|
|
Đây là bệnh lý khá phổ biến, một số người nổi tiếng đã từng bị như Justin Bieber hay Hari Won. Ảnh: Davidicke. |
Mùa lạnh hanh khô, thời tiết chuyển giao, một số bệnh sẽ tăng tần suất hơn so với mùa nóng, trong đó có liệt mặt. Đây là bệnh lý khá phổ biến, một số người nổi tiếng từng bị như Justin Bieber hay Hari Won.
Liệt mặt hay liệt dây thần kinh số 7, liệt Bell (lấy tên nhà giải phẫu học Charles Bell), là bệnh dây thần kinh chưa rõ nguyên nhân. Đây là tình trạng một bên cơ mặt trở nên yếu hoặc xệ xuống do dây thần kinh điều khiển cho cơ mặt bị tổn thương hoặc mất chức năng. Hầu hết bệnh nhân liệt mặt có thể hồi phục hoàn toàn nhưng một số ít phải mang di chứng suốt đời.
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ
Căn nguyên của bệnh liệt mặt hiện chưa được xác định cụ thể. Tuy nhiên, thiếu máu cục bộ mạch máu, mắc bệnh tự miễn hoặc nhiễm virus, đặc biệt là nhóm virus herpes tiềm ẩn (herpes simplex, herpes zoster) được coi là nguyên nhân phổ biến.
Bệnh cạnh đó, di truyền, nhổ răng cũng được coi là yếu tố nguy cơ gây ra bệnh liệt mặt. Ngoài ra, còn có các yếu tố khác dễ dẫn đến liệt Bell, như:
- Bệnh đái tháo đường
- Hội chứng Guillain-Barre
- Gãy xương nền sọ
- Thai kỳ
- Lupus ban đỏ hệ thống
Biểu hiện của bệnh liệt mặt
Dây thần kinh mặt không chỉ chi phối các các cơ vận động vùng mặt hàm, chúng còn chi phối cơ hoạt động không tự chủ bên trong của tuyến lệ, tuyến dưới hàm, cảm giác đến một phần của tai và vị giác cho 2/3 phía trước lưỡi. Vì vậy, khi bị liệt mặt, tất cả bộ phận liên quan các sợi thần kinh này đều bị ảnh hưởng và có thể xuất hiện dấu hiệu bao gồm:
- Khô mắt, tuyến lệ hoạt động kém, sụp mí hoặc không thể nhắm hay nháy mắt.
- Miệng chảy dãi hoặc không thể khép miệng, khó mỉm cười.
- Dị cảm vùng trán, vùng khóe miệng.
- Đau quanh tai, thái dương, xương chũm, góc hàm.
- Thay đổi vị giác.
- Nhạy cảm với âm thanh.
- Rối loạn nhai nuốt hoặc lời nói.
- Quan sát sự bất đối xứng ở khuôn mặt.
- Nhắm mắt bên liệt không kín, mất nếp nhăn mũi má, và khóe miệng so với bên lành.
Để đánh giá chức năng vận động, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân: Nâng cao cả hai lông mày (nhíu mày), nhắm chặt cả hai mắt, cười, phồng má, mím môi.
 |
| Theo các chuyên gia, Justin Bieber phải mất nhiều tháng để điều trị liệt cơ mặt. Ảnh: @justinbieber. |
Trường hợp liệt mặt do nhiễm trùng herpes simplex hoặc zoster, người bệnh còn bị đau dữ dội. Sau đó, bệnh nhân có thể xuất hiện mụn nước và tiến triển thành hội chứng Ramsay-Hunt.
Chụp phim CT hay MRI không được khuyến khích sử dụng để đánh giá bệnh liệt Bell. Bệnh nhân có thể được chỉ định chụp khi khi có các triệu chứng như: Liệt nửa người đối bên, chóng mặt, kèm đi loạng choạng và mất phối hợp động tác chi; liệt mặt do khối u gây ra (u thần kinh mặt, u cholesteatoma, u mạch máu, u màng não); liệt mặt tiến triển tăng dần.
Thông thường, các trường hợp trên được khuyến cáo chụp cộng hưởng từ (MRI).
Phương pháp điều trị bệnh liệt mặt
Các mục tiêu chính của việc điều trị bệnh liệt mặt là tăng tốc độ phục hồi, giúp phục hồi hoàn toàn, ngăn ngừa biến chứng giác mạc và di chứng khác. Đồng thời, ức chế sự nhân lên của virus. Tùy vào mức độ bệnh và nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp điều trị cho bệnh nhân.
- Dùng thuốc: Corticosteroid trong vòng 72 giờ kể từ khi bắt đầu các triệu chứng của bệnh liệt Bell trong 10 ngày. Lợi ích của corticosteroid sau 72 giờ là không rõ ràng. Bệnh nhân tiểu đường và phụ nữ có thai sẽ tùy trường hợp để cân nhắc.
