Fucoidan có phải 'thần dược' tiêu diệt mọi loại ung thư?

Trền nhiều mạng xã hội, các trang thương mại điện tử, Fucoidan được quảng cáo như "thần dược" có tác dụng điều trị bệnh ung thư, kéo dài sự sống thêm nhiều năm cho bệnh nhân và hạn chế tái phát.

Vậy, thực tế Fucoidan có tác dụng điều trị bệnh ung thư hay không? Dưới đây là bài chia sẻ của thạc sĩ Trần Hồng Loan, Viện nghiên cứu hợp chất thiên nhiên, Đại học Y Cao Hùng, Đài Loan, cộng tác viên Ruy Băng Tím về công dụng thực sự và khả năng chữa ung thư của Fucoidan.

Fucoidan chưa được FDA công nhận là thuốc điều trị ung thư

Fucoidan là thành phần bổ sung (Dietary supplement) không phải thuốc điều trị ung thư được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) chứng nhận.

Một số lý do sau đây chứng minh Fucoidan không phải là thuốc điều trị ung thư:

- Danh sách các thuốc điều trị ung thư được chứng nhận bởi FDA không có Fucoidan.

- Văn bản mang số hiệu GRAS Notice No. GRN 000661 được công bố trên website của FDA công nhận Fucoidan từ loài tảo Fucus vesiculosus, được sử dụng như thành phần trong một danh sách thực phẩm như bánh, súp, thức ăn nhẹ với hàm lượng không quá 30 mg trên mỗi khẩu phần.

Một số nghiên cứu khoa học cho thấy Fucoidan có tác dụng ức chế tế bào ung thư. Hoạt tính sinh học của Fucoidan được tóm lược bằng hình vẽ sau:

Hình vẽ sử dụng thông tin lấy từ bài viết “Bioactive compounds from brown seaweeds: Phloroglucinol, fucoxanthin and fucoidan as promising therapeutic agents against breast cancer” (D. Pádua, et al., 2015). Ảnh: Ruybangtim.

Một số nghiên cứu chứng minh Fucoidan giúp tăng hiệu quả của hóa trị liệu. Tuy nhiên, các kết quả này còn gây nhiều tranh cãi. Nghiên cứu đăng trên tạp chí Oncotarget đưa ra kết quả việc kết hợp Lapatinib và Fucoidan làm tăng tác dụng điều trị của Lapatinib đối với Melanoma (một dòng ung thư da ác tính).

Ngược lại, nghiên cứu khác chỉ ra tác dụng cộng hưởng của Fucoidan và Lapatinib phụ thuộc vào dòng tế bào ung thư được điều trị. Đối với một số dòng ung thư, sự kết hợp Fucoidan và Lapatinib không làm tăng hiệu quả điều trị.

Mặt khác, Fucoidan từ các loài tảo có liều gây độc trên tế bào ung thư khác nhau. Nghiên cứu trên cùng một dòng tế bào ung thư đại tràng HCT-116, đưa ra kết quả liều gây độc tế bào ung thư của Fucoidan từ tảo nâu Saccharina cichorioides là 100-800 μg/mL. Trong một nghiên cứu khác, kết quả liều gây độc tế bào ung thư của Fucoidan từ loài tảo F. Vesiculosus là 20 μg/mL.

Các bằng chứng khoa học về hoạt tính sinh học của Fucoidan trong điều trị ung thư chỉ ở giai đoạn nghiên cứu lâm sàng, đang trên con đường để phát triển thành một thuốc điều trị ung thư mới. Như vậy có thể khẳng định Fucoidan chưa được FDA công nhận là thuốc điều trị ung thư.

Tác dụng sinh học khác của Fucoidan

Fucoidan hỗ trợ hoạt động hệ miễn dịch:Fucoidan hỗ trợ hoạt động của hệ miễn dịch giúp ngăn chặn quá trình gây bệnh, bao gồm ung thư và mầm bệnh nhiễm trùng.

