Suốt 9 năm qua, gần một triệu cây xanh đã được gieo trồng khắp Việt Nam, giúp chống biến đổi khí hậu, gia tăng kinh tế và nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho người dân.

“Trong mỗi bước đi cùng thiên nhiên, chúng ta nhận được nhiều hơn những gì ta tìm kiếm”, câu nói của nhà leo núi huyền thoại người Anh - John Muir - nhắc nhở con người đối xử tốt với thiên nhiên, sẽ nhận lại không chỉ bóng mát hay bầu không khí trong lành, mà còn là những giá trị lâu dài, bền vững.

Đây cũng là tinh thần của chương trình Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam do Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) phối hợp Bộ Tài nguyên và Môi trường kiên trì tổ chức từ năm 2012 đến nay.

Lợi ích đầu tiên của hoạt động trồng cây là chống biến đổi khí hậu, vấn đề gây nhức nhối không chỉ ở Việt Nam, mà trên toàn thế giới. Chưa khi nào, những thân cây gỗ lớn lại trở nên cần thiết và cấp bách như hiện nay.

Tại Việt Nam những năm gần đây, khi nhắc tới thiên tai, người dân sẽ nghĩ ngay đến đợt xâm nhập mặn kỷ lục tại đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) cuối năm 2019 đầu 2020, để lại không ít ảnh hưởng nặng nề cho người dân địa phương. Theo Tổng cục Phòng chống thiên tai và UNICEF, thiếu nước sản xuất nông nghiệp khiến nông dân bị thiệt hại 30%-70% diện tích trồng lúa. 40% gia đình không được tiếp cận với nước máy và nhà vệ sinh tiêu hợp. Điều kiện vệ sinh yếu kém dẫn tới nguy cơ cao bùng phát dịch sốt xuất huyết và chân tay miệng.

Trước đó, năm 2017, nhận thấy tính nguy cấp của tình trạng xâm nhập mặn và ô nhiễm bởi hoạt động nuôi trồng chế biến hải sản, Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam đã triển khai trồng gần 110.000 cây đước tại khu vực ven sông Chà Và, xã Tân Hải, huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu.

Đến nay, sau hơn 3 năm vật lộn với triều cường và sóng lớn để sinh tồn, các “chiến binh xanh” đã bén rễ và vươn cao, giúp thay đổi diện mạo tiểu vùng sinh thái. Dự kiến sau 5-10 năm, dọc nhánh sông Chà Và sẽ có một rừng đước với nhiệm vụ giữ đất, ngăn không cho biển lấn vào đất liền, phục hồi dải rừng phòng hộ ven biển và hệ thống sinh cảnh khu vực.

Sau đó, quỹ tiếp tục trao tặng 110.000 cây xanh cho tỉnh Bình Định nhằm khắc phục quá trình thoái hoá đất, suy giảm nguồn nước. Địa phương này vốn là tỉnh trọng điểm kinh tế duyên hải miền Trung, nổi tiếng với thắng cảnh hữu tình đi vào thơ ca như cửa Tam Quan, núi Vọng Phu, đầm Thị Nại. Thế nhưng, những năm gần đây, tình trạng hoang mạc hóa ở Bình Định diễn ra ngày càng nhanh với quy mô rộng, làm ảnh hưởng đến môi trường sống, gây khó khăn cho công cuộc xóa đói giảm nghèo của Chính phủ.

Các loại cây phi lao, hoa đại, lộc vừng, keo lai... với tổng giá trị khoảng 1 tỷ đồng được quỹ kết hợp cùng lãnh đạo, người dân địa phương trồng mới tại khu di tích Tượng đài Chiến thắng Núi Bà (một căn cứ địa cách mạng của quân và dân Bình Định trong kháng chiến chống Mỹ) đang phải đối mặt với tình trạng khai thác đá, hủy hoại cảnh quan và môi trường.

Chương trình cũng trồng cây ở khu vực xã Canh Vinh, thuộc huyện miền núi Vân Canh, cách thành phố Quy Nhơn khoảng 30 km. Đây là nơi sinh sống của nhiều hộ gia đình dân tộc Ba Na và Chăm, đời sống nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao, trong khi rừng phòng hộ bị xâm hại nghiêm trọng, đất bạc màu.

Trong quá khứ, khi phát động chương trình đầu tiên của quỹ vào năm 2012, Vinamilk đã chọn mở màn bằng hoạt động trồng hàng trăm cây xanh tại xa lộ Hà Nội, nhằm mang thêm bóng mát và góp phần cải thiện không khí TP.HCM. Điều này cho thấy công ty đặt mục tiêu bảo vệ môi trường lên hàng đầu khi triển khai dự án.

