Chuyện cùng 'lưỡng quốc giáo sư' Phạm Ngọc Thành

Sinh năm 1963, lớn lên trong gia đình cả cha và mẹ đều làm nghề giáo ở xã Quảng Hưng, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình (cũ) và nay là xã Quảng Trạch, tỉnh Quảng Trị, cậu bé Phạm Ngọc Thành thừa hưởng tố chất giỏi toán của người cha.

Nghị lực vượt khó

Năm 1976, Phạm Ngọc Thành thi đậu vào lớp 8 chuyên Toán Quảng Bình, học ở Đồng Hới. Sau gần một năm thì nhập tỉnh Bình - Trị - Thiên, lớp chuyên Toán Quảng Bình 23 học sinh, chỉ có 7 học sinh được chọn tiếp tục vào học chuyên Toán tại Quốc học Huế, trong đó có Phạm Ngọc Thành.

Mặc dù luôn dẫn đầu lớp về thành tích học tập tại Quảng Bình, nhưng khi vào Quốc học Huế, Phạm Ngọc Thành mới thấy mình yếu kém so với các bạn ở đây.

Thời điểm này khá vất vả đối với cậu học sinh trường làng Phạm Ngọc Thành, khi phấn đấu tiến kịp và vượt các bạn. Với truyền thống gia đình, Thành thi vào Đại học Sư phạm 1 Hà Nội, đạt 27 điểm và được Nhà nước chọn đi học ngành Toán - Tin ở Ba Lan vào năm 1980.

“Sự nghiệp học tập của mình lại thêm một lần nữa vất vả, khi mà thời điểm đó, khái niệm tin học ở Việt Nam gần như chưa xuất hiện, hình hài cái máy tính vuông tròn thế nào mình cũng chưa từng nhìn thấy. Nhưng may mắn, với bản tính thích khám phá, nên mình rất hào hứng, nhanh chóng dẫn đầu lớp, tốt nghiệp sớm 1 năm và được Nhà nước Ba Lan cấp học bổng để làm nghiên cứu sinh tiến sĩ”, GS.TSKH Phạm Ngọc Thành tâm sự.

Để trở thành một nhà khoa học hàng đầu thế giới trong lĩnh vực khoa học dữ liệu như ngày hôm nay, GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành đã phải nỗ lực gấp bội phần, không chỉ mồ hôi mà cả nước mắt. Ra đi từ vùng quê nghèo khó, cuộc sống xứ người với đủ thứ lo toan, đã có lúc buộc ông phải lựa chọn giữa việc theo đuổi đam mê nghiên cứu khoa học hay mưu sinh.

“Những năm 90 của thế kỷ trước, chính trị Ba Lan có nhiều bất ổn, kinh tế rất khó khăn, lương của giảng viên đại học rất thấp, cho nên muốn có thu nhập để trang trải cho điều kiện tối thiểu trong cuộc sống thì phải làm thêm bên ngoài.

Lúc đó, vừa giảng dạy, vừa làm thêm bên ngoài, không tập trung cho một công việc, nên mình cảm thấy không làm được việc gì tốt cả và thực sự bế tắc.

Sau nhiều đêm suy nghĩ, mình quyết định bỏ cuộc với khoa học để chạy theo mưu sinh, nhưng may mắn là nhờ một câu nói của vợ mà mình đã thay đổi quyết định. Cô ấy bảo rằng công việc tôi làm tốt nhất chính là nghiên cứu khoa học, cứ vượt khó mà theo đuổi nó đến cùng, chắc chắn thành công”, GS.TSKH Phạm Ngọc Thành nhớ lại.

Nhờ sự khích lệ bằng sự thấu hiểu của người bạn đời, ông đã gác lại tất cả để chuyên tâm vào nghiên cứu khoa học và trở thành nhà khoa học hàng đầu thế giới về khoa học dữ liệu.

GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành là người Việt Nam đầu tiên được Tổng thống Ba Lan trao danh hiệu giáo sư cấp nhà nước năm 2009, đồng thời cũng được Việt Nam đặc cách phong hàm giáo sư vào năm 2011.

Ông hiện giảng dạy tại Đại học Khoa học và Công nghệ Wroclaw (Ba Lan) và nhiều trường đại học nổi tiếng trên thế giới, đồng thời là tổng biên tập của 4 tạp chí khoa học.

Với gần 500 công trình nghiên cứu nổi bật, ông được Hiệp hội ACM (Mỹ) phong tặng danh hiệu Nhà khoa học xuất sắc. Vừa qua, GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành được Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda trao tặng Huân chương Công trạng hạng Nhất.

