Nhặt nhạnh những vật liệu đời thường để tái hiện nét đẹp sống động của cuộc sống, nghệ sĩ Nguyễn Việt Cường xuất sắc giành danh hiệu UOB Painting of the Year 2024 hạng mục Nghệ sĩ thành danh với tác phẩm "Dòng chảy" (Flow).

Vẻ đẹp của hội họa nói riêng và nghệ thuật nói chung nằm ở việc tác phẩm truyền tải những gì cho người xem. Với nghệ sĩ trẻ Nguyễn Việt Cường, điều đó càng được khắc họa rõ nét qua cách anh để chất liệu “lên tiếng” trong những tác phẩm.

Chia sẻ với Tri thức - Znews, người đạt giải thưởng cao nhất của UOB Painting of the Year 2024 tại Việt Nam thể hiện những góc nhìn rất đời, trăn trở về mọi điều thường nhật. Anh dùng hội họa để thể hiện sự biết ơn những giá trị dù nhỏ bé trong cuộc sống, và truyền tải thông điệp nhân văn đến với cộng đồng.

- Vì sao anh lựa chọn than đá và bột gạo trong tác phẩm của mình? Anh muốn thể hiện điều gì ở tác phẩm này?

- Trong “Dòng chảy”, than đá và bột gạo tượng trưng cho công nghiệp khai khoáng và nông nghiệp lúa nước - hai ngành nghề trụ cột đặc trưng của người dân lao động Việt Nam. Hai chất liệu địa phương mang màu sắc tương phản, gắn liền với đời sống của người Việt Nam là lý do tôi chọn để “định hình” màu sắc Việt Nam trong ngôn ngữ nghệ thuật.

Sâu xa hơn, tôi xúc động và được truyền cảm hứng mạnh mẽ từ cuộc sống thường ngày, về mọi điều đang lặng lẽ diễn ra xung quanh ta.

Than đá và bột gạo là những vật liệu rất quen thuộc trong cuộc sống, nhưng chưa mấy ai mang chúng vào tranh vẽ. Với sự đối lập của tính quen thuộc nhưng lại mới mẻ này, tôi muốn nhấn mạnh rằng nghệ thuật - hay cụ thể hơn là hội họa - luôn xuất phát từ cuộc sống và không thể tách rời.

Trong các tác phẩm của tôi, vật liệu cũng có “câu chuyện” của riêng mình. Tôi muốn khai thác ngôn ngữ của những loại chất liệu gần gũi mà độc đáo đó, để người xem cảm nhận được các tầng sâu ý niệm bên cạnh vẻ đẹp bề mặt, có thể thưởng thức bằng mắt thường.

- Thể hiện rõ nét trong những tác phẩm của anh là sự liên kết rất chặt chẽ với cuộc sống. Có phải anh dùng hội họa để thể hiện lại những suy tư của mình?

- Việc chọn chất liệu không phải ngẫu nhiên, mỗi loại đều có câu chuyện, nguồn gốc riêng. Khi chọn hai vật liệu cho "Dòng chảy", tôi đã dành thời gian tìm hiểu về đặc tính, nguồn gốc, lịch sử hình thành và ý nghĩa của chúng với người dân. Càng tìm hiểu, tôi càng thấm thía về cuộc sống, sự vất vả của người dân gắn liền với hai ngành nghề này.

Đương nhiên, vật liệu sẽ chỉ là vật liệu nếu không có tư duy sáng tạo của nghệ sĩ. Quá trình từ ý tưởng tạo nên tác phẩm có yếu tố ngẫu nhiên và cần có sự va chạm, trải nghiệm của người họa sĩ với tình huống, cuộc sống, cảm xúc đó. Khi vật liệu và tư duy, nguồn cảm hứng của người nghệ sĩ tìm thấy điểm chạm, tác phẩm sẽ thành hình.

