Cuối tháng 10/2021, tại Bệnh viện Birmingham, Mỹ, một em bé bị nôn nhiều ngày và nhập viện với tình trạng vàng mắt, viêm gan nặng. Bác sĩ Helena Gutierrez thực hiện nhiều xét nghiệm máu và ngay lập tức loại trừ tất cả nguyên nhân phổ biến đã biết gây viêm gan virus.
Chỉ chưa đầy một tuần sau, em bé thứ hai xuất hiện với triệu chứng tương tự ở Bệnh viện Nhi Alabama. Rồi nạn nhân thứ 3 được ghi nhận. “Khi đó tôi nghĩ đây có thể là điều gì đó bình thường trong y học và sẽ giải quyết xong sớm”, bác sĩ Helena nhớ lại trong cuộc phỏng vấn với The Washington Post.
Nhưng các ca bệnh liên tiếp xuất hiện. Trong 4 tháng tiếp theo, các bác sĩ ở bang Alabama, Mỹ, đã tiếp nhận tổng cộng 9 trẻ em, đều dưới 6 tuổi, bị viêm gan không rõ nguyên nhân. Hai em bé đã phải chuyển tới bệnh viện khác ngoài bang để ghép gan.
Từ đốm nhỏ ở Alabama, giờ đây căn bệnh này đã lan ra hơn 25 quốc gia với ít nhất 520 bệnh nhi. Đặc biệt, 15 trẻ đã tử vong, hàng chục em bé khác cần phải ghép gan.
Từ manh mối đáng giá
Chuyên gia về bệnh truyền nhiễm của Đại học Imperial, bà Elizabeth Whittaker, là người tham gia vào cuộc điều tra bệnh viêm gan bí ẩn tại Anh. Điểm chung của các ca bệnh là tất cả trẻ em đều rất khỏe mạnh và hầu hết dưới 5 tuổi. Viêm gan nhẹ khá phổ biến ở trẻ em, song, tình trạng tổn thương nặng tới mức phải ghép gan là điều rất đáng báo động. Thông thường, Vương Quốc Anh ghi nhận 8-10 ca ghép gan ở trẻ em một năm. Song, năm nay, số ca cần ghép tạng đã là 11 bé trong 3 tháng.
Sau Mỹ và Anh, hàng loạt quốc gia như Israel, Italy, Nhật Bản… lần lượt báo cáo về ca bệnh tương tự. Điều đặc biệt là họ không tìm thấy bất kỳ virus nào gây viêm gan A, B, C, D, E trong số này.
 |
| Liviah Widders, 4 tuổi, chờ ghép gan vào đêm Giáng sinh tại Trung tâm Y tế Bệnh viện Nhi Cincinnati, Mỹ, sau khi được chẩn đoán mắc bệnh suy gan. Ảnh: The Washington Post. |
Sau 7 tháng kể từ ca bệnh ở bang Alabama của Mỹ, bà Whittaker và các chuyên gia y tế trên toàn cầu vẫn như rơi vào ngõ cụt trong công cuộc tìm kiếm nguyên nhân.
Nhưng họ có những manh mối đáng giá. Đó là sự song hành của cặp virus nCoV và adeno. Virus adeno là họ virus nổi tiếng gây ra các triệu chứng từ cảm lạnh thông thường đến đau mắt đỏ. Trong khi đó, nCoV gây ra đại dịch Covid-19 suốt 3 năm qua. Một số chuyên gia cho rằng hai virus này có thể góp phần gây tình trạng viêm gan do nhiễm trùng cũ hoặc đồng nhiễm, khiến hệ miễn dịch phản ứng quá mức.
Cuộc tìm kiếm đầy thách thức nhưng không thể đi đến kết luận cuối cùng. Một phần là thủ phạm quá mới mẻ, không có nhiều thông tin, chưa có quy trình chuẩn hóa để thử nghiệm hay sàng lọc ca bệnh. Bằng chứng mạnh mẽ nhất là sự liên kết giữa adeno và các ca viêm gan. Bởi hơn 50% bệnh nhi tại Mỹ và 3/4 ca bệnh ở Anh dương tính với virus adeno.
Dù vậy, giả thuyết này vẫn còn nhiều lỗ hổng. Các nhà khoa học bối rối khi không tìm thấy adeno hay adeno loại 41 trong các mô gan. Họ đã kỳ vọng nếu có sự xuất hiện của virus ở cơ quan này, mọi bí ẩn sẽ được giải đáp. Nhưng câu trả lời vẫn vô vọng.
