Trường học trăm tuổi ở Sài Gòn

Lê Quý Đôn – trường đầu tiên của Sài Gòn

Đằng sau cánh cổng thách thức màu thời gian, một ngôi trường cổ kính với bề dày lịch sử 140 năm vẫn ngày ngày nằm đó, lặng lẽ thực hiện những chuyến đò ngang đón đưa biết bao thế hệ học sinh sang sông.

Lần theo câu chuyện đã nhuốm màu thời gian, chúng tôi tìm về với những mái ngói rêu phong của ngôi trường có bề dày lịch sử nhất Sài Gòn. Trường THPT Lê Quý Đôn (110, Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 3) được khởi công xây dựng vào năm 1874 và hoàn tất vào năm 1877. Trường được Thống đốc Nam Kỳ thành lập nhằm phục vụ nhu cầu đào tạo con em người Pháp tại Sài Gòn.

Trải qua nhiều đợt trùng tu lớn nhỏ nhưng toàn bộ những nét kiến trúc vẫn còn được giữ nguyên vẹn. Ảnh: Pháp luật TPHCM.

Lúc đầu, THPT Lê Quý Đôn có tên Collège Indigène (Trung học bản xứ) nhưng cái tên này nhanh chóng được đổi thành Collège Chasseloup Laubat, theo tên Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp lúc bấy giờ. 

Sau năm 1954, trường được đổi tên là Jean Jacques Rousseau, dạy chủ yếu là học sinh người Việt, nhưng vẫn do người Pháp quản lý. Đến 1967, trường được trả lại cho Bộ Quốc gia Giáo dục Việt Nam Cộng hòa và trở thành Trung tâm giáo dục Lê Quý Đôn. Sau năm 1975, tên gọi Lê Quý Đôn vẫn được giữ cho đến ngày hôm nay.

Sau năm 1975, trường được tách thành hai khu dành cho học sinh cấp II (THCS Lê Quý Đôn) và khu dành cho học sinh cấp III (THPT Lê Quý Đôn).

Đây là trường trung học sớm nhất ở Nam bộ nên thu hút nhiều học sinh ưu tú, nhiều nhân sĩ, trí thức yêu nước. Từ đây tỏa ra những nhân cách lớn, trí tuệ lớn dám nghĩ, dám làm, dám xông pha cống hiến như: Cố giáo sư Trần Văn Giàu, nhà văn hóa Vương Hồng Sển, bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng (nguyên Bộ trưởng Y tế), nhân sĩ yêu nước Cao Triều Phát, giáo sư viện sĩ Trần Đại Nghĩa, cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, tiến sĩ thiên văn học Trịnh Xuân Thuận....

Tượng nhà Bác học Lê Quý Đôn được đặt ngay giữa sân trường cùng với câu nói nổi tiếng “Phi trí bất hưng” gây ấn tượng mạnh.

Mặc dù trường đã được xây dựng từ cách đây 140 năm, nhưng trải qua thời gian xuyên suốt hơn 1 thế kỷ tồn tại, kiến trúc của trường vẫn còn lưu giữ lại nguyên vẹn như ngày nào.

Đằng sau bức tượng nhà bác học Lê Quý Đôn với câu nói nổi tiếng "phi trí bất hưng", khuôn viên trường rộng rãi xuất hiện dưới tán những gốc cây cổ thủ tạo nên một cảm giác yên tĩnh, tách biệt hoàn toàn với sự ồn ã đến từ phía ngoài phố phường.

Trải qua nhiều đợt trùng tu lớn nhỏ nhưng toàn bộ những nét kiến trúc vẫn còn được giữ nguyên vẹn. Từ những mái ngói rêu phong, từng nếp gạch xưa cho tới hàng lan can đều toát lên một vẻ đẹp cổ kính rất riêng biệt. 

Theo cô Nguyễn Thị Bích Duyên, Hiệu trưởng nhà trường, từ sau năm 1975, trường có tổng cộng 3 đợt đại tu lớn nhưng tất thẩy vẫn sửa chữa trên nguyên tắc bảo tồn nét kiến trúc vô cùng đặc biệt của trường.

Lối kiến trúc châu Âu độc đáo luôn được bảo tồn và gìn giữ một cách cẩn thận.

Trường gồm 4 dãy nhà trong đó có 3 dãy cổ được xây nối với nhau thành hình chữ U. Dãy nhà mới được xây dựng liền kề, đóng khung tạo dáng thành một hình chữ khẩu ngay ngắn. Quy mô của dãy phòng học mới xây bao gồm tất cả 10 phòng. Tính truyền thống và hiện đại được nhà trường chú ý ngay trong khâu thiết kế và trang trí, vì thế ngôi trường Lê Quý Đôn vẫn mang đậm nét cổ kính.

Bên trong mỗi phòng học mang dáng vẻ cổ kính là một thế giới vô cùng hiện đại. Các phòng học được trang bị theo chuẩn hiện đại nhất với hệ thống máy tính nối mạng, TV LCD, máy chiếu, điều hoà... các phòng học thể dục đa năng, các phòng thí nghiệm lý, hoá, sinh, phòng lab với quy mô hoành tráng, không thua kém với bất kỳ trường học hiện đại nào.

Cột đá mới được dựng lên để kỷ niệm vị Quốc vương Campuchia - Norodom Sihanouk đã từng học tại đây.