Zing trích dịch bài viết trên Sixth Tone của Huang Wan, Tiến sĩ ngành Xã hội học tại ĐH Texas A&M, bàn về nỗi bất an của người trẻ Trung Quốc trước biến động thời đại. Không còn niềm tin vào tương lai, giới trẻ quay về học cách chấp nhận thực tại.
Sau nhiều năm quen với ăn uống kỷ luật, tránh đồ ăn mặn, nhiều dầu mỡ, tới gần đây anh cho phép bản thân ăn những gì mình muốn, bất cứ lúc nào.
Trong bài đăng của mình, anh mô tả thói quen ăn uống trước đây là kết quả của những giá trị đã được thấm nhuần từ thời thơ ấu, giống như hàng triệu người trẻ khác khắp Trung Quốc.
Thói quen ấy không chỉ là về sự tiết kiệm, mà còn để giữ gìn vóc dáng và có sức khỏe để chuẩn bị cho bất cứ điều gì xảy đến trong tương lai.
Nhưng thời gian gần đây, anh nhận ra mình có thể không bao giờ đạt được những kỳ vọng.
Sau một loạt biến cố của bản thân và những người xung quanh - từ chấn thương, đến phá sản và thất nghiệp - anh tự hỏi "chuẩn bị cho tương lai" có ý nghĩa gì khi ngay cả hiện tại cũng không thể đoán biết được.
 |
| Nhiều người trẻ Trung Quốc không tìm thấy mục tiêu cho tương lai. |
Nam blogger không phải người trẻ duy nhất đang cảm thấy như vậy. Tỷ lệ thất nghiệp hiện tại của thanh niên là gần 20%. Những gã khổng lồ công nghệ, động lực thúc đẩy kinh tế tư nhân của Trung Quốc suốt thập kỷ qua, đang sa thải nhân viên hàng loạt. Bất động sản, từng là kênh đầu tư đáng tin cậy, cũng đang khủng hoảng.
Bị mắc kẹt giữa phong tỏa vì Covid-19 và sự suy thoái kinh tế, nhiều người trẻ ở đất nước tỷ dân đang đặt câu hỏi về mục đích phấn đấu cho tương lai.
Mất phương hướng
Tất nhiên, không phải ai cũng buông bỏ sự thận trọng. Ngược lại, họ đang mong muốn về sự an toàn và ổn định mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Sự bất ổn của thị trường lao động đã thúc đẩy gia tăng số lượng người thi công chức.
Sau nhiều thập kỷ chạy theo mức thu nhập cao ở khu vực tư nhân, người Trung Quốc một lần nữa khao khát sự ổn định của "bát cơm sắt": công việc trọn đời tại một cơ quan nhà nước.
 |
| Bất ổn vì đại dịch và suy thoái kinh tế, nhiều người trẻ muốn kiếm vị trí trong khu vực nhà nước. Ảnh: Kevin Frayer. |
Nhưng vị trí trong khu vực công rất ít ỏi và xa vời. Với đại đa số người trẻ, một tương lai ổn định là nằm ngoài tầm với.
Những gì còn lại là cảm giác mơ hồ, vỡ mộng. Nó đã thúc đẩy đáng kể cho sự thay đổi trong tư duy, chuyển từ chuẩn bị cho tương lai sang sống trong thực tại.
Không phải tới khi đại dịch bùng phát mới có sự thay đổi này. Trước Covid-19, nền kinh tế Trung Quốc đã phải vật lộn để tìm ra một động cơ tăng trưởng mới, có khả năng duy trì tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc của những năm 1990 và 2000.
Có những dấu hiệu cho thấy giới trẻ Trung Quốc không còn muốn cam kết hoàn toàn vào một công việc, vốn quen thuộc với các công ty tư nhân. Bằng chứng là theo một cuộc khảo sát của LinkedIn vào năm 2018, những người tham gia trả lời sinh sau năm 1995 cho biết thời gian trung bình họ bỏ công việc đầu tiên là 7 tháng.
Dấu hiệu thay đổi còn là thái độ thờ ơ của người trẻ với chuyện kết hôn và sinh con. Xây dựng gia đình vốn là lời cam kết lâu dài và quan trọng nhất, cũng là sự đầu tư trong cuộc sống của một cá nhân.
Nhưng trong cuộc khảo sát về các gia đình Trung Quốc do Đại học Kinh tế Tài chính Tây Nam thực hiện vào năm 2021, 80% người được hỏi bày tỏ không muốn có con.
Tôi nhận thấy thái độ tương tự trong nghiên cứu riêng của mình về ý định sinh đẻ của người Trung Quốc. Một người đã kết hôn nhưng không sinh con đã nói trong cuộc phỏng vấn với tôi rằng: "Tự chăm sóc bản thân đã là điều khó".
Gia đình hạt nhân (có vợ chồng và con cái) từng là biểu tượng của sự ổn định, nhưng giờ đây, ngày càng nhiều người coi nó là nguồn rủi ro họ thà tránh.
Quay về thực tại
Trong một cuộc phỏng vấn năm 2014 với tạp chí Jiemian, nhà nhân chủng học Xiang Biao đã mô tả nổi tiếng về thái độ phấn đấu của người dân Trung Quốc trong những thập kỷ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng như một kiểu "đình chỉ".
"Mọi thứ chúng ta làm bây giờ đều nhằm mục đích vượt qua hiện tại và đạt được mục tiêu cụ thể trong tương lai. Hiện tại không có ý nghĩa. Thay vào đó, nó chỉ là một phương tiện", ông giải thích.
 |
| Nhiều người đấu tranh giữa việc phấn đấu hơn nữa hay "nằm im, mặc kệ sự đời". Ảnh: CGTN. |
Trớ trêu thay, lối "suy nghĩ ngắn hạn" đang được giới trẻ Trung Quốc áp dụng có thể được coi là một kiểu giải phóng khỏi trạng thái lơ lửng này - quay trở lại hiện tại. Không có gì vững chắc để mong đợi, mọi người muốn tận hưởng trong khi họ có thể.
Cuối cùng, đa số người trẻ sẽ tiếp tục chịu áp lực kinh tế. Chỉ 29% trong số 10,76 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học năm 2022 tìm được việc làm vào cuối tháng 5.
Dù có nhiều phàn nàn về chính sách làm việc của doanh nghiệp, một cuộc khảo sát gần đây lại cho thấy 90% người được hỏi sinh vào những năm 2000 sẵn sàng làm việc ngoài giờ.
Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với truyền thông, Richard Koo, một nhà kinh tế có ảnh hưởng nổi tiếng với nghiên cứu về "thập kỷ mất mát" của Nhật Bản và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, cảnh báo rằng Trung Quốc cần chuẩn bị cho một tương lai tăng trưởng chậm lại.
Emile Durkheim, nhà xã hội học người Pháp thế kỷ 19, đã gọi hiện tượng khi niềm tin thống trị một thời bị nghi ngờ và bỏ rơi, nhưng chưa được thay thế bằng một sự đồng thuận mới là "anomie".
Theo Durkheim, hậu quả của nó là khiến con người trở nên mất phương hướng, thất vọng và thiếu ý thức về mục đích, tương lai.
Trung Quốc chưa đến thời điểm đó. Nhưng khi thời gian trôi qua và nguy cơ suy thoái tăng lên, ngày càng nhiều người có thể bắt đầu tự hỏi: "Điều gì xảy ra tiếp theo, nếu có?".