Bên cạnh bảo vệ môi trường, Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam và Vinamilk cũng kết hợp trồng cây với phát triển kinh tế địa phương, tối đa hoá hiệu quả có thể mang lại cho cộng đồng. Cụ thể, từ năm 2017, quỹ trao tặng 100.000 cây keo tai tượng, lát hoa... tới người dân tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, để họ tự chăm sóc và quản lý. Ước tính, sau 6-7 năm tới, sản lượng cây có thể mang lại thu nhập 60-70 triệu đồng/diện tích rừng cho các hộ.

Chị Nông Thị Tám - một nông dân sống tại huyện Bạch Thông, Bắc Cạn - cho biết ở khu vực đồi núi, người dân chủ yếu làm kinh tế dựa vào tài nguyên rừng. Nhờ chương trình của Vinamilk, rừng cây được phủ xanh trở lại, đồng thời, người dân có thêm công việc và nguồn thu nhập bền vững.

Còn tại Cao Bằng, quỹ phối hợp cùng địa phương để phân phát cây giống cho bà con. Kết quả sau 3 năm, 100.000 cây xanh đã vươn cao, tạo bóng mát cho các khu dân cư, mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho người dân địa phương.

Có những hộ gia đình nhận tới 2.000 cây giống và trồng thành công 100%, hứa hẹn có thể khai thác sau khoảng 3-4 năm tiếp theo.

Ông Đàm Văn Neo - xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng, sở hữu “gia tài” là rừng keo gần 2.000 cây của gia đình trồng - cho biết: “Trước đây, tôi chủ yếu trồng ngô, lúa, nuôi gà vịt, thu nhập bấp bênh. Sau thời gian tiếp nhận số cây keo từ Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam, tôi rất phấn khởi. Cây giống chương trình tặng rất tốt, chúng tôi chăm sóc những rừng cây keo này cẩn thận, nên tỷ lệ cây sống gần 100% sau gần 3 năm trồng.”

Dự kiến khoảng 5 năm nữa, rừng keo gia đình ông Neo có thể thu hoạch với số tiền tầm vài chục triệu. Mức thu nhập này ý nghĩa rất lớn và giá trị với người dân nơi đây.

Ngoài khu dân cư, rất nhiều cây xanh cũng được trồng mới tại các khu di tích như 80.722 cây bách xanh, lim xanh, thông mã vĩ, cây anh đào, keo tai tượng… tại Pác Bó (Cao Bằng); hàng trăm cây ngọc lan, cây sấu… tại khu di tích Nà Tu (Bắc Cạn). Khi được tu tạo về cảnh quan với lượng cây cối dồi dào, nhiều bóng mát, các di tích hứa hẹn thu hút thêm du khách tới tham quan, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Chị Nguyễn Thị Hằng - hướng dẫn viên khu di tích lịch sử Nà Tu - kể lại: “Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam đã giúp khu di tích trở nên trong lành, mát mẻ, tạo thêm môi trường cảnh quan. Du khách đến tham quan cảm thấy gần gũi với thiên nhiên, thoải mái, dễ chịu hơn. Những người dân như tôi cũng được hưởng lợi rất nhiều từ cây xanh”.

Các khu di tích lịch sử trải dài khắp cả nước không chỉ là địa điểm vui chơi cho khách du lịch hay tạo kế sinh nhai cho người dân địa phương, mà còn là chứng nhân lịch sử, giúp người trẻ tìm hiểu về cội nguồn cha ông, dân tộc.

Có thể lấy ví dụ khu di tích Quốc gia Pác Bó (Cao Bằng) - nơi được mệnh danh “đầu nguồn cách mạng”. Tri ân mảnh đất lịch sử này, trong nhiều năm qua, các địa phương trên cả nước đã gửi về đây nhiều loại cây quý hiếm, đặc trưng mỗi vùng miền như một cách tưởng nhớ cha ông. Du khách tham quan Pác Bó có thể bắt gặp các loại cây từ nhiều vùng khác nhau, qua đó hiểu được tầm quan trọng của địa danh này với tiến trình lịch sử đất nước.

Vậy nên, ngoài nhiệm vụ tạo cảnh quan xanh tươi hay che nắng cho du khách, hàng trăm nghìn cây xanh được quỹ trồng tại các địa điểm lịch sử nổi tiếng như đồi Độc Lập, khu di tích Mường Phăng (Điện Biên); tượng đài Quang Trung - Nguyễn Huệ (Huế); ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh); khu di tích đoàn tàu không số (Bến Tre); khu mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp (Quảng Bình)... còn góp phần làm nên nét đặc trưng và giá trị cho di tích, tái hiện chân thực sự cổ kính và thiên nhiên thời xưa.

