Sai lầm khiến nhiều người mất mạng vì bệnh dại

Giai đoạn 2017- 2021, trung bình hàng năm, cả nước ghi nhận khoảng hơn 70 trường hợp không qua khỏi do bệnh dại. Ảnh: Shutterstock.

Tại Việt Nam, nguồn chính gây bệnh dại là chó, mèo. Giai đoạn 2017- 2021, trung bình hàng năm, cả nước ghi nhận khoảng hơn 70 trường hợp không qua khỏi do bệnh dại. Hầu hết địa phương trên cả nước đều ghi nhận trường hợp không qua khỏi do bệnh này.

Theo báo cáo từ Viện Pasteur TP.HCM, trong năm 2024, cả nước ghi nhận 89 trường hợp không qua khỏi do bệnh dại tại 34/63 tỉnh thành. Trong đó, nhóm tuổi mắc bệnh dại cao nhất là 25-49, chiếm 36%, tiếp theo là nhóm tuổi dưới 15, với tỷ lệ mắc bệnh dại 32%.

Tại khu vực phía Nam, trong 5 năm gần đây (2019-2024), số trường hợp qua đời do bệnh dại là 115 ca, tăng gần 2 lần so với giai đoạn 2015-2019 (60 trường hợp). Ca dại có chiều hướng tăng trở lại ở một số tỉnh miền Đông Nam Bộ từ năm 2022, trong đó có Đồng Nai. Ổ dịch dại tăng nhanh về số lượng, lẫn địa phương ghi nhận ổ dịch.

Tại Đồng Nai, trong năm 2024, toàn tỉnh ghi nhận 3 trường hợp không qua khỏi do bệnh dại, tăng 1 trường hợp so với cùng kỳ năm 2023 và 38 ổ dịch dại trên chó tại 6/11 huyện/TP và 26/159 xã/phường. Từ đầu năm 2025 đến ngày 27/2, địa bàn tỉnh Đồng Nai đã ghi nhận 2 trường hợp không qua khỏi do bệnh dại và 2 ổ dịch dại.

Qua đó cho thấy, tình hình bệnh dại trên cả nước, tại khu vực phía Nam cũng như Đồng Nai còn diễn biến phức tạp, số trường hợp tử vong do bệnh này còn cao.

Vì sao người bệnh dại không thể sống sót?

Nhiều nguyên nhân dẫn đến không qua khỏi khi người bệnh phát triệu chứng dại. Đầu tiên phải kể đến là công tác quản lý đàn chó, mèo còn hạn chế, tỷ lệ bao phủ vaccine phòng dại trên đàn chó mèo thấp (chỉ khoảng 50% tổng đàn chó, mèo). Chó, mèo thả rông, không đeo rọ mõm vẫn còn phổ biến.

Vết thương ở chân do chó cắn. Ảnh: BSCC.

Tiếp theo, tình trạng người dân chủ quan, lơ là khi bị động vật nghi dại cào, cắn. Không xử trí vết thương đúng cách, không tiêm vaccine phòng dại và/hoặc huyết thanh kháng dại. Một số người tiêm muộn, không đủ liều, không đúng chỉ định.

Nguyên nhân cuối cùng đó là một số người sau khi bị động vật nghi dại cào, cắn thay vì tiêm vaccine phòng bệnh đã tự điều trị bằng các biện pháp dân gian. Họ cho rằng làm vậy có thể chữa bệnh dại. Tuy nhiên, hiện nay, chúng ta chưa có biện pháp dân gian nào có thể phòng và điều trị bệnh dại.

Không dùng các biện pháp dân gian chữa bệnh dại

Trên thực tế, hiện nay, rất nhiều người cho rằng nhìn vào vết cắn hoặc dùng đồng xu cà lên vùng bị thương có thể biết được động vật nghi dại cắn hay không. Sau đó, họ dùng các biện pháp dân gian như uống thuốc nam, “lấy nọc độc”, dùng các loại lá, đất sét,… đắp lên vết cắn để chữa bệnh dại.

Gần đây nhất, vào tháng 1, tại huyện Long Thành, Đồng Nai, xảy ra trường hợp 5 người bị chó dại cắn (1 người đã không qua khỏi). Do chủ quan, 4 người đã không đi tiêm vaccine phòng bệnh dại. Qua điều tra dịch tễ của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, có người còn tìm đến nhà thầy lang để "lấy nọc độc".

Người dân đến tiêm vaccine phòng bệnh dại tại CDC Đồng Nai. Ảnh: BSCC.

Đây là các biện pháp chữa bệnh dại không được Bộ Y tế công nhận, chưa có cơ sở khoa học để khẳng định hiệu quả. Khi áp dụng các biện pháp này, chúng không những không mang lại hiệu quả mà còn làm vết thương dễ bị nhiễm trùng. Hậu quả xấu nhất có thể dẫn tới tử vong do bệnh dại.

Tới nay, bệnh dại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, người nhiễm virus dại khi đã xuất hiện triệu chứng lâm sàng thì tỷ lệ không qua khỏi gần như 100%. Do đó, người dân không nên nghe theo những lời đồn không có căn cứ, dùng những biện pháp dân gian không có cơ sở khoa học.

Để phòng bệnh dại cho bản thân và cộng đồng, người dân cần chủ động thực hiện các khuyến cáo như sau:

- Người dân nuôi chó, mèo cần tiêm vaccine phòng dại đầy đủ cho tất cả chó, mèo và tiêm nhắc lại theo khuyến cáo của ngành thú y.

- Không đùa nghịch, chọc phá chó mèo; tránh tiếp xúc với chó, mèo có biểu hiện bất thường, nhất là với trẻ em.

- Hạn chế việc buôn bán, giết mổ chó, mèo để giảm nguy cơ, rủi ro tiếp xúc trực tiếp với virus dại từ chó, mèo.

- Trường hợp có nguy cơ mắc bệnh dại, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để khám, tư vấn và xử lý kịp thời.

Khi bị chó, mèo cắn, cần:

• Vệ sinh và khử trùng vết thương: Rửa vết thương ngay lập tức bằng xà phòng dưới vòi nước chảy trong 15 phút. Nếu không có xà phòng, rửa vết thương bằng nước, sau đó sát trùng bằng cồn 70% hoặc thuốc sát khuẩn. Không băng kín và hạn chế làm dập vết thương.
• Tiêm vaccine phòng bệnh dại và/hoặc huyết thanh kháng dại ngay sau khi bị chó hoặc mèo cắn. Để vaccine phòng bệnh dại có hiệu quả cần tiêm đầy đủ trong thời gian ủ bệnh, trước khi các triệu chứng xuất hiện theo hướng dẫn của cán bộ y tế. Tuyệt đối không tự điều trị bằng các biện pháp dân gian.