Trẻ bị hủy hoại vì xem TikTok

Mọi người giúp tôi với. Con trai 11 tuổi của tôi xem một clip về Geoff the Killer trên TikTok và bị chấn thương tâm lý nghiêm trọng. Con gặp ác mộng, hay tỉnh giấc giữa đêm và hét lớn. Con cũng không chịu ở nhà một mình, thậm chí con còn không chịu ở một mình trên gác mỗi khi tôi nấu ăn ở dưới nhà.

Trong một thời gian dài, tình trạng của con nghiêm trọng đến mức con nghĩ mình nghe được tiếng nói, tiếng bước chân và cảm thấy bị ma ám. Một lần, con thức dậy vào giữa đêm và nói rằng con thấy một khuôn mặt ngay bên cạnh và khuôn mặt đó đang nhìn chằm chằm vào con.

Tôi đã tìm mọi cách để giải thích cho con sự việc đó không có thật, đồng thời xóa ứng dụng TikTok trong điện thoại của con. Tôi cũng tìm nhiều phương pháp để giúp con ngủ ngon hơn, ngủ cùng con để con đỡ sợ. Dù vậy, con vẫn sợ hãi mỗi lúc giật mình tỉnh giấc lúc nửa đêm và rất khó để ngủ lại.

Đây là lời kêu cứu của một người mẹ tại Anh trên Netmums - diễn đàn dành cho các bậc phụ huynh với khoảng 1,9 triệu thành viên. Geoff the Killer được người mẹ nhắc đến trong bài đăng là nhân vật kinh dị trong truyền thuyết đô thị với gương mặt nhợt nhạt, mắt thâm, không có mũi, lông mày và có nụ cười đến tận mang tai đầy kinh dị.

TikTok gây ra cuộc khủng hoảng chưa từng có ở trẻ em

Con trai của người phụ nữ trong câu chuyện trên không phải nạn nhân duy nhất của những video ngắn độc hại trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok. Vài năm gần đây, những vụ việc tương tự xảy ra ở trẻ em ngày càng nhiều, khiến TikTok trở thành nỗi ám ảnh của những người làm cha mẹ.

Kianna từng nghĩ mình mắc bệnh tâm thần do xem video trên TikTok. Ảnh minh họa: AdobeStock.

Kianna (17 tuổi), học sinh trung học ở thành phố Baltimore, bang Maryland (Mỹ), không bị dọa hay hoảng sợ, nhưng em lại hoang tưởng mình mắc bệnh tâm thần vì xem TikTok.

Chia sẻ với New York Times, Kianna cho biết vào đầu năm 2021, em chuyển sang học online do dịch Covid-19. Cuộc sống trong đại dịch khiến nữ sinh 17 tuổi ngày càng cảm thấy bị cô lập và em bắt đầu lướt TikTok.

"Em nhớ em lướt TikTok hàng giờ mỗi ngày, đó cũng là lúc lòng tự trọng của em bắt đầu giảm sút", nữ sinh tâm sự.

Cũng kể từ đó, Kianna bắt đầu cảm thấy tự ti với ngoại hình. Nỗi lo lắng này khiến nữ sinh cảm thấy đau đầu, ngủ không ngon giấc và có những cảm giác kỳ lạ.

Kể từ khi sức khỏe suy nhược, Kianna lại xem được những video trên TikTok về chứng rối loạn giải thể nhân cách - chứng bệnh khiến mọi người cảm thấy bị ngắt kết nối, như thể suy nghĩ bị tách rời khỏi cơ thể và đang sống trong mơ.

Các video TikTok khuyên những người mắc chứng rối loạn giải thể nhân cách nên điều trị bằng cách thay đổi thói quen hàng ngày và bắt đầu những sở thích mới. Nghe theo TikTok, Kianna bắt đầu viết nhật ký, đan len, học trượt patin. Nhưng những lời khuyên trên nền tảng này không hề hiệu quả.

