Hội chứng rối loạn hệ miễn dịch có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào và xuất hiện ở những người mắc Covid-19 không triệu chứng.
Rối loạn hệ miễn dịch dẫn đến bệnh lý tự viêm và tự miễn
Hệ miễn dịch là cơ quan phòng thủ và bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Khi virus, vi khuẩn, nấm hoặc các yếu tố gây bệnh khác xâm nhập cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ tấn công và phá hủy. Tuy nhiên khi người bệnh mắc virus như SARS-COV-2, hệ miễn dịch có thể bị rối loạn dẫn tới hình thành các bệnh lý tự viêm và tự miễn, tấn công chính các cơ quan trong cơ thể.
Các chuyên gia trên Tạp chí EClinicalMedicine và Elsevier lý giải cơ chế của các rối loạn này có thể do virus có cấu trúc tương tự mô hoặc cơ quan nào đó trong cơ thể, dẫn tới “vũ khí” của hệ miễn dịch - tức kháng thể tự miễn - nhận diện nhầm và tấn công. Hoặc có thể do virus gây phá hủy tế bào, làm bộc lộ những phân tử của cơ thể mà hệ miễn dịch chưa biết và tấn công các phân tử đó. Cơ chế thứ ba là virus có thể làm biến đổi các kháng nguyên tự thân, làm cho hệ miễn dịch không nhận diện được và gây ra phản ứng.
Việc nhiều kháng thể tự miễn tồn tại dai dẳng trong cơ thể bệnh nhân sau khi mắc Covid-19 là nguyên nhân khởi phát các bệnh lý tự miễn mà trước đó chưa có như lupus ban đỏ hệ thống, xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch, nhược cơ, hội chứng Guilain-Barre... Ngoài ra, một số bệnh tự miễn khác cũng khởi phát sau khi mắc Covid-19 như hội chứng khô (khô mắt, khô miệng và khô niêm mạc), bệnh Kawasaki (một bệnh viêm niêm mạc da, mạch máu và hạch bạch huyết chủ yếu được tìm thấy ở trẻ em), viêm khớp dạng thấp và viêm da cơ.
 |
| Bệnh nhân khám di chứng hậu Covid-19 tại Vinmec theo chuyên khoa, dựa trên sàng lọc ban đầu về triệu chứng. |
TS.BS Nguyễn Văn Đĩnh - Trưởng Đơn nguyên dị ứng và Miễn dịch lâm sàng, Trưởng khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City - nhấn mạnh rối loạn miễn dịch là nguyên nhân của tất cả biểu hiện nghiêm trọng của Covid-19, từ “cơn bão” cytokine cho đến các triệu chứng dai dẳng sau khi nhiễm virus. Các nghiên cứu gần đây cho thấy nguy cơ gia tăng của tình trạng hậu Covid-19 ở những bệnh nhân có sự lưu hành các kháng thể tự miễn, minh chứng cho vai trò của rối loạn trong đáp ứng miễn dịch.
“Một nguyên nhân gây ra hậu Covid-19 có thể là sự tái hoạt động của virus, do chúng có thể tồn tại lâu dài ở các cơ quan mà hệ miễn dịch không có khả năng loại bỏ virus hoàn toàn. Điều này có thể lý giải cho việc các triệu chứng hậu Covid-19 có thể xuất hiện ở những bệnh nhân nhiễm bệnh nhẹ”, bác sĩ nói thêm.
Thực tế, có hơn 200 triệu chứng hậu Covid-19 được ghi nhận và biểu hiện ở một hoặc nhiều cơ quan khác nhau như thần kinh, hô hấp, tim mạch, miễn dịch, da, tiêu hóa, cơ xương khớp, thận tiết niệu, tinh thần... Các triệu chứng này có thể kéo dài nhiều tuần đến nhiều tháng sau khi khỏi bệnh. Trong đó, rối loạn miễn dịch là một trong những hậu quả nặng nề của Covid-19 khi dẫn đến nhiều bệnh lý tự miễn nghiêm trọng.
Điều trị hậu Covid-19 đúng cách
Thời gian gần đây, tuy tỷ lệ mắc bệnh, bệnh nhân trở nặng và tử vong giảm đáng kể so với trước (thậm chí nhiều người mắc không có triệu chứng nhờ độ phủ vaccine ngày càng lớn) nhưng hậu Covid-19 lại là vấn đề mới đặt ra cho ngành y tế.
 |
| Ước tính có 10-20% người bệnh khỏi Covid-19 có thể gặp hội chứng hậu Covid-19 hoặc Covid-19 kéo dài. |
Các triệu chứng hậu Covid-19 hay gặp gồm khó thở, rối loạn nhận thức, trí nhớ (sương mù não) và mệt mỏi. Các chuyên gia cũng khuyến cáo một số yếu tố nguy cơ có thể gia tăng khả năng gặp hậu Covid-19 như tuổi cao, mắc bệnh mức độ nặng, có bệnh lý nền mạn tính, béo phì, nghiện rượu.
Vì vậy, việc nhận thức đúng để phát hiện và có phương pháp tiếp cận điều trị đúng cách là cần thiết. Tuy nhiên, các bác sĩ cũng khuyến cáo mọi người không nên quá lo sợ.
 |
| TS.BS Nguyễn Văn Đĩnh - Trưởng Đơn nguyên dị ứng và Miễn dịch lâm sàng, Trưởng khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City. |
“Điều trị hậu Covid-19 là sự phối hợp đa chuyên khoa, vì các triệu chứng thường đan xen và biểu hiện ở nhiều chuyên khoa. Do đó, người bệnh cần được sàng lọc triệu chứng để xác định đúng chuyên khoa, vấn đề gặp phải. Từ đó bệnh nhân thăm khám và điều trị kịp thời cũng như loại bỏ những triệu chứng không liên quan đến Covid-19, tránh tâm lý lo lắng và chi phí khám chữa không cần thiết”, BS Đĩnh nhấn mạnh.
Với định hướng tối ưu hiệu quả và chất lượng khám chữa bệnh, Bệnh viện ĐKQT Vinmec tiếp cận bệnh nhân theo hướng cá thể hóa: Sàng lọc triệu chứng từ khi đặt hẹn khám để tư vấn gói khám phù hợp. Từ khâu tiếp đón, lựa chọn bác sĩ khám, tiếp cận khám, thăm dò chức năng và điều trị đều dựa trên triệu chứng và nguy cơ của từng người bệnh, trong đó có sự phối hợp của nhiều chuyên khoa gồm: Các chuyên khoa lâm sàng, phục hồi chức năng, y học cổ truyền.
Đồng thời, để quản lý bệnh nhân hậu Covid-19 hiệu quả, Vinmec cập nhật những khuyến cáo mới trên thế giới, xây dựng những khuyến cáo đa chuyên khoa để thống nhất trong chẩn đoán, điều trị và theo dõi bệnh nhân trên toàn hệ thống.
