Thời điểm cần cho trẻ khám hậu Covid-19

Hậu Covid-19 là thuật ngữ để chỉ một nhóm triệu chứng tồn tại lâu dài (mệt mỏi, rối loạn vị giác, đau đầu, ho, khó thở,…) bệnh nhi gặp phải sau mắc bệnh trong vòng 3 tháng và có ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày của trẻ.

Các triệu chứng này có thể tồn tại từ lúc mắc bệnh hoặc xuất hiện sau khi khỏi và không do các căn nguyên khác gây ra. Tùy theo thời gian kéo dài các triệu chứng, chúng ta có các thuật ngữ khác nhau:

- Tình trạng Covid-19 cấp tính: Các triệu chứng xuất hiện trong vòng 4 tuần đầu kể từ ngày mắc đầu tiên.

- Tình trạng Covid-19 bán cấp/dai dẳng: Các triệu chứng diễn ra từ 4 đến 12 tuần kể từ ngày mắc đầu tiên.

- Tình trạng Covid-19 mạn tính: Các triệu chứng diễn ra sau 12 tuần kể từ ngày mắc đầu tiên, có thể kéo dài tới 6 tháng.

Tỷ lệ trẻ em có các triệu chứng dai dẳng sau mắc Covid-19 tùy theo nghiên cứu ở các quốc gia khác nhau, lứa tuổi và quần thể cũng như cách xác định thời gian xuất hiện triệu chứng không giống nhau. Hơn nữa, các triệu chứng hay gặp của hậu Covid-19 ở trẻ em cũng đa dạng và thay đổi. Tỷ lệ mắc các triệu chứng cũng khác nhau. Do đó, hiện nay con số chính xác tỷ lệ mắc hậu Covid-19 ở trẻ em chưa rõ.

Nguyên nhân hậu Covid-19 ở trẻ em

Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá đây là tình trạng chưa có căn nguyên xác định, kết hợp nhiều yếu tố bao gồm đặc điểm của virus, miễn dịch, di chứng sau điều trị hồi sức tích cực.

Một số tình huống khác cũng có thể gây ra các triệu chứng mới hay tiếp diễn như virus tồn tại lâu hơn bình thường do phản ứng miễn dịch không hiệu quả; tình trạng tái nhiễm; thể lực yếu do thiếu vận động khi ốm; stress hậu sang chấn hoặc di chứng tâm thần khác, đặc biệt ở người có tiền sử lo âu, trầm cảm, mất ngủ hay bệnh lý tâm thần; giảm trao đổi oxy do hậu quả của các cục máu đông dai dẳng; sự hình thành các kháng thể tự miễn sau nhiễm virus.

Trẻ mắc Covid-19 tại TP.HCM được gia đình đưa đi khám. Ảnh: Quỳnh Danh.

Chuyên sâu hơn, một số nhà khoa học trên thế giới đã đưa ra các giả thuyết:

- Tình trạng phản ứng viêm mạn tính: Một số nghiên cứu chỉ ra virus SARS-CoV-2 xâm nhập và cư trú cả trong đường ruột của trẻ (không phải chỉ ở phổi). Sau khi khỏi bệnh, virus vẫn tiếp tục cư trú trong đường ruột và kích thích tạo ra các phản ứng viêm liên tục.

- Tình trạng tăng đông và tắc các vi mạch nhỏ trong đợt mắc Covid-19 cấp tính gây ra tổn thương cơ quan mạn tính kéo dài. Các tác giả cho biết quá trình tăng đông ở lớp nội mạch động mạch vành gây tình trạng đau ngực kéo dài sau mắc Covid-19.

Một vấn đề rất được cha mẹ quan tâm là có dự đoán được một trẻ mắc Covid-19 cấp tính sẽ bị mắc hậu Covid-19 hay không. Nếu xuất hiện, triệu chứng và mức độ như thế nào.

Đến nay, chúng ta chưa có yếu tố đặc hiệu nào giúp tiên đoán trẻ sẽ bị hậu Covid-19 sau mắc cấp tính. Một trẻ là F0 với mức độ nhẹ cũng có thể xuất hiện các dấu hiệu của hậu Covid-19. Tuy nhiên, nếu một trẻ mắc Covid-19 cấp tính nguy kịch cần thở máy hoặc chăm sóc ở các đơn vị hồi sức tích cực, bé sẽ dễ bị mắc các triệu chứng như mệt mỏi, yếu cơ,... Đây là những triệu chứng hay gặp ở người đã phải điều trị hồi sức.

Một số nghiên cứu cũng cho thấy trẻ béo phì, có tiền sử các bệnh dị ứng, bệnh lý mạn tính, trên 5 tuổi có nguy cơ xuất hiện các triệu chứng của hậu Covid-19 cao hơn các nhóm trẻ khác.