Đến cuối năm 2021, khi trở lại trường và được dành thời gian cho bạn bè, Kianna đột nhiên cảm thấy vui vẻ trở lại. Khi gặp bác sĩ tâm lý ở trường, nữ sinh mới biết em không hề mắc bệnh như mình vẫn nghĩ suốt thời gian qua.

TikTok giới hạn thời gian sử dụng cho người dưới 18 tuổi nhưng trẻ nhỏ vẫn có thể lách luật bằng nhiều cách. Ảnh: CBC News.

Trước khi TikTok ra quyết định hạn chế thời gian sử dụng cho trẻ dưới 18 tuổi vào tháng 3/2023, một nghiên cứu trong năm 2022 của Qustodio cho thấy trẻ vị thành niên tại Mỹ dành trung bình 107 phút mỗi ngày để xem TikTok. Số liệu này được đưa ra thông qua một khảo sát với hơn 400.000 phụ huynh tại Mỹ.

So với năm 2020 và 2021, con số này tăng đáng kể và TikTok đã vượt mặt YouTube để trở thành ứng dụng "thống trị" người dùng nhỏ tuổi. Năm 2020, trẻ vị thành niên dành 82 phút mỗi ngày trên TikTok và 75 phút để xem YouTube. Đến năm 2021, trung bình trẻ xem TikTok 91 phút mỗi ngày và chỉ dành 56 phút cho YouTube.

Lo lắng, trầm cảm, thành tích học tập giảm sút, cư xử không đúng mực... là những vấn đề xảy ra nhiều hơn kể từ khi trẻ dùng TikTok. Đứng trước nguy cơ trẻ gặp khủng hoảng vì ứng dụng video ngắn, nhiều địa phương tại Mỹ đã đệ đơn kiện và yêu cầu các công ty truyền thông xã hội như TikTok phải chịu trách nhiệm vì đã đề xuất, phân phối và quảng bá nội dung theo hướng gây hại cho người dùng nhỏ tuổi.

Theo đơn kiện do học khu các trường công lập ở Seattle (Mỹ) đệ trình vào tháng 1/2023, các công ty như TikTok, Meta đã thành công khai thác bộ não dễ bị tổn thương của thanh, thiếu niên và lôi kéo hàng chục triệu học sinh vào sử dụng nền tảng truyền thông xã hội quá mức.

Từ năm 2009 đến 2019, số học sinh tại các trường công lập ở Seattle gặp vấn đề sức khỏe tâm thần đã tăng trung bình 30%. Học sinh cho biết các em cảm thấy rất buồn hoặc vô vọng gần như mỗi ngày. Nỗi buồn này thường kéo dài trong 2 tuần liền hoặc lâu hơn, khiến các em phải dừng những hoạt động thường ngày.

Trẻ có thể tiếp cận video độc hại sau 2 phút lập tài khoản

TikTok được xem là "ngôi nhà" của những video hướng dẫn nhảy múa hoặc các clip hài kịch ngắn, nhưng đây cũng là nơi lưu trữ hàng triệu nội dung độc hại như tự làm đau bản thân, ăn kiêng cực đoan... Thuật toán của nền tảng này được ví như "thuốc phiện của mạng xã hội".

Đây là cách ví von của ông Imran Ahmed, làm việc tại Trung tâm Chống lại sự căm ghét kỹ thuật số (CCDH). Ông Ahmed thông tin khoảng 1,4 triệu trẻ em dưới 13 tuổi đã được phép truy cập TikTok, đồng thời cáo buộc công ty của ứng dụng này không làm đến nơi đến chốn để giám sát việc trẻ vị thành niên sử dụng nền tảng.

Thuật toán tinh vi của TikTok khiến trẻ có thể tiếp cận nội dung độc hại trong vài phút. Ảnh: Dreamstime.

Trong một báo cáo được công bố vào tháng 12/2022, ông Ahmed cho biết thuật toán của TikTok có thể đẩy nội dung độc hại đến người dùng trong vòng vài phút sau khi đăng ký tài khoản.

