Mùa đông khắc nghiệt liên quan gì 'điều kỳ diệu xe điện' ở Bắc Âu

Theo dữ liệu từ Mạng Quan sát và Thông tin Môi trường châu Âu năm 2021, 5 vị trí đứng đầu về tỷ lệ ôtô điện mới bán ra trên thị trường đều thuộc về 5 quốc gia Bắc Âu gồm Na Uy (86%), Iceland (64%), Thụy Điển (47%), Đan Mạch (35%) và Phần Lan (32%).

Số lượng ôtô điện tại khu vực này đã tăng đều đặn kể từ năm 2010, đạt số lượng gần 250.000 xe vào cuối năm 2017 và chiếm khoảng 8% tổng số ôtô điện toàn cầu vào năm 2016. Khu vực Bắc Âu cũng có tỷ lệ ôtô điện trên đầu người cao nhất thế giới, theo báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).

Điều thú vị là cả 5 quốc gia này đều có mùa đông rất khắc nghiệt và thời tiết lạnh giá có thể làm giảm phạm vi hoạt động của ôtô điện.

Bên cạnh đó, bất chấp tính chất năng động của thị trường ôtô điện tại Bắc Âu, loại phương tiện này chỉ chiếm chưa đến 1% tổng nhu cầu điện trong khu vực vào năm 2017.

Với lưới điện mạnh mẽ và linh hoạt, được thiết kế để đáp ứng nhu cầu trên toàn khu vực ngay cả trong mùa đông khắc nghiệt, lượng điện nhỏ này trên thực tế không gây ra vấn đề nghiêm trọng nào cho mạng lưới phân phối điện. Đó là một dấu hiệu lạc quan để các quốc gia trên thế giới thúc đẩy ngành công nghiệp này.

Nỗ lực của Iceland

Chỉ vài năm trước, Iceland hoàn toàn thiếu cơ sở hạ tầng trạm sạc cần thiết để bao phủ lãnh thổ và phục vụ một số lượng đáng kể xe điện. Tuy nhiên, hiện nay, quốc gia này có tỷ lệ ôtô điện mới bán ra trên thị trường cao thứ hai thế giới chỉ sau Na Uy.

Trong nửa đầu năm 2022, khoảng 85% ôtô cá nhân bán ra ở Iceland là loại plug-in (phương tiện sử dụng song song điện chạy bằng pin và xăng/dầu). Số lượng ôtô điện bán trên thị trường Iceland đã tăng 25% vào năm 2022, từ 60% tổng số xe đăng ký mới năm 2021 và 46% năm 2020.

Để so sánh, số lượng ôtô điện ở Đức chiếm 13,5% tổng số xe đăng ký mới, ở Pháp là 12,3% và Anh là 16,5%.

Iceland đứng thứ hai thế giới về tỷ lệ ôtô điện trên tổng số xe mới bán ra trên thị trường năm 2021. Ảnh: Grapevine.

Ông Jon Bjorn Skulason, Tổng giám đốc Icelandic New Energy, cho rằng nguyên nhân chính khiến Iceland làm tốt như vậy là nhờ những ưu đãi từ chính phủ.

Chính phủ Iceland đã khiến việc sở hữu xe điện trở nên rẻ hơn, giảm thuế với các phương tiện không thải khí CO2 và cuối cùng là loại bỏ hoàn toàn thuế giá trị gia tăng với xe điện.

"Ngoài ra, mọi người đều biết lưới điện ở Iceland hoàn toàn xanh. Họ nhận ra rằng chúng tôi có nguồn tài nguyên tái tạo và tương đối rẻ so với hầu hết địa điểm khác", ông Skulason nói. “Đây là những động lực chính thúc đẩy việc sử dụng xe điện nhanh chóng như hiện nay".

Song thách thức thực sự của cuộc cách mạng xe điện ở Iceland là việc thay đổi suy nghĩ và thói quen của người dân.

"Năm 2014, Iceland chỉ có dưới 100 xe điện. Và rõ ràng chủ sở hữu là những người thực sự thích công nghệ mới và không sợ thay đổi", Berglind Rán Ólafsdóttir, Giám đốc điều hành của ON Power - nhà cung cấp năng lượng sạch lớn nhất Iceland, nói với Euronews.

Ông Skulason cũng cho biết: “Ban đầu, mọi người nhìn chung không tin vào xe điện. Họ nghĩ rằng nó quá phức tạp và khó khăn. Nhưng sau đó họ bắt đầu nhìn thấy xe điện trên đường, nghe những câu chuyện rằng loại xe này không bị hỏng hay gặp vấn đề khi di chuyển, và có thể đi đến bất cứ nơi nào”.

