 |
Đặc điểm của phương pháp "ánh xã giải phẫu" là sử dụng các công nghệ hình ảnh 3D để phân tích thông số, tạo ra một "bản sao soi gương" của dây chằng chéo trước khớp gối bên lành, từ đó tạo thành bản "thiết kế" cho phẫu thuật tái tạo dây chằng bên gối tổn thương.
Phẫu thuật điều trị đứt dây chằng chéo trước
Dây chằng là bộ phận hay gặp tổn thương nhất ở khớp gối, đặc biệt là dây chằng chéo trước. Dây chằng chéo trước đứt sẽ làm khớp gối trở nên lỏng lẻo, teo cơ đùi, khiến người bệnh giảm khả năng vận động và đặc biệt không thể hoạt động thể thao như trước.
 |
| Hình dạng và kích thước vùng bám của dây chằng chéo trước vào xương đùi (trên) và xương chày (dưới) ở 20 người trong một nghiên cứu. |
Bác sĩ Chuyên khoa II Vũ Tú Nam, Trưởng khoa Phẫu thuật Nội soi khớp và Y học thể thao Vinmec, cho biết phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước gần như bắt buộc với những người muốn chơi lại các bộ môn thể thao yêu thích. Tuy nhiên, cũng có trường hợp thất bại do quá trình luyện tập không đúng hoặc dây chằng được tái tạo không chính xác.
Hiện nay, phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước được thực hiện hoàn toàn qua nội soi. Các bác sĩ sẽ lấy 1-2 gân ở phía sau trong đùi như gân bánh chè, gân cơ tứ đầu... hoặc gân của người hiến tặng để tạo mảnh ghép dây chằng mới.
Phẫu thuật viên sẽ dựa vào các mốc giải phẫu trong khớp gối để xác định vị trí khoan đường hầm, trước khi đưa mảnh ghép vào tạo thành dây chằng mới. Nếu dây chằng mới đứt, vị trí bám còn nguyên, việc khoan đường hầm vào đúng vùng bám nguyên thủy của dây chằng không khó, nhưng vẫn có thể đặt không đúng vị trí tối ưu. Trường hợp dây chằng đứt lâu, vị trí bám ban đầu của dây chằng đã thay đổi nhiều, việc xác định đúng chỗ bám cũ của dây chằng là không dễ.
Các bác sĩ thường sử dụng những đặc điểm chung về giải phẫu khớp gối và dây chằng chéo trước, theo kinh nghiệm cũng như từ các nghiên cứu, để xác định vị trí đặt mảnh ghép. Vị trí đặt mảnh ghép dây chằng mới có thể không chính xác vì hình dạng và kích thước vùng bám của dây chằng chéo trước ở mỗi người rất khác nhau.
 |
| Quét 3D trong phẫu thuật bằng robot. |
Sau khi khoan đường hầm xương, mảnh ghép dây chằng sẽ được đưa vào khớp gối và cố định lại. Người bệnh sẽ trải qua quá trình luyện tập và phục hồi chức năng 6-9 tháng, nếu khả quan mới có thể quay trở lại tập luyện thể thao.
Dây chằng chéo trước rất khỏe nên nếu mảnh ghép dây chằng mới quá nhỏ sẽ không đảm bảo khả năng chịu lực. Các nghiên cứu gần đây đều thống nhất đường kính của mảnh ghép dây chằng mới càng to càng tốt, song không nên vượt quá kích thước chỗ bám cũ của dây chằng ban đầu. Đường kính tối thiểu là 8 mm, tốt nhất trong khoảng 9-10 mm.
Tuy nhiên, nếu xác định không chính xác vùng bám nguyên thủy của dây chằng, đường hầm xương có thể "ăn" ra ngoài vị trí bám của dây chằng cũ, dẫn đến không đạt được sinh lý tự nhiên của dây chằng, thậm chí có thể gây thêm tổn thương cho các cấu trúc lân cận, đặc biệt là rễ trước của sụn chêm ngoài.
Với mảnh ghép dây chằng có kích thước từ 9 mm trở lên, việc xác định chính xác vị trí đặt dây chằng mới càng quan trọng. Do kích thước khá sát với diện bám nguyên thủy của dây chằng, nên nếu dây chằng mới được đặt không chính xác, rất dễ gây tổn thương thêm cấu trúc lành xung quanh.
 |
| Minh họa phương pháp "ánh xạ giải phẫu" trong phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước. |
Phương pháp "ánh xạ giải phẫu"
Đội ngũ chuyên gia của Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec đã nghiên cứu và lần đầu tiên ứng dụng thành công phương pháp "ánh xạ giải phẫu", sử dụng các thông số khớp gối của người bệnh, kết hợp công nghệ 3D dẫn đường trong phẫu thuật.
Nhờ đó, các bác sĩ có thể phục hồi tối đa thông số của dây chằng ban đầu với độ chính xác đến 100% theo thông số giải phẫu, sinh lý của người bệnh. Phương pháp này dựa trên đặc điểm đối xứng qua đường giữa cơ thể của các bộ phận đi theo cặp như tay, chân, mắt, tai...
Bác sĩ Nam cho biết: "Chúng tôi sẽ phân tích các thông số giải phẫu của dây chằng bên gối lành, sau đó tạo 'ánh xạ' sang bên gối tổn thương bằng một bản sao 'soi gương' nhờ công nghệ số hóa 3 chiều (3D). Sau đó, với việc ứng dụng các thuật toán, chúng tôi sẽ xác định vị trí tối ưu để tạo thành bản 'thiết kế' cho dây chằng mới bên gối tổn thương".
Công nghệ tạo ảnh 3D khớp gối trong mổ (3D dẫn đường) được sử dụng để chuyển các thông số trên bản "thiết kế" thành sản phẩm thực tế là dây chằng mới.
Bác sĩ Vũ Tú Nam, chủ nhiệm đề tài nghiên cứu và ứng dụng phương pháp này, cho biết ekip đã thực hiện gần 100 ca trong khoảng một năm qua và tất cả đều được đặt chính xác 100% vị trí dây chằng mới theo đúng thông số của mỗi bệnh nhân.
| |
| Một ca phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng chéo trước tại Vinmec. |
Việc sử dụng các thông số cơ thể ở bên lành để phục hồi cho bên tổn thương đã được áp dụng trong y học từ lâu. Tuy nhiên, việc này còn chưa phổ biến do hạn chế về công nghệ, phương tiện, trang thiết bị, kinh nghiệm và trình độ của thầy thuốc.
Hiện nay, những tiến bộ khoa học, công nghệ, kỹ thuật đang được ứng dụng ngày càng nhiều vào y học. Sự ra đời của phương pháp "ánh xạ giải phẫu" là tất yếu để phù hợp xu hướng "cá thể hóa" trong điều trị bệnh.
Bên cạnh phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, các bác sĩ của Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec còn nghiên cứu và áp dụng phương pháp này cho tất cả dây chằng khác ở chi thể.
"Với phương pháp 'ánh xạ giải phẫu', bệnh nhân có thể quay lại với đam mê thể thao cháy bỏng của mình nếu tuân thủ quy trình tập phục hồi chức năng sau mổ", GS.TS.BS Trần Trung Dũng, Giám đốc Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec, khẳng định.