Theo đại diện Vinamilk, từ những ngày đầu, quỹ đã lên phương án tính toán để từng loại cây trồng tại các khu di tích phù hợp với ý nghĩa và lịch sử của nơi đó, chứ không đơn thuần chỉ quan tâm đến yếu tố đất đai, khí hậu. Nhờ đó, cây trồng tại các khu di tích đã phát triển và tiếp nối ý nghĩa tinh thần, giá trị lịch sử đặc biệt.

Không chỉ chú trọng phủ xanh các khu rừng phòng hộ, rừng ngập mặn hay di tích quốc gia, Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam còn quan tâm việc tạo bóng mát cho các trường học tại nhiều thành phố, qua đó vừa giúp môi trường học đường trong lành hơn, vừa để thế hệ tương lai hình thành ý thức chăm sóc, bảo vệ cây, đồng thời lan toả tinh thần đến mọi người xung quanh.

Tính đến nay, chương trình đã phủ xanh nhiều trường học trên cả nước, như trường Tiểu học Tiên Dược B, trường Lương Thế Vinh, trường PTTH Amsterdam, trường THCS Lê Quý Đôn (Hà Nội), trường Tiểu học Kim Đồng (Tam Kỳ, Quảng Nam), trường Đại học Đà Lạt (Lâm Đồng)… Trong đó, những cây xanh được trồng từ ngày đầu chương trình như tại PTTH Lương Thế Vinh vẫn tiếp tục được thầy và trò chăm sóc suốt 9 năm qua.

Những nơi mới nhận cây một năm như trường Tiểu học Tiên Dược B (Sóc Sơn, Hà Nội) cũng nhanh chóng được hưởng bóng mát, mang diện mạo mới mẻ và dễ chịu cho học sinh, thầy cô giáo trong trường.

Nhận thức được những lợi ích to lớn mà cây xanh mang lại, Nguyễn Anh Trung - học sinh của trường - cho biết: “Từ ngày vườn trường có thêm nhiều cây xanh, con thấy yêu cây hơn, thích chăm sóc cây ở nhà, vì cảm thấy hoạt động này rất bổ ích và thú vị”.

Với những nỗ lực bền bỉ cùng Bộ Tài nguyên và Môi trường, tính đến hết năm 2019, Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam đã trồng được 851.000 cây các loại, với tổng trị giá khoảng 11 tỷ đồng cho 41 địa điểm, trên 18 tỉnh thành. Chương trình nhận được sự hưởng ứng, tham gia của 15.000 tình nguyện viên là đoàn viên thanh niên, dân cư sinh sống tại các nơi thực hiện trồng cây xanh, mang lại hiệu quả thực tiễn và lợi ích thiết thực cho cộng đồng.

Anh Cao Minh Hà - từng là tình nguyện viên của quỹ tại Cà Mau - cho biết: “Khi tham gia trồng cây cùng Vinamilk, tôi vẫn còn là một sinh viên đại học. Giờ đây, khi đã ra trường, đi làm và lập gia đình, thi thoảng nghe tin quỹ có thêm hoạt động thành công tại một tỉnh thành nào đó, tôi lại thấy xúc động. Dù từng tham gia nhiều hoạt động môi trường cộng đồng, tôi hiếm thấy doanh nghiệp nào có tầm nhìn lâu dài và kiên trì thực hiện như Vinamilk. Mong rằng với sự quyết tâm, quỹ sẽ sớm cán mốc 1 triệu cây đúng như kế hoạch”.

“Những thành tựu vĩ đại không được gặt hái bằng sức mạnh, mà bằng sự kiên trì”, câu nói của nhà văn người Anh - Samuel Johnson - đã đúng với trường hợp của Quỹ 1 triệu cây xanh cho Việt Nam. Mục tiêu trồng 1 triệu cây xanh của quỹ dự kiến được hoàn thành trong năm 2020. Đây là thành quả từ kế hoạch lâu dài, dưới sự đầu tư đúng đắn của doanh nghiệp và ủng hộ từ cộng đồng.

Đại diện Vinamilk cho biết mỗi cây xanh quỹ trồng được đều gửi gắm một câu chuyện ý nghĩa về môi trường, mong muốn lan toả thông điệp tích cực đến người dân Việt Nam, truyền cảm hứng để người trẻ yêu thích trồng cây và gửi gắm “câu chuyện” của riêng mình tới thế hệ sau thông qua những cây xanh.