Nhiều loại Fucoidan được quảng cáo có tác dụng phòng và hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. Ảnh: Xachtaynhat.

Ức chế mầm gây bệnh kháng virus: Nghiên cứu về khả năng tác dụng sinh học của Fucoidan đối với virus, cho thấy Fucoidan từ tảo bẹ Undaria pinnatifida có tác dụng lên một vài chủng cúm A như H5N3 và H7N2. Đây là nền tảng để tiến hành những nghiên cứu đầu tiên về tác dụng cộng hưởng của Fucoidan và một số thuốc trị cúm phổ biến như Tamiflu.

Ngoài ra, nghiên cứu khác về tác dụng của Fucoidan ức chế một số loại vius như Canine distemper (virus gây bệnh ở chó), Newcastle (virus gây bệnh cho các loài chim).

Kháng khuẩn: Trong điều kiện phòng thí nghiệm, Fucoidan thể hiện hoạt tính kháng khuẩn mạnh mẽ đối với Helcobacter pylorus (nguyên nhân gây bệnh loét dạ dày) và vi khuẩn Gram âm (nguyên nhân gây nhiễm trùng máu do tiết nội độc tố).

Khả năng kháng viêm: Fucoidan được đề xuất như một chất có khả năng kháng viêm. Nghiên cứu trên chuột cho thấy 25 mg/kg Fucoidan từ Fucus vesiculosus làm giảm những triệu chứng nghiêm trọng của bệnh viêm tụy.

Hiện tại, Fucoidan đang được nghiên cứu để phát triển thành thuốc chống viêm mới đặc hiệu, có thể ứng dụng lên các tình trạng viêm nhiễm cục bộ.

Fucoidan được phát triển như một phương pháp điều trị mới đối với các bệnh về gan và thận: Fucoidan là một hợp chất tiềm năng trong điều trị các bệnh về gan, tổn thương thận.

Nghiên cứu cho thấy Fucoidan từ Saccharina japonica có tác dụng trong việc cải thiện chức năng của thận. Béo phì là một bệnh mạn tính phức tạp, gây ra những tổn thương kéo dài đối với thận do việc duy trì lượng đường cao trong máu. Nghiên cứu trên động vật chỉ ra, việc sử dụng Fucoidan bằng đường uống làm giảm lượng đường trong máu, đồng thời tăng khả năng bài tiết u rê của thận do đó làm giảm nồng độ u rê trong máu.

Gan nhiễm mỡ là một căn bệnh giết người thầm lặng. Nghiên cứu cho thấy chuột được nuôi dưỡng với hàm lượng chất béo cao, vẫn có thể giảm cân nặng nếu kết hợp bữa ăn với Fucoidan. Nghiên cứu này còn cho thấy Fucoidan là một hợp chất tiềm năng trong việc phát triển một sản phẩm có thể khống chế trọng lượng cơ thể, đồng thời giảm nguy cơ về các bệnh tim mạch, cũng như cải thiện tình trạng của gan.

Fucoidan hiệu quả đối với bệnh gan do virus gây ra. Viêm gan mạn tính do virus Hepatitis C là một căn bệnh nguy hiểm, hiện nay vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh, đáp ứng của thuốc không khả quan. Những nghiên cứu gần đây chỉ ra Fucoidan là một hợp chất tiềm năng trong lĩnh vực này.

Nghiên cứu lâm sàng trên người cho thấy việc sử dụng Fucoidan làm giảm nồng độ serum Alanine Aminotransferase trong máu. Nồng độ Alanine Aminotransferase (ALT) là một chỉ số thường được sử dụng để kiểm tra sự tổn thương gan. Enzyme này được tìm thấy chủ yếu trong gan, một lượng nhỏ ALT cũng được tìm thấy trong thận và các bộ phận khác, thông thường nồng độ này ở trong máu thấp. Nếu gan xuất hiện tổn thương, nó sẽ phóng thích nhiều ALT vào máu.