Tôi học được mọi thứ từ cuộc sống này, từ sự vất vả nhưng không ngừng nỗ lực của người lao động, từ tình cảm trân quý dành cho gia đình, hay những câu chuyện rất đời đằng sau mỗi chất liệu, tác phẩm…

Trải nghiệm cuộc sống là cách tôi nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật và lấy cảm hứng cho các tác phẩm của mình. Ở chiều ngược lại, hành trình thực hành hội họa không chỉ giúp tôi khám phá chính mình, mà còn là con đường để tôi thấu hiểu giá trị đời thường, và dùng chính tư duy nghệ thuật của mình để góp phần lan tỏa những điều đầy tính nhân văn đó.

- Anh chia sẻ “Dòng chảy” được truyền cảm hứng từ tác phẩm trình diễn của một đàn anh trong nghề. Anh có thể chia sẻ thêm về điều này?

- "Dòng chảy" được truyền cảm hứng mạnh mẽ từ tác phẩm "Người cơm" của họa sĩ Trần Lương. Đó là một tác phẩm trình diễn, nghệ sĩ đắp cơm lên người tại một bãi than đá - thể hiện sự nhọc nhằn của người công nhân khai khoáng. Từ nguồn cảm hứng đó, tôi chọn được chất liệu than đá và bột gạo, cùng với thế mạnh về tranh ảnh, tôi thể hiện “Dòng chảy” thành một tác phẩm vật lý.

Trong giới hội họa, một số họa sĩ có thể ngần ngại khi nói về nguồn cảm hứng, tôi thì không. Tôi thoải mái và thích chia sẻ về những ý tưởng và nguồn cảm hứng khởi sinh ra các tác phẩm.

Ý tưởng hội họa không tự sinh ra, mà được chuyển đổi như dòng chảy. Tôi được cổ vũ cảm xúc hội họa từ cuộc sống, từ tác phẩm của các đàn anh, đàn chị đi trước. Đồng thời, tôi cũng vui nếu sản phẩm hội họa của mình có thể cổ vũ tinh thần cho thế hệ tiếp nối. Sẽ là niềm vinh dự của tôi khi được nhiều người biết đến, được lấy cảm hứng để viết tiếp những câu chuyện, đề tài bằng ngôn ngữ hội họa khác.

- Được biết, anh đã tham gia UOB Painting of the Year năm đầu tiên và có tác phẩm nằm trong vòng chung cuộc được triển lãm. Quay trở lại ở cuộc thi năm nay, liệu có điều gì vẫn xuyên suốt như “dòng chảy”, kết nối hai tác phẩm mà anh gửi dự thi?

- Tôi gắn cảm xúc của mình với những gì gần gũi nhất. Mỗi chất liệu, sự vật tưởng chừng quen thuộc, bị lãng quên hàng ngày đều có thể trở thành nguồn ý tưởng cho các tác phẩm nghệ thuật.

Ở tác phẩm “Mâm cơm” tham gia UOB Painting of the Year (2023), tôi thể hiện câu chuyện dài của chính người chủ khay cơm đó - một công nhân vừa trải qua giai đoạn “3 tại chỗ” đầy khó khăn. Tương tự, “Dòng chảy” thể hiện câu chuyện đằng sau cuộc đời những người dân Việt Nam gắn liền với mảnh ruộng đồng, với mỏ khai khoáng. Dùng chính vật liệu để kể câu chuyện của nơi sản sinh ra vật liệu đó là dòng chảy xuyên suốt trong tư duy và cách tôi áp dụng vào sáng tác nghệ thuật.

Tôi quan tâm đặc biệt đến con người và môi trường, về những người yếu thế trong xã hội cùng niềm khắc khoải thể hiện nét đẹp “đời” ấy trong tác phẩm. Với tôi, đây là cách để tôn vinh cũng như tạo động lực cho những người lao động chân chính đang hàng ngày nỗ lực với công việc của mình.

Lý tưởng của tôi trong hành trình theo đuổi hội họa là xóa bỏ cái tôi nghệ sĩ, không áp đặt góc nhìn của nghệ sĩ vào tác phẩm mà để giá trị và thông điệp của tác phẩm được tôn vinh nhiều nhất. Tôi muốn vẽ những câu chuyện mà nhìn vào đó, bất cứ ai đều có thể cảm thụ và có những suy ngẫm riêng về nghệ thuật, thậm chí thấy mình trong tác phẩm tùy vào kinh nghiệm sống riêng. Từ đó, mọi người sẽ cảm nhận và yêu thích hội họa hơn qua những suy ngẫm, trải nghiệm của riêng mình, kéo gần khoảng cách giữa mỹ thuật và đại chúng.

