Theo kết quả thống kê của hãng bảo hiểm DAK ở Đức, tối thiểu 1/5 dân số Đức thường xuyên là nạn nhân của chứng nhức đầu, trong đó 2/3 là phụ nữ, với gần 40% là nạn nhân của chứng đau nửa bên đầu (còn gọi là thiên đầu thống) đi kèm với rối loạn tiêu hóa, điển hình là ói mửa từng cơn đột phát đến mật xanh! Con số nạn nhân ở nước mình dù chưa được thăm dò nhưng khó mà thấp hơn.
Về mặt cơ chế, theo nhiều nhà nghiên cứu, đau đầu là cảm giác ghi nhận từ diễn dịch sai lệch của hệ thần kinh qua tình trạng co giãn trật nhịp của mạng lưới mạch máu li ti trong não bộ. Do sự hiện diện của một chất kích ứng mang tên thromboxan - chất dẫn xuất từ nhóm arachidon là nhóm hoạt chất sở trường về gây đau đủ loại, từ đau khớp cho đến đau thần kinh ngoại biên - mạch máu phản ứng sai lầm bằng cách co thắt một cách đột ngột khiến tế bào não không nhận đủ dưỡng khí. Sau đó, vì ghi nhận báo động về nguy cơ thiếu dưỡng khí nội bào, mạch máu lại vội vã phản ứng ngược lại dưới hình thức giãn mạch thật nhanh. Hậu quả của tình trạng đột biến về áp lực trong não, vừa mới tăng nhanh lại giảm ngay, là cơn đau đầu không mời vẫn đến.
Cơ thể cũng biết thế nên đã có biện pháp để ngăn chặn bằng cách dựa vào tác dụng thư giãn của chất chống stress có tên là serotonin. Thông qua kết quả nghiên cứu trên thực nghiệm cũng như qua lâm sàng, không còn ai nghi ngờ về tác dụng chống đau đầu của serotonin, hoạt chất đồng thời có nhiệm vụ tạo cảm giác thoải mái và điều hành giấc ngủ bình yên cho cơ thể. Hàm lượng serotonin trong não càng cao, gia chủ càng ít nhức đầu hay có đau đầu cũng chỉ thoáng qua.
Điểm éo le chỉ ở chỗ serotonin ngoại nhập, dù dưới dạng thuốc uống hay tiêm, đều không thể vào đến não bộ do bị chặn lại ở hàng rào sinh học mang tên 3 B (Blood Brain Barrier). Rào cản này có nhiệm vụ bảo vệ bộ óc trước sự xâm nhập của chất lạ. Do 3 B hoạt động quá gắt nên serotonin đành phải ngồi ngoài chờ thời trong khi gia chủ ôm đầu chịu trận.
Nói thế không có nghĩa là hết hy vọng cho người hay đau đầu. Serotonin có thể được tổng hợp ngay trong não bộ từ một chất đạm có tên là tryptophan. Kẹt cho nạn nhân là chuyện này không hẳn lúc nào cũng xuôi chèo mát mái. Ngay cả trong trường hợp đủ tryptophan, tiến độ vận chuyển chất này vào não cũng dễ bị trì trệ dưới ảnh hưởng của nicotin trong thuốc lá, caffein trong trà và cà phê, chất chát trong rượu vang, chất đạm trong phô-mai, nickel trong sô-cô-la… và nhất là trong khung cảnh không đủ ánh sáng thiên nhiên.
Chính vì thế mà chuyên gia về bệnh lý do stress ở Đại học Munich đã cảnh báo về cơn đau đầu hay xảy ra sau bữa ăn với cao lương mỹ vị trong nhà hàng sang trọng dưới ánh đèn mờ lung linh của ngọn nến trữ tình. Bữa ăn tối tuy lãng mạn nhưng bên cạnh tiền “boa” xót ruột lại thêm tốn tiền mua thuốc đau đầu!
