Sụt cân bất thường là dấu hiệu của nhiều bệnh nguy hiểm

Sụt cân có ý nghĩa lâm sàng khi cân nặng sút giảm nhanh bất thường, ít nhất 5% trọng lượng trong 6-12 tháng. Ảnh: Today.line

Sụt cân là tình trạng trọng lượng cơ thể giảm ít nhất 5% so với tổng cân nặng trong vòng từ 6 đến 12 tháng mà không do thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen tập thể dục, không bao gồm do bệnh lý đã biết hay tác động của điều trị.

Tình trạng sụt cân ở một cơ thể khỏe mạnh trước đó tiềm ẩn nhiều vấn đề sức khỏe cần được thăm khám tại cơ sở y tế để tìm ra nguyên nhân chính xác.

Nguyên nhân

Nguyên nhân sụt cân là sự thay đổi môi trường sống hoặc căng thẳng quá mức, thường không nghiêm trọng và có thể cải thiện trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, triệu chứng sụt cân có thể là dấu hiệu của một số tình trạng bệnh lý cần được thăm khám ngay.

Các bệnh lý như ung thư (chiếm 15-37%), rối loạn tiêu hóa (10- 20%) và các rối loạn tâm thần (10-23%) là nguyên nhân phổ biến gây sụt cân. Ngoài ra, khoảng 25% trường hợp sụt cân không rõ nguyên nhân.

Những bệnh lý điển hình có thể là nguyên nhân chính gây sụt cân nhanh và bất thường như:

• Bệnh ác tính như ung thư dạ dày, ung thư đại tràng, ung thư trực tràng, ung thư tá tràng, ung thư phổi, lymphoma, ung thư thận, ung thư tiền liệt tuyến...
• Các bệnh lý tiêu hóa lành tính như loét dạ dày - tá tràng, bệnh celiac, bệnh viêm ruột...
• Rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm, các rối loạn liên quan ăn uống.
• Bệnh nội tiết như cường giáp, đái tháo đường, suy thượng thận...

Triệu chứng sụt cân có thể là dấu hiệu của một số tình trạng bệnh lý cần được thăm khám ngay. Ảnh: Guiame.

Ngoài ra, thuốc và các sản phẩm thảo dược cũng có thể gây sụt cân bất thường. Chúng bao gồm:

• Lạm dụng chất gây nghiện như rượu, amphetamines, cocaine, opioid, thuốc lá...
• Hội chứng ngưng thuốc: Ngưng thuốc sau khi sử dụng cần sa kéo dài hoặc các thuốc hướng tâm thần liều cao.
• Tác dụng phụ của các thuốc được kê toa như thuốc kháng virus, hóa trị trong điều trị ung thư, thuốc chống động kinh ở người đái tháo đường, thuốc điều trị bệnh lý tuyến giáp, NSAIDs…
• Thảo dược hoặc các thuốc không kê toa như 5 hydroxytryptophan, nha đam, caffeine, cascara, chitosan, crôm, bồ công anh, cây ma hoàng, garcinia, glucomannan, guarana, guargum, thảo dược lợi tiểu, nicotine, pyruvate, cây ban âu...

Các triệu chứng đi kèm tình trạng sụt cân

Các triệu chứng kèm theo sụt cân sẽ thay đổi tùy theo nguyên nhân và tình trạng bệnh:

- Mệt mỏi: Gợi ý nguyên nhân gây ra bởi các bệnh lý như suy thượng thận, ung thư, bệnh thận mạn tính, trầm cảm, nhiễm trùng, viêm động mạch tế bào khổng lồ, hội chứng thận hư, bệnh u hạt.

- Sốt, ra mồ hôi trộm về đêm: Gợi ý các bệnh lý như ung thư, nhiễm trùng, viêm động mạch tế bào khổng lồ.

- Bệnh hạch bạch huyết: Gợi ý bệnh lý như nhiễm trùng, ung thư, bệnh u hạt.

- Xuất huyết trực tràng, đau bụng mạn tính: Gợi ý bệnh ung thư đại - trực tràng.

- Ho, khó thở, ho máu: Gợi ý nguyên nhân gây ra từ các bệnh lý như ung thư phổi, lao, bệnh u hạt, nấm phổi, nhiễm HIV/AIDS.