- Đã tham gia hai mùa xuyên suốt, theo anh, những cuộc thi khu vực quy mô như UOB Painting of the Year có vai trò ra sao trong việc hỗ trợ các nghệ sĩ Việt phát triển tài năng?

- Tôi thực hành nghệ thuật đã lâu, cũng kinh qua không thiếu cuộc thi lớn nhỏ. Tôi đánh giá rất cao UOB Painting of the Year bởi sự đầu tư chỉn chu, chuyên nghiệp và tận tâm đối với các nghệ sĩ tham gia lẫn cộng đồng yêu hội họa.

Chúng tôi không chỉ tham gia vì mong muốn được vinh danh, mà khao khát lớn hơn là lan tỏa giá trị của nghệ thuật đến với mọi người. Những cuộc thi như UOB Painting of the Year như một cánh cổng kết nối để người xem có cơ hội chiêm ngưỡng thế giới của mỹ thuật một cách trực tiếp, dễ dàng hơn. Tôi tìm thấy điểm chạm về niềm khao khát được lan tỏa vẻ đẹp của nghệ thuật đến gần hơn với công chúng của chúng tôi (giới họa sĩ) và cuộc thi này.

Đồng thời, không thể thiếu những cơ hội mà UOB Painting of the Year hỗ trợ cho cộng đồng nghệ sĩ tham gia. So với mặt bằng bản đồ nghệ thuật thế giới, Việt Nam không thiếu các nghệ sĩ tài năng cả về kỹ thuật lẫn tư duy, nhưng những môi trường tranh tài như cuộc thi này để danh tiếng nghệ sĩ Việt vươn ra quốc tế thì còn rất hạn chế. Những hỗ trợ từ Painting of the Year nói riêng và UOB nói chung như một bệ phóng để cộng đồng nghệ sĩ được khai phá tài năng và phát triển trên con đường nghệ thuật của mình.

- Sau thành công tại UOB Painting of the Year 2024, kế hoạch tiếp theo của anh là gì?

- Những dòng chảy không có kết thúc cụ thể. Tương tự vậy, “Dòng chảy” tham dự UOB Painting of the Year 2024 là tác phẩm đầu tiên, tôi sẽ tiếp tục với bộ sưu tập “Dòng chảy” này với những tác phẩm mới trong tương lai.

Trong cộng đồng, bạn bè hội họa của tôi có rất nhiều nghệ sĩ đã tham gia UOB Painting of the Year. Tôi cũng mong muốn chiến thắng của mình năm nay sẽ là động lực để cổ vũ các họa sĩ trẻ, người yêu hội họa mạnh dạn trải nghiệm, cọ xát với những cơ hội như thế này. Như tôi chia sẻ, điều nghệ sĩ cần đôi lúc chỉ là một cơ hội, một “cánh cửa” sẵn mở. Và việc chúng tôi - người đi trước - cần làm là dẫn lối cho họ đến với những cánh cửa đó, cũng là cơ duyên để họ khai phá tiềm năng của mình.

Tôi cũng có một số dự định riêng về sáng tác mới, triển lãm và đã bắt tay vào quá trình chuẩn bị. Đồng thời, tôi sẽ tiếp tục với mục tiêu lan tỏa nghệ thuật đến gần hơn với cộng đồng thông qua những hỗ trợ, kết nối mang tầm vóc khu vực và quốc tế của UOB.

Ở UOB Painting of the Year, chúng tôi nhìn thấy sự đầu tư nghiêm túc để tìm kiếm tài năng, cũng như nỗ lực tạo ra bệ phóng sau cuộc thi - điều giúp nghệ sĩ Việt được bước ra thế giới. Nhờ đó, chúng tôi có cơ hội mang nghệ thuật Việt Nam đến các nước bạn, từng bước xây dựng vị thế của nghệ thuật nước nhà trên trường khu vực và quốc tế.