- Bảo vệ mắt: Một trong những vấn đề lớn nhất của bệnh liệt mặt là các tổn thương ở mắt do mắt nhắm không kín và phản xạ nhắm mắt chậm. Do đó, người bệnh cần bảo vệ và chăm sóc kỹ lưỡng cho mắt nhằm tránh các biến chứng có thể dẫn đến suy giảm chức năng mắt.
Người bệnh nên bảo vệ giác mạc khỏi bị mất nước, khô hoặc trầy xước bằng thuốc mỡ tra mắt ban ngày và ban đêm theo chỉ định của bác sĩ. Đồng thời, người bệnh cần thường xuyên đeo kính khi ra ngoài trời để bảo vệ mắt khỏi các tác nhân gây hại như nắng, gió và khói bụi.
- Tập vật lý trị liệu: Trị liệu bằng việc tự động xoa bóp cơ vùng mặt giúp mau phục hồi.
- Châm cứu: Cho đến nay, chúng ta chưa có bằng chứng nào cho thấy châm cứu có tác dụng phục hồi vận động dây thần kinh mặt. Châm cứu là một trong những phương pháp điều trị hỗ trợ truyền thống của phương Đông.
- Kích điện qua da: Ở những bệnh nhân bị tổn thương dây thần kinh mặt mạn tính, phương pháp kích thích điện qua da lâu dài có thể giúp điều trị bệnh. Phương pháp này giúp thúc đẩy tái tạo nội tâm thông qua kích thích điện, từ đó cải thiện tình trạng liệt mặt.
Di chứng của bệnh liệt mặt
Di chứng lâu dài của bệnh liệt dây thần kinh mặt có thể là tình trạng suy yếu cơ mặt kéo dài, co cứng cơ mặt, rối loạn vận động, giảm tiết nước mắt, chảy nước mắt cá sấu, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và tâm lý xã hội của người bệnh. Mặc dù liệt mặt có thể phục hồi trong vòng 6 tháng, nếu không được quan tâm và điều trị đúng cách, người bệnh có thể phải mang các di chứng suốt đời.
 |
| Một trong những vấn đề lớn nhất của bệnh liệt mặt là các tổn thương ở mắt. Ảnh: Hellosehat. |
Để phòng ngừa bệnh liệt mặt, người dân nên:
- Có lối sống, sinh hoạt lành mạnh như vận động, tập thể dục hàng ngày, không uống rượu, bia, không thức khuya.
- Tránh gió lạnh, tránh quạt thổi thẳng vào mặt.
- Phòng ngừa cảm cúm và các loại virus gây bệnh.
- Nâng cao sức đề kháng để chống lại các bệnh là yếu tố nguy cơ gây liệt mặt như đái tháo đường, viêm đường tai mũi họng…
Một số câu hỏi thường gặp về bệnh liệt mặt
Bệnh liệt mặt có nguy hiểm không?
Bệnh liệt mặt không gây chết người nên không nguy hiểm như bệnh đột quỵ. Tuy nhiên, bệnh này có thể để lại các di chứng ảnh hưởng đến thẩm mỹ, sức khỏe và tâm lý xã hội lâu dài cho người bệnh.
Bệnh liệt mặt có chữa được không?
Bệnh liệt mặt có thể chữa khỏi hoàn toàn trong khoảng 6 tháng nếu đến bệnh viện trước 72 giờ đầu sau khi khởi phát bệnh. Song điều này còn tùy thuộc và tình trạng bệnh, sức khỏe của người bệnh và mức độ tổn thương.
Liệt mặt có phải là một dấu hiệu của bệnh đột quỵ không?
Liệt mặt và đột quỵ đều có các biểu hiện giống nhau. Tuy nhiên, bệnh liệt mặt không phải là một dấu hiệu của bệnh đột quỵ vì đột quỵ còn kèm yếu liệt nửa người và biểu hiện đột ngột.
Tại sao liệt mặt lại hay gặp ở mùa lạnh?
Các nghiên cứu về liệt mặt cũng đã chỉ ra thời tiết hanh khô, lạnh, làm tăng nguy cơ bị liệt mặt. Nguyên nhân có thể tăng hoạt động của các loại virus (chính vì thế mùa lạnh hay dễ bị cảm cúm hơn mùa nóng).
Bài viết do BSCKI Nguyễn Hữu Khánh, khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Thành phố Thủ Đức, TP.HCM, cung cấp thông tin.
Cuốn sách bên bờ sự sống
Ngành y là ngành luôn chứng kiến ranh giới sự sống - cái chết của người khác, nhưng Khi hơi thở hóa thinh không lại là một cuốn sách đặc biệt khi nó là khoảnh khắc đối diện cái chết của người viết trong cả vai trò bác sĩ lẫn bệnh nhân. Cuốn hồi ký được bác sĩ thần kinh Paul Kalanithi viết khi căn bệnh ung thư trở nặng, anh ngồi trên xe lăn và nhớ về những tháng ngày cống hiến cho ngành y.
