Tại hội thảo về giáo dục khai phóng nhằm mục đích tìm hướng đi mới cho giáo dục đại học ở Việt Nam, do Đại học Fulbright Việt Nam và Đại học Việt Nhật (thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức ngày 16/10 tại Hà Nội, nhiều chuyên gia giáo dục đã trao đổi về khai niệm này.
Để người học không bao giờ phải nói câu 'giá như'
Bà Đàm Bích Thủy, Chủ tịch Đại học Fulbright Việt Nam, cho biết giáo dục khai phóng (Liberal Arts) không chỉ hạn chế đối với những ngành nghề mang tính nghệ thuật mà còn hữu dụng với những ngành tự nhiên bởi phong cách giáo dục này sẽ đào tạo những con người hành nghề tự do, trở thành con người tự do.
Vấn đề của giáo dục khai phóng không phải học gì mà là học như thế nào. Giáo dục khai phóng có 3 đặc trưng: Dạy cho con người cách nghĩ, cách trình bày và cách học. Nó sẽ giúp người học có thể học liên tục trong suốt cuộc đời thay vì gói gọn một số môn trong trường đại học.
“Một số em độ tuổi 17-18 đã biết chắc chắn mình muốn gì trong cuộc đời và sẵn sàng hy sinh thời gian, công sức để theo đuổi mục đích đó. Tuy nhiên, một số khác thì không. Nếu cứ bắt phải lựa chọn, sau này, các em có thể sẽ phải hối tiếc”, bà Thủy nói.
Cũng theo chủ tịch Đại học Fulbright Việt Nam, giáo dục khai phóng là để 10-15 năm sau, những con người từng trong độ tuổi 17-18 đó sẽ không phải nói câu “giá như”.
 |
| GS.TS Phạm Quang Minh, Hiệu trưởng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, cho rằng trường đại học ở Việt Nam cần thiết kế lại chương trình đào tạo. Ảnh: Tiến Tuấn. |
Giáo dục quốc phòng, thể chất và lý luận chiếm một năm đào tạo
Đánh giá cao mô hình giáo dục khai phóng, GS.TS Phạm Quang Minh, Hiệu trưởng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), giải thích thay vì đào tạo chuyên sâu, chuyên nghiệp như hình thức ở Liên Xô (cũ), Liberal Arts đào tạo toàn diện và giúp sinh viên ra trường có thể đáp ứng công việc trong thời đại 4.0 đầy biến động.
Tuy nhiên, ông cho rằng Việt Nam không cần thiết phải xây dựng trường dạy theo phương thức đó bởi "hiện tại rất khó và không cần thiết".
"Tôi nghĩ cái mà Việt Nam cần là thiết kế lại chương trình đào tạo", hiệu trưởng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn nhấn mạnh.
GS.TS Phạm Quang Minh cho biết theo phương pháp giáo dục hiện tại, các môn học trong 4-5 năm chỉ xoay quanh chuyên ngành cốt lõi. Giáo dục như vậy sẽ khiến nhiều học sinh cảm thấy nhàm chán.
Do đó, thay vì các môn chuyên ngành chiếm tỷ trọng quá lớn trong 120 tín chỉ, Bộ GD&ĐT có thể giảm con số xuống và chuyển một số tín chỉ cho những môn học mới, giúp tăng độ rộng về kiến thức cho sinh viên.
"Ví dụ ,đối với chuyên ngành lịch sử, thay vì 120 tín chỉ học sử, chúng ta có thể chỉ giữ lại 70. Phần còn lại chia cho các môn như kinh tế, toán, tiếng Anh hoặc tiếng Nhật", ông nói.
Tuy nhiên, ông dự đoán quá trình này cũng sẽ vấp phải rất nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt từ những chuyên gia.
Ngoài ra, hiệu trưởng Đại học Khoa học, Xã hội và Nhân Văn thông tin khoảng thời gian đào tạo 3 học phần quốc phòng, thể chất và lý luận hiện tại rất bất hợp lý, chiếm đến một năm trong 4-5 năm đào tạo cử nhân. Do đó, bộ nên xem xét phương án thay đổi cho phù hợp.
Đặc biệt, đối với giáo dục thể chất, ông Minh đánh giá là thừa và nên bỏ. Ông thông tin các trường đại học trên thế giới không đưa môn này vào chương trình và cho rằng thể chất là phải tự bản thân sinh viên rèn luyện.
 |
| TS Giáp Văn Dương phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Tiến Tuấn. |
Muốn làm giáo dục khai phóng phải có con người khai phóng
TS Giáp Văn Dương (CEO Học viện Khởi nghiệp Việt Nam), cho rằng với cách mạng công nghiệp 4.0, người dẫn dắt là các kỹ sư tích hợp hệ thống, những người có khả năng giải quyết vấn đề, chứ không phải chuyên gia của một lĩnh vực cụ thể.