Các triệu chứng hay gặp của hậu Covid-19 trẻ em

Hậu Covid-19 có thể gây ảnh hưởng tới hầu hết cơ quan trong cơ thể. Tuy nhiên, trẻ em và trẻ vị thành niên thường biểu hiện các triệu chứng nhiều nhất trên cơ quan thần kinh như mệt mỏi, đau đầu, mất ngủ, rối loạn vị giác, khứu giác,... Trẻ cũng có thể có các biểu hiện rối loạn cảm xúc, kém tập trung, giảm trí nhớ, khó khăn trong học tập.

Các triệu chứng hô hấp hay gặp khác là ho kéo dài, đau họng, khó thở,… Ngoài ra, trẻ có thể đau khớp, đau cơ, nặng ngực, hồi hộp đánh trống ngực.

Hội chứng viêm đa hệ thống (MIS-C) sau nhiễm SARS-CoV-2 hiếm gặp nhưng là tình trạng nặng và có thể nguy hiểm tính mạng. thường xảy ra sau 2-6 tuần mắc Covid-19. Bệnh thường gây tổn thương đa cơ quan như tim, mạch máu và các cơ quan khác khiến tình trạng bệnh tiến triển nhanh cần nhập viện.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám lại sau khi mắc Covid-19 cấp tính?

Khi cha mẹ thấy trẻ có các triệu chứng như mô tả ở trên hoặc xuất hiện bất kỳ dấu hiệu/triệu chứng nào mà trước khi mắc Covid-19 bé không có, bạn cần cho bé đi khám tại các cơ sở y tế. Việc này để xác định bệnh cũng như có chế độ điều trị, can thiệp và chăm sóc hợp lý.

Phụ huynh ở TP.HCM đưa con đến Bệnh viện Nhi đồng 1 khám bệnh do mắc Covid-19. Ảnh: Quỳnh Danh.

Trường hợp trẻ phải nhập viện trong đợt mắc Covid-19 cấp tính nên cho bé đi khám lại theo lịch hẹn của cơ sở y tế (nếu có). Ngoài ra, trẻ không có các triệu chứng nghi ngờ của hậu Covid-19, cha mẹ có thể đưa trẻ tới khám bác sĩ nhi khoa vào khoảng thời gian 4-12 tuần sau mắc Covid-19 để được kiểm tra, tư vấn về các vấn đề sứa khỏe của trẻ.

Trẻ nghi ngờ mắc hậu Covid-19 khám và điều trị thế nào?

Cha mẹ cần lưu ý rằng không phải tất cả triệu chứng xuất hiện ở trẻ sau mắc Covid-19 đều là hậu Covid-19. Trước khi kết luận triệu chứng đó do hậu Covid-19, chúng ta cần loại trừ các nguyên nhân khác. Ví dụ, một em bé đến khám vì ho kéo dài, sụt cân sau mắc Covid-19, trẻ hoàn toàn có thể bị bệnh viêm phổi hoặc các bệnh lý hô hấp khác.

Khi tới khám, trẻ sẽ được các bác sĩ nhi khoa thăm khám, đánh giá sức khỏe tổng thể, xác định các triệu chứng chính hiện tại. Nếu cần thiết, có chỉ định, trẻ sẽ được hội chẩn hoặc thăm khám lại bởi các bác sĩ chuyên khoa khác nhau. Trẻ sẽ được kiểm tra các xét nghiệm, biện pháp thăm dò như chụp phim, siêu âm, đánh giá chức năng hô hấp và có kế hoạch điều trị cụ thể cho từng bé.

Ví dụ, trẻ bị đau ngực sau mắc Covid-19 sẽ được khám với các bác sĩ chuyên khoa tim mạch. Trẻ ho sẽ được khám với các bác sĩ chuyên khoa hô hấp hay bé có các vấn đề về tâm lý kéo dài sẽ được kiểm tra bởi các bác sĩ tâm bệnh.

Hiện nay, chúng ta chưa có bất kỳ một biện pháp vật lý, thuốc hay thực phẩm nào giúp ngăn chặn việc xuất hiện hậu Covid-19. Phương pháp duy nhất giúp không xuất hiện hậu Covid-19 là dự phòng nhiễm SARS-CoV-2 cho trẻ bằng các biện pháp phòng bệnh thích hợp và tiêm vaccine Covid-19 khi có chỉ định. Khi trẻ mắc Covid-19, cha mẹ cần theo dõi, chăm sóc trẻ theo đúng hướng dẫn của nhân viên y tế và đưa con tới khám, điều trị tại các cơ sở y tế kịp thời.