|
|
Mùa ngập lụt, các loài rắn có thể bò vào nhà người dân để tìm nơi trú ẩn. Ảnh: SCMP. |
Trong lúc cùng vợ đi đánh cá ngoài đồng, người đàn ông 34 tuổi bất ngờ bị rắn hổ mang cắn vào cánh tay phải. Anh không đến bệnh viện mà tìm đến thầy lang trong làng. Sau khi được bôi cao, trích rạch và đắp lá thuốc, anh trở về nhà nghỉ ngơi.
Tuy nhiên, chiều hôm sau, vùng tay bị cắn bắt đầu sưng nề, tím đen, rỉ máu và mủ; anh khó thở, nói sảng. Lúc này, gia đình mới vội đưa anh đến bệnh viện tỉnh. Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị sốc nhiễm khuẩn, viêm mô tế bào, phải đặt nội khí quản, thở máy, dùng thuốc vận mạch liều cao và chuyển khẩn ra Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng nguy kịch.
Thực tế, không ít người bị rắn cắn vẫn tìm đến thầy lang cầu cứu trước khi đến bệnh viện, để rồi đánh mất “thời gian vàng” và phải trả giá bằng những cái kết đau lòng.
Nhiều kết cục thương tâm
Ngay khi tiếp nhận ca bệnh trên, các bác sĩ đã tiêm huyết thanh kháng nọc dù đã muộn, đồng thời hồi sức tích cực, lọc máu, phẫu thuật rạch tháo dịch thối và mô hoại tử để cứu mạng bệnh nhân, cố gắng hạn chế cắt cụt tay. Nhưng do nhập viện muộn, nọc độc đã lan rộng. Bệnh nhân diễn tiến xấu nhanh chóng và không qua khỏi.
 |
| Điều dưỡng xử trí vết thương do rắn cắn cho người bệnh. Ảnh: Bệnh viện Bạch Mai. |
Thực tế, đây không phải trường hợp hiếm. Một bé trai 13 tuổi ở Tuyên Quang từng nhập viện trong tình trạng tím tái, mạch và huyết áp không đo được.
Trước đó, em bị rắn cắn vào chân, người nhà cũng đưa đến thầy lang đắp thuốc Nam. Khi vết thương sưng tấy, bé mệt lả và dần mất ý thức. Dù được cấp cứu ép tim, truyền dịch, dùng thuốc vận mạch, em vẫn không qua khỏi vì nhiễm độc quá nặng.
Nhiều người may mắn giữ được tính mạng nhưng phải trả giá bằng một phần cơ thể. Một bệnh nhân khác ở Hòa Bình bị rắn hổ mang cắn khi đi bắt rắn trong rừng, cũng tự chữa bằng lá cây tại nhà suốt 4 ngày.
Khi đến viện, người này đã bị nhiễm trùng - hoại tử lan rộng, suy đa tạng, tổn thương gan, thận và rối loạn đông máu. Các bác sĩ phải điều trị tích cực để cứu sống, song bàn tay trái của anh bị khuyết da lớn, lộ gân duỗi, đứng trước nguy cơ phải ghép da và phục hồi chức năng lâu dài.
 |
| Bàn tay của một bệnh nhi bị rắn cắn. Ảnh: Bệnh viện Bạch Mai. |
Phác đồ chẩn đoán và điều trị rắn hổ mang cắn ở Việt Nam ở mức tốt nhất thế giới
TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết “thời gian vàng” để cứu sống người bị rắn độc cắn chỉ tính bằng phút. Nếu không được đưa đến cơ sở y tế kịp thời để tiêm huyết thanh kháng nọc đặc hiệu, người bệnh có thể đối mặt với hàng loạt hậu quả nặng nề như hoại tử, mất chi, liệt cơ hô hấp, ngừng tim, tổn thương não hoặc tử vong.
Rắn độc cắn có thể gây đau, sưng nề, hoại tử và nhiễm trùng, để lại sẹo hoặc tàn phế vĩnh viễn, thậm chí đe dọa tính mạng. Trong đó, rắn hổ mang, rắn hổ chúa, rắn cạp nia và rắn cạp nong có thể khiến nạn nhân liệt và suy hô hấp nhanh nếu không được cấp cứu kịp thời; còn rắn lục thường gây rối loạn đông máu và chảy máu khó cầm.
 |
| Nọc độc của rắn hổ mang có thể ảnh hưởng đến tính mạng nạn nhân. Ảnh: Natural Safari India. |
Trong khi đó, những cách chữa dân gian như đắp lá thuốc, bôi cao thảo dược, uống “thuốc gia truyền”, dùng “hòn đá chữa rắn cắn”, sừng tê giác hay áp gà… đều không có tác dụng trung hòa nọc độc. Thậm chí, chúng còn khiến bệnh nhân mất đi thời gian quý giá để được cấp cứu đúng cách.
TS Nguyên nhấn mạnh trên thực tế có một số trường hợp rắn độc cắn nhưng không bơm nọc hoặc chỉ bơm lượng rất ít, không đủ gây độc, được gọi là “vết cắn khô”. Những người này sẽ không có biểu hiện nhiễm độc, vì vậy dễ khiến người dân hiểu lầm rằng bài thuốc dân gian có hiệu quả.