TS Giáp Văn Dương cho rằng cản trở lớn nhất của giáo dục khai phóng không phải cơ sở vật chất, nội dung chương trình hay kiến thức mà là yếu tố con người.
TS Đàm Quang Minh - Hiệu trưởng Đại học Thành Tây - bày tỏ sự lạc quan với Liberal Arts. Ông cho rằng sinh viên của những trường đại học có tính khai phóng sẽ không phải băn khoăn với vấn đề việc làm trong tương lai khi họ tự biết phải làm gì.
Ông khuyên các vị phụ huynh hãy nhìn đến nhu cầu nhân lực trong tương lai để định hướng cho con em. Đặc biệt, làn sóng 4.0 tràn qua sẽ khiến nhu cầu lao động ở một số ngành nghề biến động mạnh, thậm chí biến mất, trong thời gian gần.
Ông cho rằng muốn làm giáo dục khai phóng phải có con người khai phóng. Tuy nhiên, các thầy dạy trong trường khai phóng thường cũng chỉ dạy một môn, không có trải nghiệm trong nhiều ngành nghề khác nhau. Do đó, ông bày tỏ sự hoài nghi về việc những người này có thể truyền cảm hứng cho sinh viên.
Kể về giáo dục Việt Nam những năm còn ngồi trên ghế nhà trường, TS Dương cho biết ông là lứa đầu tiên học chương trình giáo dục đại cương 2 năm. Sau 2 năm học, sinh viên phải thi vượt giai đoạn lên năm thứ 3. Tuy nhiên, lứa của ông hầu như không có ai chuyển trường sau 2 năm học đại cương đó.
"Đối với ĐH Bách Khoa, họ chỉ đơn giản cắt một cách cơ học 5 năm thành 2 giai đoạn 2 năm đầu học đại cương và 3 năm sau học chuyên sâu. Những năm học đại cương, chúng tôi vẫn học những môn không khác gì so với chương trình cũ. Hai năm đại cương chỉ có ý nghĩa khi nó có nhiều lựa chọn hơn
Trong trường hợp này, mọi thứ vẫn như vậy, các môn vẫn như vậy thì việc tách ra không có ý nghĩa gì cả. Kiểu gì cũng phải học tất cả các môn như vậy mới được ra trường", TS Dương nói.
 |
| TS Nguyễn Đăng Minh cho rằng trong mỗi con người khi được sinh ra và lớn lên, đều tồn tại cái tốt và không tốt. Do vậy, chúng ta cần phải xây dựng và thống nhất triết lý giáo dục để loại bỏ phần không tốt. Triết lý giáo dục cần có tính bền vững theo thời gian, không nên thay đổi quá nhiều. Ảnh: Tiến Tuấn.
|
Cải cách phải tuân theo triết lý giáo dục
Trong khi đó, TS Nguyễn Đăng Minh, Đại học Kinh tế thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng giáo dục Việt Nam đang đối mặt nhiều vấn đề bất cập, toàn bộ xã hội cần phải vào cuộc, chung tay để xử lý các vấn đề này.
Ông giải thích một trong những nguyên nhân chính của các vấn đề trên là do nền giáo dục quốc dân của chúng ta chưa xây dựng và thống nhất được triết lý giáo dục.
TS Nguyễn Đăng Minh cũng cho rằng các nhà chức trách trước hết cần phải xây dựng hệ thống giáo dục toàn diện (gồm nhà trường, gia đình và xã hội).
Đồng thời, tất cả thành phần trong hệ thống giáo dục phải thông qua các chương trình hành động cụ thể, tham gia đào tạo, giáo dục, để hỗ trợ và giúp con người khai phóng được tiềm năng của chính mình, từ đó thực hiện được triết lý.
Giáo dục Khai phóng (Liberal Arts Education) là mô hình của giáo dục đại học Mỹ, được áp dụng rộng rãi ở châu Âu và nhiều nước châu Á.
Đặc trưng của mô hình này là đào tạo linh hoạt, cả chiều rộng cũng như chiều sâu của môn học, khuyến khích các môn liên ngành, tăng quyền lựa chọn cho sinh viên.
Giáo dục khai phóng là hệ thống giáo dục được thiết kế để thúc đẩy sinh viên gia tăng mong muốn và khả năng học hỏi, suy nghĩ chín chắn, giao tiếp thành thạo, trở thành công dân có trách nhiệm với xã hội.