Fucoidan một chất chống đông máu tiềm năng: Fucoidan là một một nhóm phân tử có thể ức chế quá trình đông máu, hợp chất tiềm năng trong điều trị các bệnh huyết khối. Tác dụng phụ của Heparin (thuốc chống huyết khối phổ biến hiện nay) là làm tăng nguy cơ xuất huyết, ảnh hưởng đến quá trình đông máu. Thử nghiệm trên chuột cho thấy Undaria pinnatifida Fucoidan có tác dụng chống huyết khối nhưng không có ảnh hưởng đến thời gian đông máu. Tuy nhiên, nghiên cứu khác tìm ra Fucoidan từ Fucus vesiculosus có thể làm kéo dài thời gian đông máu. Khám phá này chứng minh Fucoidan từ những loài tảo khác nhau có tác dụng sinh học không giống nhau.

Tại sao Fucoidan vẫn chưa được phát triển để trở thành một thuốc điều trị?

Fucoidan là một hợp chất có hoạt tính sinh học mạnh, hứa hẹn phát triển thành thuốc điều trị ung thư mới. Tuy nhiên, việc nghiên cứu Fucoidan hiện nay đang gặp những giới hạn.

Fucoidan có chứa một số rủi ro hay tác dụng phụ cho người sử dụng. Ảnh: Newsweek.

Fucoidan không phải là hợp chất có cấu trúc xác định. Đây là nhóm hợp chất được chiết xuất từ các loài tảo biển. Từ các loài tảo biển sẽ thu nhận được Fucoidan có cấu trúc hóa học khác nhau, do đó, hoạt tính sinh học không giống nhau. Khả năng tiêu diệt tế bào ung thư của Fucoidan có sự khác biệt khá lớn giữa các loài tảo biển khác nhau.

Nghiên cứu chỉ ra Fucoidan từ Cladosiphon okamuranus không có tác dụng ức chế tế bào ung thư vú. Trong khi đó, Fucoidan từ các loại tảo như Fucus vesiculosus có tác dụng sinh học lên tế bào ung thư vú.

Nghiên cứu trên cùng một dòng tế bào ung thư đại tràng HCT-116, liều gây độc tế bào ung thư của Fucoidan từ tảo nâu Saccharina cichorioides là 100 -800 μg/mL. Trong khi đó, một nghiên cứu khác lại đưa ra kết quả liều gây độc tế bào ung thư của Fucoidan từ loài tảo F. Vesiculosus là 20 μg/mL.

Điều này tạo ra những giới hạn rất lớn trong nghiên cứu Fucoidan. Muốn phát triển Fucoidan trên quy mô công nghiệp cần quá trình nghiên cứu lâu dài, xác định chính xác cấu trúc có hoạt tính sinh học trong nhóm hợp chất này. Sau đó, ta tiến hành tổng hợp hoặc bán tổng hợp Fucoidan với số lượng lớn.

Giá thành của Fucoidan cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình nghiên cứu. Hiện nay, việc nuôi cấy tảo, thu thập nhiên liệu phục vụ quá trình sản xuất Fucoidan là bắt buộc. Nguồn tảo làm nguyên liệu để chiết xuất Fucoidan có giá thành cao. Đồng thời, quá trình phân lập Fucoidan có hiệu suất thấp, cần sử dụng một nguồn lớn nguyên liệu. Do vậy, giá thành sản phẩm cao.

Tóm lại, để Fucoidan trở thành một loại thuốc điều trị, ta cần những nghiên cứu xa hơn về cấu trúc có tác dụng sinh học của Fucoidan. Đồng thời, chúng ta cần phát triển những phương pháp tổng hợp Fucoidan để có thể sản xuất chất này ở quy mô công nghiệp, giúp hạ giá thành sản phẩm.

Vì những yếu tố nêu trên nên hiện nay Fucoidan chỉ được xếp vào danh sách các thành phần bổ sung (Dietary supplement) hoặc được sử dụng thêm vào thức ăn.