"Các mẫu xe mới ra mắt vào năm 2017-2018, và sau đó là một sự đảo ngược hoàn toàn, mọi người bắt đầu mua xe điện", ông nói.

Để đáp ứng nhu cầu, ON Power quyết định thiết lập các trạm sạc dọc theo bờ biển của Iceland, đặt cách nhau 100 km. Những trạm sạc này phủ khắp ngóc ngách, kể cả những nơi không ai lái xe tới.

“Bằng cách này, các tài xế sẽ không có lý do gì để không sử dụng xe điện”, ông Ólafsdóttir nói.

Tuy nhiên, quốc gia này cũng phải đối mặt với một trở ngại khác: Nhiều người không có chỗ trống trong nhà để chứa bộ sạc và chỗ đậu xe riêng.

Do đó, ON Power đã hợp tác với một số thành phố để xây dựng các trạm sạc chung dành cho những người sống trong các tòa chung cư. Trong khi đó, những người mua sạc riêng sẽ được giảm thuế.

Ngoài thúc đẩy người dân trong nước, Iceland cũng thuyết phục du khách sử dụng xe điện. Khi Iceland mở cửa trở lại sau đại dịch Covid-19, đại đa số du khách quốc tế đều hỏi thuê phương tiện truyền thống chạy bằng xăng.

"Đây là điều chúng ta cần khắc phục và thực sự là một tình huống khá phức tạp, vì mọi người hầu hết chưa bao giờ lái xe điện. Họ sắp đến một đất nước mạo hiểm và phải điều khiển loại xe mà họ chưa từng sử dụng hàng ngày trước đây", ông Skulason nói.

"Chúng tôi phải mất khá nhiều (công sức) tiếp cận và thuyết phục những vị khách sắp đến, biến (trải nghiệm này) như một cuộc phiêu lưu để thử các công nghệ mới", ông nói thêm.

Thế khó của Phần Lan

Trong khi đó, dù nằm trong top 5 về tỷ lệ ôtô điện mới, sự phát triển của dòng xe này tại Phần Lan vẫn thua xa các nước láng giềng Bắc Âu.

Vào năm 2017, Thụy Điển có số lượng ôtô điện nhiều gấp 10 lần so với Phần Lan nhờ trợ cấp, trong khi Na Uy có số lượng ôtô điện nhiều hơn gấp 100 lần nhờ chính sách miễn thuế VAT với phương tiện xanh.

Cư dân Phần Lan lái xe điện ít hơn nhiều so với các nước láng giềng Bắc Âu.

Cư dân Phần Lan lái xe điện ít hơn nhiều so với các nước láng giềng Bắc Âu. Ảnh: Toroidion.

Theo Barents Observer, một nguyên nhân là mức giá đắt đỏ của các mẫu xe điện ở Phần Lan có thể khiến những người mua tiềm năng chuyển sang các lựa chọn rẻ hơn.

Phần Lan thu thuế thấp hơn với những người lái xe điện, nhưng thiếu các chương trình tiên phong để thúc đẩy chúng. Điều này là do chính phủ từng tập trung hơn vào nhiên liệu sinh học.

Một số nhà kinh doanh dầu mỏ tại nước này, chẳng hạn tỷ phú Mika Anttonen - người đã đầu tư rất nhiều vào nhiên liệu sinh học, cũng thường xem nhẹ tầm quan trọng của ôtô điện.

"Tôi không hiểu việc tăng cường ôtô điện. Trong mọi trường hợp, không nên chi một euro tiền thuế nào cho nó", ông Anttonen nói trong một cuộc phỏng vấn với Aamulehti vào năm 2017.

Một lý do khác khiến doanh số xe điện ở Phần Lan tương đối thấp là tình trạng thiếu trạm sạc.

Matti Virtanen, cư dân thành phố Sipoo (Phần Lan), chia sẻ hầu hết trạm sạc đều kín chỗ khi anh đến, do đó tình hình sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn khi số lượng ôtô điện tăng lên.

Theo Statista, tính đến tháng 8/2021, Phần Lan có 1.392 trạm sạc ôtô điện, trong đó gần 1/3 số trạm nằm ở khu vực đông dân nhất Uusimaa. Con số này thấp hơn nhiều so với mạng lưới hơn 5.600 trạm sạc nhanh và siêu tốc của Na Uy, dù hai quốc gia có diện tích và dân số gần tương đương.