Theo TS Nguyên, đã nhiều năm nay, qua thực tế nghiên cứu, trao đổi thông tin, có thể khẳng định phác đồ chẩn đoán và điều trị rắn hổ mang cắn ở Việt Nam đã ở mức tốt nhất thế giới.
 |
| Bệnh nhân bị rắn cạp nia cắn được điều trị tại bệnh viện. Ảnh: Bệnh viện Bạch Mai. |
"Chúng ta có nhận dạng nhanh loại rắn cắn chính xác bởi chuyên gia, chẩn đoán lâm sàng nhanh, phân chia mức độ nhiễm độc thiết thực, thậm chí xét nghiệm biết được diễn biến nồng độ nọc độc trong máu và phác đồ dùng thuốc giải độc tích cực cùng việc theo dõi sát. Kết quả điều trị ở các bệnh nhân khác biệt rõ rệt so với trước đây. Do đó, tôi buồn và đáng tiếc với các trường hợp như ở bệnh nhân này", vị Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, nói.
Trường hợp của anh P.H.Q. (30 tuổi, TP.HCM) là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của điều trị y khoa kịp thời.
Anh bị rắn hổ chúa cắn, nhanh chóng rơi vào tình trạng sụp mí, suy hô hấp, phải đặt nội khí quản và chuyển lên Bệnh viện Chợ Rẫy. Tại đây, bệnh nhân được hồi sức tích cực và truyền tổng cộng 10 lọ huyết thanh kháng nọc độc trong hai lần.
Sau 24 giờ, anh tỉnh táo, cai được máy thở, sức cơ hồi phục bình thường. Dù vết cắn vẫn còn sưng nề ở bàn tay và cánh tay, tình trạng không tiến triển nặng hơn. Đến ngày thứ 5, anh được chuyển ra khỏi phòng hồi sức tích cực và sau 7 ngày điều trị, sức khỏe ổn định, đủ điều kiện xuất viện.
Xử trí đúng khi bị rắn độc cắn
Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Minh Tiến, Phó giám đốc Bệnh viện Nhi đồng Thành phố, cho biết trước khi sơ cứu người bị rắn cắn, cần cố gắng nhận dạng loại rắn để lựa chọn huyết thanh kháng nọc phù hợp.
Ở Việt Nam, rắn độc chủ yếu thuộc hai họ chính: họ rắn hổ và họ rắn lục. Nhóm rắn hổ thường gặp là rắn hổ đất, hổ chúa, hổ mèo, cạp nong, cạp nia; trong khi nhóm rắn lục gồm rắn lục đuôi đỏ, rắn lục xanh và chàm quạp.
Theo bác sĩ Tiến, việc quan sát kỹ vết cắn có thể giúp nhận biết rắn độc. Thông thường, vết cắn sẽ sưng đau rõ, có hai dấu răng nọc đặc trưng. Với rắn họ lục, vết thương thường sưng nề, bầm tím, phồng rộp chứa dịch và có thể dẫn đến rối loạn đông máu, xuất huyết da niêm.
Còn với rắn họ hổ, biểu hiện tại chỗ thường nhẹ hơn, nhưng người bệnh dễ xuất hiện các triệu chứng toàn thân như chóng mặt, buồn nôn, yếu liệt tay chân hoặc khó thở.
 |
| Rắn lục đuôi đỏ thuộc họ rắn lục, nọc độc của chúng có thể gây rối loạn đông máu. Ảnh: flickr. |
Nếu bị rắn cắn, cần đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt.
Với những loài rắn có khả năng gây liệt như rắn hổ, rắn cạp nia, rắn biển..., nên băng ép phía trên vết cắn và cố định chi bị cắn để hạn chế nọc độc lan rộng. Không băng quá chặt, phải đảm bảo vẫn sờ thấy mạch đập ở phần chi được băng.
Tuyệt đối không rạch, không chích hút, không đắp lá hay tự ý xử lý vết thương. Đặc biệt, không mất thời gian đi tìm thầy lang hoặc thuốc dân gian, vì có thể khiến tình trạng nặng thêm.
Nếu nạn nhân có dấu hiệu liệt hoặc khó thở trước khi đến viện, cần hỗ trợ hô hấp tại chỗ trong điều kiện cho phép. Khi đến cơ sở y tế, bác sĩ sẽ có hệ thống hội chẩn và liên lạc chuyên môn trực tuyến với các tuyến trên để điều trị và xử lý tối ưu nhất cho bệnh nhân.
Trong khi chờ cấp cứu, tuyệt đối không buộc garô trên vết thương vì sẽ làm tắc nghẽn tuần hoàn, dẫn đến hoại tử chi. Việc rạch, nặn hoặc hút nọc độc không những vô ích mà còn làm tăng nguy cơ chảy máu, nhiễm trùng và khiến nọc lan nhanh hơn. Ngoài ra, không chườm đá hay đắp các loại lá cây không rõ nguồn gốc lên vết cắn, bởi chúng có thể gây nhiễm trùng nặng và hoại tử mô.
Cuốn sách "Cơ thể phi tuổi tác tâm trí phi thời gian" mang đến cho độc giả nhiều kiến thức hữu ích liên quan đến quá trình lão hóa của con người. Chúng ta có thể làm chậm quá trình lão hóa bằng những phương pháp rất đơn giản.