Tác dụng phụ khi sử dụng Fucoidan

Fucoidan có chứa một số rủi ro hay tác dụng phụ cho người sử dụng. Chúng làm tăng nguy cơ chảy máu. Việc sử dụng Fucoidan trong thời gian dài gây ra một số tác phụ như ảnh hưởng đến quá trình đông máu, gây tiêu chảy.

Sử dụng Fucoidan trong thời gian dài là nguyên nhân gây những bệnh về tuyến giáp. Tảo nâu (nguồn nguyên liệu để chiết xuất Fucoidan) chứa một hàm lượng lớn I-ốt. Tiếp nhận một lượng lớn I-ốt là nguyên nhân gây ra những bệnh về tuyến giáp. FDA khuyến cáo cả nam và nữ nên tiêu thụ khoảng 150 microgam I-ốt mỗi ngày.

Có rất nhiều nghiên cứu về những hoạt tính học khác nhau của Fucoidan. Tuy nhiên, các nghiên cứu này được tiến hành trên quy mô phòng thí nghiệm, chưa được thử nghiệm trên người với số lượng cá thể lớn (nghiên cứu lâm sàng). Do đó, những thông tin cần thiết để sử dụng trên người như liều dùng gây hoạt tính, liều gây độc, tác dụng phụ vẫn chưa được xác định. Những nguy cơ về tác dụng phụ không mong muốn hoàn toàn có thể xảy ra.

Kết hợp các loại thuốc khác nhau để làm tăng tác dụng điều trị là phương pháp phổ biến trong liệu trình điều trị ung thư. Tuy nhiên, kết hợp các loại thuốc điều trị như thế nào đều phải dựa trên những chứng cứ khoa học rõ ràng để tăng hiệu quả điều trị và không mang lại tác dụng phụ. Đồng thời, chúng ta cần chú ý thể trạng bệnh nhân ung thư thường yếu và nhạy cảm, việc sử dụng các loại thực phẩm chức năng có thể là con dao hai lưỡi, gây tác dụng phụ không thể dự báo trước.

Theo Sankei, mới đây, cảnh sát Osaka, Nhật bản đã bắt giữ 4 nghi phạm là quản lý cấp cao, bao gồm giám đốc Fujioka Masatomo (46 tuổi) của công ty thực phẩm chức năng Shingen Medical ở Minato-ku, Tokyo với lý do vi phạm quy định trong quảng cáo và kinh doanh thuốc.

Sản phẩm vi phạm là Fucoidan Extract 2000, được quảng cáo trên Internet như một loại thuốc chữa ung thư. Trên thực tế, sản phẩm này chưa từng được phê duyệt là dược phẩm chữa bệnh nhưng công ty vẫn tuyên bố trên trang chủ rằng các thành phần có trong sản phẩm này đã được "xác nhận có thể gây ức chế sự phát triển ung thư" qua kết quả thí nghiệm và đã được trình bày tại các hội thảo học thuật.

Trong 3 năm qua, công ty này đã bán sản phẩm cho khoảng 9900 người, lấy về doanh thu lên tới 2870 triệu yên. Nghi phạm Fujioka phủ nhận các cáo buộc và cho rằng mình đã kinh doanh và quảng cáo một cách đúng đắn.

Tóm lại, việc sử dụng các thành phần bổ sung để hỗ trợ bệnh nhân ung thư cần phải tuân theo sự chỉ dẫn của bác sĩ, không được tự ý bổ sung những thành phần bổ sung không rõ nguồn gốc, chưa được chỉ định. Tương tác giữa Fucoidan và thuốc điều trị ung thư vẫn chưa được nghiên cứu toàn diện, do đó, chúng hoàn toàn có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.

'Rủa bệnh nhân ung thư trên mạng là độc ác' Nội dung đăng tải trên Facebook Phan Đại Dương gần đây khiến nhiều người phẫn nộ vì xúc phạm người đã mất và những bệnh nhân ung thư. 20:22 4/11/2019