- Tiểu ra máu: Gợi ý bệnh ung thư thận hoặc ung thư tuyến tiền liệt.

- Sợ nóng, run tay, lo lâu, vã mồ hôi: Gợi ý bệnh cường giáp.

- Khát nước quá mức và đi tiểu nhiều: Gợi ý bệnh đái tháo đường.

- Đau xương (không liên quan đến hoạt động, đau chủ yếu về ban đêm): Gợi ý bệnh lý ung thư như đa u tủy xương, di căn xương từ ung thư vú, tuyến tiền liệt hoặc ung thư phổi.

- Nhức đầu hoặc các triệu chứng thị giác và đau cơ ở người lớn tuổi: Gợi ý bệnh viêm động mạch tế bào khổng lồ.

- Đau khớp: Gợi ý bệnh viêm nội tâm mạc, viêm động mạch tế bào khổng lồ.

- Đau bụng, mệt mỏi, chóng mặt khi thay đổi tư thế: Gợi ý bệnh suy thượng thận.

- Đau bụng: Gợi ý tình trạng thiếu máu, bệnh đái tháo đường, nhiễm giun sán.

- Cổ chướng: Gợi ý nguyên nhân nghiện rượu, hội chứng thận hư.

- Sốt: Gợi ý nguyên nhân gây ra bởi các bệnh lý như ung thư, các rối loạn viêm.

- Phù: Gợi ý bệnh thận mạn, hội chứng thận hư.

- Rối loạn giấc ngủ, giảm ham muốn tình dục, buồn rầu: Gợi ý tình trạng trầm cảm.

Các triệu chứng kèm theo sụt cân sẽ thay đổi tùy theo nguyên nhân và tình trạng bệnh. Ảnh: Claire-bourgeois.

Việc đầu tiên để chẩn đoán chính xác tình trạng sụt cân là xác định xem bệnh nhân có thật sự bị sụt cân không. Đánh giá bệnh nhân sụt cân không chủ ý nên được cá thể hóa, dựa trên các phát hiện thu được từ thăm hỏi bệnh sử và khám lâm sàng.

Trong trường hợp sụt cân dưới 5% cân nặng bình thường có thể được theo dõi. Khoảng cách theo dõi có thể thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi và bệnh lý đi kèm của người bệnh.

Trường hợp sụt cân từ 5% cân nặng bình thường trở lên và có các bất thường khi hỏi tiền sử bệnh hoặc thăm khám cần được chỉ định cận lâm sàng để xác định chẩn đoán nghi ngờ.

Vậy nên, để tiếp cận và chẩn đoán triệu chứng sụt cân chính xác, bác sĩ sẽ thực hiện theo trình tự 3 bước sau đây:

• Bước 1: Xác định tình trạng sụt cân.
• Bước 2: Khám lâm sàng.
• Bước 3: Cận lâm sàng chẩn đoán.

Phương pháp điều trị

Phương pháp điều trị triệu chứng sụt cân sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và tình trạng sức khỏe khác nhau ở mỗi bệnh nhân. Các phương pháp điều trị nhằm cải thiện các triệu chứng, kiểm soát biến chứng và nguyên nhân cơ bản gây bệnh. Trong một số trường hợp, người bệnh cần thăm khám nhiều lần mới tìm ra được nguyên nhân gây bệnh.

Các phương pháp điều trị sụt cân bất thường, không chủ đích phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:

- Sụt cân do rối loạn tiêu hóa như mắc bệnh viêm ruột (IBD) điều trị bao gồm sử dụng các loại thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm hoặc phẫu thuật. Ngoài ra, bác sĩ có thể đề nghị chế độ ăn kiêng được cung cấp qua ống dinh dưỡng hoặc các dưỡng chất sẽ được tiêm vào tĩnh mạch giúp cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể.

- Sụt cân do rối loạn nội tiết như bệnh cường giáp, đái tháo đường… bác sĩ kê toa thuốc .

- Chẩn đoán sụt cân do mắc bệnh ung thư, phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, vị trí tế bào ung thư, tình trạng sức khỏe và độ tuổi. Ung thư giai đoạn tiến triển, khó để điều trị, bác sĩ có thể giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống bằng cách thực hiện các thủ thuật làm giảm nhẹ triệu chứng.