|
|
Ong đốt có thể gây ra hiện tượng phản vệ, thậm chí nguy hiểm nếu chủ quan. Ảnh: Pexels. |
Khi người bị ong đốt được đưa đến bệnh viện, điều đầu tiên bác sĩ thường hỏi là bị ong gì đốt. Vì vậy, việc nhận dạng các loài ong, cách sơ cứu nếu chẳng may bị ong đốt hay cách phòng ngừa là điều rất quan trọng.
Nhận biết các loài ong phổ biến
Theo bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Minh Tiến, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP.HCM), ong là loài động vật không xương sống, thuộc ngành chân đốt (Arthropoda), bộ cánh màng (Hymenoptera) bao gồm 2 họ chính là Vespidae (họ ong vò vẽ) và Apidae (họ ong mật).
Vespidae (lông trơn)
Họ này gồm ong vò vẽ, ong đất, ong vàng. Ngòi nọc trơn không ngạnh, có thể đốt nhiều lần.
- Ong vò vẽ có tên khoa học là Vespa affinis, thân và bụng thon có khoang đen xen kẽ màu vàng. Đầu rộng bằng ngực, không nhẵn, có nhiều nốt rỗ lấm chấm nhỏ, lông tơ cứng, ngắn và thưa.
Ong vò vẽ thường làm tổ nơi lộ thiên, trên cành cây hay bụi cây, có khi làm tổ trong mái nhà. Tổ ong gồm nhiều lớp, như trái bóng hay bắp cải, bề mặt nhăn nhúm nên dân gian thường gọi là ong mặt quỷ.
Ong vò vẽ là loài ăn côn trùng và ấu trùng nhện. Chỉ ong thợ mới đốt người và động vật để tự vệ khi tổ ong bị phá hoặc bị đe dọa. Ong vò vẽ bị thu hút khi người mặc quần áo sặc sỡ, xịt nước hoa, hay bỏ chạy sau khi chọc phá tổ ong.
- Ong đất có tên khoa học là Vespa nigrithorax, còn gọi là ong bắp cày, to hơn thân màu đen, chấm vàng, cuối bụng màu nâu, đầu và ngực có nhiều lông tơ màu nâu vàng. Râu màu nâu nhạt, nhẵn, không có lông. Thường làm tổ ở bụi cây, sát mặt đất trong đóng cây mục.
- Ong vàng có mình thon nhỏ, thân dài, vàng toàn thân, làm tổ trên cây hoặc dưới mái nhà tranh.
Apidae (lông xù)
Họ này gồm ong mật (honey bees), ong nghệ (bumble bees) và ong bầu. Ngòi nọc có ngạnh, sau khi cắm vào da vật bị đốt, ngòi nọc không rút ra được và ong bị chết, mỗi ong mật chỉ đốt 1 lần.
- Ong mật: đầu lưng có lông xù, bụng trên có khoanh nâu, xen kẽ khoanh đen.
- Ong nghệ: đầu lưng có lông xù, vùng cổ và lưng trên có màu vàng nghệ, cánh cũng có màu vàng nghệ.
- Ong bầu: to tròn, có lông, bay chậm và phát ra tiếng ồn ầm ĩ.
Mỗi đàn ong có chừng vài chục (như ong đất), đến vài trăm con (như ong vò vẽ) hoặc có khi đến vài chục nghìn con (như ong mật).
Trong một đàn ong có 3 loại ong: ong chúa, ong đực và ong thợ. Ong chúa to, dài, cánh ngắn, bụng to chứa 2 buồng trứng 2 bên, chỉ có nhiệm vụ đẻ trứng. Ong đực do trứng không thụ tinh phát triển thành.
Ong đực chỉ làm nhiệm vụ thụ tinh cho trứng của ong chúa đẻ ra. Lực lượng lao động chính của tổ ong là ong thợ. Ong thợ là ong cái, nhưng bộ máy sinh dục không phát triển đầy đủ. Chức năng của ong thợ gồm: xây tổ, kiếm thức ăn, chăm sóc ấu trùng và bảo vệ tổ.
 |
| Loài ong vò vẽ. Ảnh minh họa: Projectnoah. |
Cách sơ cứu khi bị ong đốt
Trong thiên nhiên, ong có vai trò rất lớn trong việc thụ phấn cho cây trồng. Những sản phẩm của ong được sử dụng nhiều trong đời sống là mật ong và sáp ong, cũng như trong dược phẩm như sữa ong chúa và nọc ong.
Tuy vậy, tai nạn do ong đốt cũng rất nguy hiểm cho con người và súc vật do các độc tố có trong nọc ong như Melittin, Phospholipase A, B, Hyaluronidase, Histamine, Serotonin, Acetylcholine, Acid phosphatase, Apamin...
Những độc tố này có thể gây tổn thương thận, gan, hủy cơ, tán huyết, rối loạn đông máu, tổn thương phổi gây suy hô hấp.
Nếu bị ong đốt, bạn nên lấy vòi chích ra (nếu có) bằng cách khều nhẹ, dùng nhíp lấy ra. Tránh nặn ép bằng tay vì có thể làm nọc độc lan ra. Sau đó, bạn rửa sạch vùng bị chích bằng xà bông và nước ấm, đắp băng lạnh lên vết đốt để giảm đau và giảm sưng.
Đặc biệt, cần đưa nạn nhân đến cơ sở y tế nếu người này:
- Nổi mề đay
- Than mệt, tay chân lạnh
- Tiểu đỏ, tiểu ít
- Bị ong vò vẽ đốt >10 vết.
Bác sĩ Tiến khuyến cáo để đề phòng bị ong đốt, cần tránh mặc đồ màu sắc sặc sỡ khi đi chơi du ngoạn miền quê, trong rừng, không leo trèo hái trái cây để tránh bị ngã hoặc ong tấn công do vô tình hay cố ý chọc phá tổ ong.
Ngoài ra, người dân nên kiểm soát phát quang những tổ ong xung quanh nhà và trong vườn.
Cuốn sách bên bờ sự sống
Ngành y là ngành luôn chứng kiến ranh giới sự sống - cái chết của người khác, nhưng Khi hơi thở hóa thinh không lại là một cuốn sách đặc biệt khi nó là khoảnh khắc đối diện cái chết của người viết trong cả vai trò bác sĩ lẫn bệnh nhân. Cuốn hồi ký được bác sĩ thần kinh Paul Kalanithi viết khi căn bệnh ung thư trở nặng, anh ngồi trên xe lăn và nhớ về những tháng ngày cống hiến cho ngành y.
