Bức tranh giáo dục 2019 sẽ thay đổi như thế nào?

Một trong những công việc quan trọng nhất của ngành giáo dục và của chính những người thầy trong năm 2019 là khôi phục niềm tin của xã hội với chính mình.

Bỏ qua những chi tiết, sự vụ, cảm giác lớn nhất của tôi là niềm tin của xã hội về giáo dục đang rất chông chênh, và sau đó, là một chút lạc quan về những chuyển động mới trong giáo dục.

Bàn luận của xã hội về giáo dục dường như chưa bao giờ sôi động và gay gắt như năm 2018. Những ngày đầu năm mới, nhắc lại một vài sự kiện để thấy sự chông chênh về niềm tin của xã hội đối với giáo dục, từ đó cùng tìm ra cách cải thiện trong năm 2019.

Niềm tin giáo dục giảm sút

Đầu tiên phải kể đến những tiêu cực trong kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia ở một số tỉnh. Hàng trăm học sinh đã được nâng điểm. Nhiều cán bộ quản lý giáo dục bị truy tố.

Gian lận điểm thi THPT hay bạo lực xâm hại học đường khiến bức tranh giáo dục Việt Nam 2018 trở nên ảm đạm hơn bao giờ hết.

Trong sự việc này, vấn đề đáng quan tâm không phải chỉ có phát hiện và truy tố những người sai phạm. Băn khoăn còn ở chỗ: Bao giờ chúng ta tổ chức được một kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia nghiêm túc? Nếu chưa làm được việc này, sự tôn nghiêm của giáo dục không còn, mọi cố gắng cải cách sẽ trở nên vô nghĩa.

Tiếp đến, câu chuyện bạo lực và xâm hại học đường. Đáng tiếc, trong năm 2018, nhiều người gây ra các vụ việc lại là giáo viên. Những câu hỏi bức xúc lại được dư luận đặt ra:

Vì sao học sinh ở Quảng Bình không dám từ chối tát bạn khi bị cô giáo ép, mà lại tuân thủ mệnh lệnh vô lý như một cái máy? Vì sao giáo viên ở Phú Thọ không dám lên tiếng bảo vệ đạo đức nghề nghiệp và học sinh, để cho các em nam bị hiệu trưởng xâm hại tình dục ngay trong phòng làm việc?

Theo các vụ việc "nóng" như vậy, niềm tin vào giáo dục vì thế mà giảm sút, tiêu hao.

Tuy nhiên, bên cạnh bức tranh ảm đạm đó, có một sự chuyển động lạc quan, bao gồm cả vấn đề về chính sách và thay đổi chương trình, cũng như chuyển động thú vị của giáo dục khu vực tư nhân.

Kỳ vọng bức tranh giáo dục 2019 nhiều điểm sáng

Năm 2018 đánh dấu sự ra đời của một số chính sách và chương trình giáo dục sẽ có ảnh hưởng lớn và lâu dài trong những năm kế tiếp. Ngoài ra, chương trình giáo dục phổ thông mới, tuy nhiều chi tiết chưa được như ý, xét về tổng thể có tốt hơn chương trình hiện hành. Vì thế, nhiều người kỳ vọng những năm tới, chất lượng giáo dục sẽ có cải thiện, ít nhất về chương trình.

Việc Quốc hội cho phép nhiều bộ sách giáo khoa được lưu hành, về nguyên tắc, cũng góp phần cải thiện chất lượng chương trình.

Tuy nhiên, do những ràng buộc về xuất bản và nguồn lực làm chương trình, nếu không có giải pháp tháo gỡ, câu chuyện nhiều bộ sách giáo khoa có thể rơi vào tình trạng “bình mới rượu cũ”, khó có đột phá.

Về chính sách, Luật Giáo dục Đại học sửa đổi được thông qua sẽ có tác động đến trường đại học thời gian tới. Luật Giáo dục sửa đổi đang lấy ý kiến góp ý, dự kiến sớm được thông qua.

Nếu không xét nội dung, về mặt hình thức, việc ban hành các bộ luật giáo dục cùng chương trình giáo dục phổ thông mới, sẽ là "đôi chân" định hướng và điều chỉnh bước đi của giáo dục những năm kế tiếp.