Ông nói thêm rằng CCDH đã nghiên cứu các người dùng 13 tuổi ở Anh, Mỹ, Canada và Australia. Kết quả, chỉ sau khoảng 2,5 phút lập tài khoản TikTok, trẻ có thể tiếp cận những nội dung tự làm hại bản thân và nội dung liên quan chứng rối loạn ăn uống. Một bé trai 14 tuổi đã được TikTok giới thiệu video xúc phạm phụ nữ của Andrew Tate - kẻ được mệnh danh là "nguy hiểm nhất TikTok".

Nghiên cứu của CCDH cũng cho thấy việc người dùng đổi tên, ví dụ đổi từ “Sarah” thành “Sarah giảm cân” cũng có thể "tiếp tay" cho thuật toán để phát tán nội dung tự làm hại bản thân nhiều hơn 12 lần.

Thuật toán của TikTok nhận ra những lỗ hổng đó. Thay vì coi đó là mối nguy, TikTok lại biến lỗ hổng trở thành thứ gây nghiện tiềm ẩn. Từ đó, TikTok có thể giúp trẻ nhỏ tối đa hóa thời gian dùng nền tảng bằng cách cung cấp cho các em những nội dung có thể "kích hoạt" mối quan tâm sẵn có.

Ngoài ra, hơn một triệu trẻ em dưới 18 tuổi có thể đã bị lộ thông tin khi TikTok thu thập và sử dụng dữ liệu cá nhân. Điều đó có nghĩa là dữ liệu của trẻ sẽ được tận dụng để theo dõi, lập hồ sơ, từ đó giúp TikTok cung cấp những nội dung có hại, không phù hợp cho người dùng ngay từ những lần "lướt" đầu tiên, theo The Guardian.

Một nghiên cứu về Douyin, ứng dụng tương tự TikTok được sử dụng tại Trung Quốc, được các nhà khoa học Trung Quốc công bố trên ScienceDirect vào năm 2021 cũng chỉ ra việc xem các video được cá nhân hóa, được chọn theo thuật toán của ứng dụng, sẽ kích hoạt hệ thần kinh tưởng thưởng (reward center) nhiều hơn so với việc xem các video ngẫu nhiên không được cá nhân hóa.

Khi quét não của những học sinh thường xuyên sử dụng Douyin, nhóm nghiên cứu phát hiện não bộ của các em có phản ứng giống như "nghiện" và không đủ tự chủ để dừng xem.

Cũng bàn về việc trẻ nhỏ dùng TikTok, PGS Tâm thần học Jessica Griffin tại Đại học Y khoa Massachusetts (Mỹ) ví các video ngắn trên TikTok, Douyin giống như kẹo, có thể cung cấp một lượng lớn dopamine - chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác dễ chịu được tiết ra từ trung tâm khoái lạc trong não bộ.

"Những video ngắn, nhanh thường khiến chúng ta muốn xem nhiều hơn nữa, giống như những đứa trẻ ở trong cửa hàng kẹo vậy", bà Griffin nói với Verywell Mind.

Theo bà Jessica Griffin, việc xem các video ngắn trên TikTok có thể khiến trẻ tiếp xúc với những thông tin gây khó chịu, có hại hoặc không chính xác. Các em cũng có nguy cơ trở thành mục tiêu của những kẻ săn mồi trên nền tảng trực tuyến.

Đặc biệt, thuật toán của TikTok giúp trẻ tiếp cận những nội dung liên quan sở thích, đồng thời cung cấp cho trẻ các video phản ánh nỗi sợ hãi, lo lắng từ sâu trong lòng các em.

"Nếu con bạn lo lắng về chứng rối loạn ăn uống, lo âu, và trầm cảm, có thể các em đã xem phải những nội dung với chủ đề liên quan. Những nội dung đó có thể hỗ trợ một phần nhưng nhìn chung sẽ gây hại nhiều hơn", bà Griffin nói thêm.