Ông Umesh Parashar, Giám đốc Trung tâm viêm dạ dày ruột do virus của CDC, người dẫn đầu gần 40 nhóm chuyên gia điều tra viêm gan bí ẩn tại Mỹ, thừa nhận: “Chúng tôi không tìm thấy adeno trong gan”. Trong khi đó, bác sĩ Markus Buchfellner, Đại học Alabama, người tham gia cuộc điều tra các ca bệnh từ tháng 10, bày tỏ: “Chúng tôi rất bối rối”.
Đến bài toán chưa có lời giải
Trong khi nghi phạm adeno không thể giải thích cho làn sóng dịch bệnh mới nổi, nhiều chuyên gia ở các nước khác bắt đầu mở cuộc điều tra sang hướng khác.
Các bác sĩ ở Israel đưa giả thuyết bệnh viêm gan có liên quan đại dịch Covid-19. Bởi hầu hết trẻ em bị bệnh ở nước này đều có tiền sử nhiễm nCoV. Israel đã ghi nhận 40 ca mắc viêm gan bí ẩn ở trẻ em, trong đó, hai em bé sơ sinh phải ghép gan.
Tiến sĩ Eyal Shteyer, người đứng đầu Trung tâm Gan trẻ em, Trung tâm Y tế Shaare Zedek ở Jerusalem, Israel, cho biết: "Tôi cho rằng virus nCoV đã gây ra một số rối loạn điều hòa miễn dịch và dẫn đến bệnh viêm gan".
Tại Mỹ và Anh, các bác sĩ cũng ghi nhận một số trẻ mắc Covid-19. Tuy nhiên, các nghiên cứu chỉ ra 3/4 trẻ em tại Mỹ và hơn 95% trẻ ở Anh có kháng thể Covid-19 ngay cả khi chưa tiêm vaccine. Đây có thể là các kháng thể có được từ những lần mắc bệnh khác trong quá khứ.
Các nhà điều tra cũng đang khám phá những giả thuyết khác như tình trạng ít tương tác xã hội vì đại dịch khiến trẻ nhạy cảm hơn với adeno. Họ cũng xem xét liệu có chủng virus adeno mới gây chết người nhiều hơn xuất hiện hay không. Ngoài ra, việc đồng nhiễm nCoV và adeno phải chăng có thể khiến virus adeno gây ra những biểu hiện chưa từng thấy.
 |
| Một số chuyên gia cho rằng nCoV đóng vai trò nào đó trong làn sóng viêm gan bí ẩn. Ảnh: Freepik. |
Một nghiên cứu được công bố giữa tháng 5 trên tạp chí The Lancet phát hiện một phần protein gai của nCoV giống độc tố của vi khuẩn và nó có thể khiến hệ miễn dịch hoạt động mạnh khi đồng nhiễm với virus adeno 41.
Hai nghi phạm lớn nhất trong cuộc điều tra nguyên nhân gây viêm gan bí ẩn hiện nay là adeno và nCoV. Nhưng vai trò của Covid-19 trong trường hợp này khiến nhiều chuyên gia cảm thấy mâu thuẫn.
Không trẻ nào trong số 9 ca bệnh ở Alabama được tiêm vaccine Covid-19 trước khi nhập viện vì chưa đủ tuổi. Không trẻ nào mắc Covid-19 trước đó. Các em cũng không được kiểm tra kháng thể nCoV để tìm bằng chứng về lần mắc bệnh trước đó.
Trong khi ấy, ở Anh, các nhà điều tra phát hiện 24/132 trẻ có tiền sử nhiễm nCoV. Một số trường hợp khác đồng nhiễm hai loại virus.
Các chuyên gia của Anh và Mỹ cho biết sự phổ biến của tình trạng nhiễm nCoV ở trẻ gây khó khăn trong việc đánh giá vai trò của nCoV với làn sóng viêm gan bí ẩn. Ông Umesh Parashar cho rằng có thể một lần nhiễm virus corona nào đó đã "sửa đổi những gì adeno gây ra ở trẻ em".
Các bác sĩ ở Israel lại rất ủng hộ quan điểm viêm gan bí ẩn liên quan tiền sử nhiễm nCoV. Nhưng cũng như nguồn gốc của Covid-19, tất cả câu trả lời mà họ cần vẫn là ẩn số.