Nếu không xét nội dung, về mặt hình thức, việc ban hành các bộ luật giáo dục cùng chương trình giáo dục phổ thông mới, sẽ là "đôi chân" định hướng và điều chỉnh bước đi của giáo dục những năm kế tiếp.

Hiện còn quá sớm để nói những bước chân đó tốt hay xấu, nhưng cảm giác của người đang chạm đáy niềm tin cho thấy mọi chuyện sẽ tốt lên sau những điều chỉnh chính sách và chương trình.

Năm 2018, lĩnh vực giáo dục tư nhân cũng diễn ra những chuyển động sôi nổi và thú vị. Ở bậc phổ thông, đó là sự ra đời và khẳng định chất lượng, vị trí, có được sự tin tưởng nhất định của phụ huynh ở các trường tư.

Bậc đại học, việc mua bán, sáp nhập các trường, hoặc đầu tư trường đại học mới, cũng diễn ra sôi động. Những người quan tâm và các doanh nhân đã trực tiếp "xuống sân" làm giáo dục, tạo ra làn gió mới. Nhiều người có cảm giác như một phong trào “nhà nhà làm giáo dục”. Nhưng với sự khắc nghiệt của thị trường, mọi thứ được dự đoán trở thành quy củ sau một thời gian ngắn.

Tuy còn khó khăn và thiệt thòi trong việc ưu đãi so với khu vực công, các hệ thống giáo dục tư thục đã vươn lên, định hình lại chất lượng ở cả bậc phổ thông lẫn đại học.

Nếu như trước đây, giáo dục tư thục tương đối thành công ở khu vực mầm non, chuyển dần lên tiểu học, sau đó là trung học, thì năm 2018 có những bằng chứng cho thấy khu vực đại học tư thục đạt được thành công đáng ghi nhận.

Chúng ta có chút lạc quan rằng những khoảng xám trong giáo dục năm 2018 sẽ giảm bớt trong năm 2019.

Đầu tư cho đại học tư thục, phần nào thể hiện ở mua bán, sáp nhập các đại học, trở nên sôi động, thu hút sự quan tâm của xã hội, như Đại học Hoa Sen, Đại học Thành Tây, hay việc thành lập Đại học VinUni.

Chưa kể, lần đầu tiên trong lịch sử giáo dục đại học, chúng ta chứng kiến sự ra đời của các viện nghiên cứu tư nhân độc lập hoặc thuộc đại học. Không chỉ tập trung ứng dụng, các viện này còn có tham vọng giải quyết những vấn đề nghiên cứu cơ bản.

Với thành công bước đầu của một số trường đại học tư thục và sự xuất hiện của các viện nghiên cứu, hệ sinh thái giáo dục tư nhân mang tính chính quy đã định hình và bước sang giai đoạn mới.

Ngoài ra, một chuyển động ngầm cũng thú vị không kém là sự xuất hiện của các trường công tự chủ tài chính, từ mầm non đến đại học. Đến nay còn chưa rõ đây là cởi trói cho giáo dục, hay sự chối bỏ trách nhiệm mà hệ thống giáo dục công phải gánh vác. Sự đúng đắn của mô hình này, sự công bằng trong đối xử với các trường tư, vẫn còn đang tranh cãi.

Tương lai của các trường này đi về đâu, vẫn là trường công hay sẽ cổ phần hóa thành trường tư, còn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, với sự xuất hiện của các trường này và hệ thống giáo dục tư thục, phụ huynh chắc chắn sẽ có nhiều lựa chọn hơn.

Với góc nhìn như thế và sự chuyển động của chính sách, chương trình giáo dục, chúng ta có chút lạc quan rằng những khoảng xám trong giáo dục năm 2018 sẽ giảm bớt trong năm 2019.

Tuy nhiên, bức tranh đó có thực sự trở nên tươi sáng hay không thì phụ thuộc rất nhiều vào niềm tin của xã hội dành cho giáo dục - vốn dĩ đã bị hư hao trong năm 2018 - có được khôi phục hay không.

Vì thế, một trong những công việc quan trọng nhất của ngành giáo dục, và của chính những người thầy trong năm mới sắp đến, là khôi phục niềm tin của xã hội với giáo dục và với chính mình.