Đau đáu với quê hương

Lần này, GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành ghé thăm quê nhân chuyến về Việt Nam đỡ đầu 4 cuộc hội thảo quốc tế cho 4 trường đại học trong nước. Ông nói các trường đại học muốn định danh, hay hợp tác quốc tế đều cần có những cuộc hội thảo quốc tế.

Tuy nhiên, để tổ chức được hội thảo quốc tế lại cần rất nhiều yếu tố, trong đó uy tín khoa học của người đỡ đầu rất quan trọng, mới mời được những nhà khoa học hàng đầu thế giới tham gia.

“Quan điểm sống của mình và mình cũng dạy các con là luôn sẵn sàng cho đi mà không mong cầu được đền đáp lại. Đặc biệt, trong khoa học, mình sẵn sàng cho đi tất cả các kiến thức mình có. Chính vì vậy mà nhiều nơi nhờ mình đỡ đầu cho các cuộc hội thảo, nhưng thực sự là không thể nhận lời hết được vì không đủ thời gian. Ưu tiên hàng đầu của mình vẫn là dành cho quê hương, đất nước trước đã”, GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành tâm sự.

Xa quê gần 50 năm, cha mẹ cũng đã qua đời, nhưng với ông Thành, quê hương vẫn luôn đau đáu trong trái tim ông. Mỗi lần về Việt Nam công tác, kiểu gì ông cũng tranh thủ về thăm quê.

Không chỉ vậy, khoảng vài 3 năm, ông lại tổ chức cho cả gia đình về thăm quê và ở trong ngôi nhà cấp 4 mà cha mẹ ông để lại. Ông nói cùng với cha mẹ, chính cọng rau, hạt lúa, nguồn nước, làn gió của quê hương đã cho ông hình hài, cho ông đạo đức, cho ông nghị lực và cả trí tuệ để vươn xa trong nghiên cứu khoa học, cũng như trong cuộc sống.

Vợ của GS Thành quê Hưng Yên, học ngành tâm lý và đang làm trong một công ty kiểm toán tại Ba Lan. Vợ chồng ông có hai người con trai lần lượt sinh năm 1990 và 1995.

“Gia đình mình có một nguyên tắc bất thành văn, cứ về nhà là giao tiếp với nhau bằng tiếng Việt. Nhờ vậy, hai cháu sinh ra và học tập ở Ba Lan nhưng nói tiếng Việt không thua gì người trong nước. Thậm chí, các cháu còn biết cả phương ngữ của quê hương Quảng Bình nữa.

Cháu đầu là kỹ sư công nghệ thông tin, có vợ cũng là người Việt Nam, quê Thái Bình (cũ), đã có hai con; cháu sau có bạn gái cũng là người Việt Nam. Với mình, truyền thống gia đình, truyền thống quê hương là bệ đỡ để chúng ta vững vàng tiến xa hơn, nên không thể phá vỡ, không thể lãng quên”, GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành chia sẻ.

Để đền đáp quê hương, GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành không chỉ tìm kiếm học bổng cho những sinh viên xuất sắc, huy động cộng đồng trong lúc quê hương bị thiên tai tàn phá, mà còn hai lần vào năm 2009 và 2018, ông chủ động đưa Hội nghị châu Á về các hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu thông minh (ACIIDS), do ông sáng lập về Đại học Quảng Bình.

“Tôi nghĩ đó là cơ hội quảng bá rất tốt cho trường đại học duy nhất của tỉnh nhà. Hai kỳ hội nghị ở Quảng Bình, tôi đều tổ chức cho các nhà khoa học trên thế giới tham quan các địa điểm du lịch nổi tiếng ở quê nhà. Hy vọng thông qua họ, Quảng Bình và du lịch Quảng Bình sẽ được biết đến và lan tỏa nhiều hơn”, GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành chia sẻ.

Theo GS.TSKH Nguyễn Ngọc Thành, du lịch Quảng Bình (cũ) và nay là Quảng Trị cần có một cơ sở dữ liệu dùng chung để thuận tiện hơn cho du khách trong tiếp cận và sử dụng sản phẩm. Đồng thời, quan tâm đầu tư chuyển đổi số để phát triển kinh tế - xã hội.

Ông bày tỏ nếu tỉnh nhà cần, bằng kinh nghiệm và chuyên môn trong lĩnh vực này, ông sẵn sàng hỗ trợ hết mình.