

Khi chế độ ăn uống của tổ tiên chúng ta thay đổi, hệ thống tiêu hóa đã tiến hóa, thu nhỏ manh tràng lớn trước đây, để lại phần còn lại ruột thừa.

Sự thật về chức năng của ruột thừa

Không dừng lại ở quan niệm “cơ quan thoái hóa”, ruột thừa đã thực sự bị tai tiếng như hai "người anh em" là răng khôn và amidan. Cả thế giới cho rằng đó là “bộ 3 vô dụng”, ngoài viêm nhiễm và đau đớn ra, nó chẳng có tác dụng gì.

Đây là một sự hiểu nhầm đáng tiếc.

Sự hiểu nhầm này bắt nguồn từ rất sớm. Vào năm 1890, một bác sĩ phẫu thuật tên Lane nói: “Nhiều bệnh tật của con người là do một số cơ quan vô dụng gây ra. Ví dụ, ruột thừa”.

Một bác sĩ quá nổi tiếng đó làm cho ai cũng ghét ruột thừa. Thậm chí có thời gian, người ta tìm đến bệnh viện xin bác sĩ cắt ruột thừa, trở thành phong trào cắt đề phòng viêm.

Thậm chí có thời gian, người ta tìm đến bệnh viện xin bác sĩ cắt ruột thừa, trở thành phong trào cắt đề phòng viêm. Ảnh: Sport.

Thực tế, hàng trăm năm qua, các bác sĩ đã suy nghĩ nghiêm túc về ruột thừa nhưng đến nay vẫn chưa có kết luận chắc chắn. Một số giả thuyết khá thuyết phục. Ví dụ, ruột thừa có tham gia vào chức năng tiêu hóa, là cái kho khổng lồ chứa vi khuẩn có lợi. Đây là một phần của hệ thống miễn dịch ngoại biên, hạch bạch huyết khổng lồ trong ruột.

Theo một số nhà khoa học, ruột thừa bắt đầu xuất hiện ở tuần thứ 11 của phôi thai. Đó là những tế bào ruột thừa, có chức năng tạo ra hormone sinh học liên quan amoniac và peptide cùng các hợp chất kiểm soát cân bằng nội môi.

Sau khi trẻ sinh ra, mô bạch huyết tích tụ trong ruột thừa với số lượng nhỏ, tăng dần và đạt đỉnh điểm 20-30 tuổi. Sau đó, chúng giảm nhanh chóng và biến mất sau 60 tuổi. Đó là lý do trẻ dưới 4 tuổi và người cao tuổi hiếm khi viêm ruột thừa.

Ruột thừa hoạt động tích cực nhất và đóng vai trò quan trọng ở tuổi thiếu niên. Chúng tham gia vào hoạt động miễn dịch của đường ruột, thông qua dẫn lưu bạch huyết dồi dào, tích cực truyền thông tin mầm bệnh trong ruột, tham gia kiểm soát viêm nhiễm đường ruột.

Sở dĩ ruột thừa được coi là bạch huyết khổng lồ của đường ruột, vì cơ quan này tạo ra các tế bào lympho B, số lượng rất nhiều. Ruột thừa cũng được coi là cơ quan miễn dịch, vì tiết ra các kháng thể dòng IgA.

Với hai chức năng đó, ruột thừa giúp phát hiện các kháng nguyên xâm nhập đường tiêu hóa ức chế phản ứng kháng thể. Đồng thời, chúng thúc đẩy chức năng miễn dịch tại chỗ.

Ruột thừa giống như các mảng Peyer mỏng trong phần còn lại của đường tiêu hóa, giúp hấp thụ kháng nguyên. Chúng đóng vai trò quan trọng trong sinh học và kiểm soát thực phẩm, thuốc, vi sinh vật và kháng nguyên virus.

Ruột thừa giúp phát hiện các kháng nguyên xâm nhập đường tiêu hóa, ức chế phản ứng kháng thể. Ảnh: Trihealth.

Một số bác sĩ trước đây có thể không chú ý đến các hoạt động miễn dịch nên nghĩ rằng chúng vô tác dụng, không có nó sẽ tốt hơn. Tuy nhiên, hoạt động miễn dịch này bao gồm trí nhớ miễn dịch, nghĩa là quá trình tạo ra kháng thể chống lại tất cả loại vi khuẩn, virus cũng như các chất lạ xâm nhập vào đường ruột.

Điều này rất quan trọng, nếu không có nó, đứa trẻ khi bước vào đời sẽ bị tiêu chảy mỗi ngày. Quá trình hình thành miễn dịch có thể được tạo ra từ các hạch bạch huyết phân bố rải rác trong đường ruột, nhưng hiệu quả rất thấp. Không phải ngẫu nhiên, ruột thừa chỉ nằm ở nơi gặp nhau của ruột già và ruột non, chức năng của chúng là chăm sóc cả hai cơ quan, tạo nên trí nhớ miễn dịch.

Với người trưởng thành cũng vậy, chức năng của ruột thừa đã giảm đi rất nhiều nhưng vẫn là cái kho khổng lồ chứa vi khuẩn có lợi. Chúng ta hiểu nôm na ruột thừa là một cái kho chứa đầy men tiêu hóa. Chức năng miễn dịch cũng vẫn tiếp tục.

Ngoài ra, ruột thừa còn là cơ quan nội tiết, tiết ra nhiều loại hormone liên quan tiêu hóa và nhu động ruột. Việc cắt bỏ ruột thừa tất yếu sẽ gây rối loạn chức năng đường tiêu hóa.

Theo kinh nghiệm cá nhân của tôi, những người sau khi cắt ruột thừa, họ có thể bị táo bón, tiêu chảy luân phiên, hay bị đau bụng vặt và xảy ra vấn đề về hấp thu.