Mức độ nguy hiểm của biến chủng SARS-CoV-2 ở Ấn Độ

Ấn Độ đang chống chọi một trong những đợt bùng phát Covid-19 nghiêm trọng nhất trên thế giới. Trong báo cáo hàng tuần, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết Ấn Độ đã chiếm gần một nửa số ca nhiễm virus SARS-CoV-2 và 1/4 số ca tử vong trên toàn thế giới trong tuần trước.

Theo India Express, Giáo sư K. Vijay Raghavan, cố vấn y tế hàng đầu của Chính phủ Ấn Độ, ngày 5/5 cảnh báo nước này không tránh khỏi việc phải đối mặt với làn sóng thứ ba của đại dịch Covid-19 trong tương lai. Quốc gia này lần đầu tiên thừa nhận rằng B.1.617 là biến chủng có thể làm gia tăng số lượng lớn ca mắc của cả nước.

Kristian Andersen, nhà khoa học về bệnh truyền nhiễm tại Viện nghiên cứu Scripps (Mỹ), cho biết tình hình ở Ấn Độ có vẻ tương tự những gì đã xảy ra ở Brazil, Nam Phi hay Iran.

"Những quốc gia này báo cáo nhiều ca mắc Covid-19 trong đợt bùng phát dịch đầu tiên. Và có vẻ họ đã đạt được mức miễn dịch cộng đồng nhất định. Tuy nhiên, sau một thời gian, khi khả năng miễn dịch của con người suy yếu, các biến chủng SARS-CoV-2 mới dễ lây lan hơn và gây nên đợt bùng phát dịch mới. Tôi nghĩ đó là những điều đang xảy ra ở Ấn Độ", ông Andersen nhận định.

Một trong những biến chủng SARS-CoV-2 đang lây lan nhanh ở Ấn Độ và gây lo ngại là B.1.617.

Số lượng bệnh nhân mắc Covid-19 quá lớn khiến hệ thống y tế ở Ấn Độ bị quá tải. Ảnh: Reuters.

Tại sao lại gọi B.1.617 là "biến chủng kép"?

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã mô tả B.1.617 là "biến chủng cần quan tâm", cho thấy nó có thể chứa các đột biến khiến virus dễ lây truyền, gây bệnh nặng hơn hoặc trốn tránh khả năng miễn dịch vaccine.

Tiến sĩ Chris Murray, chuyên gia dịch tễ học thuộc Đại học Washington (Mỹ), cho biết mức độ nghiêm trọng của các ca nhiễm trùng ở Ấn Độ xảy ra chỉ trong thời gian ngắn cho thấy biến chủng có thể "trốn" khỏi sự chế ngự của hệ miễn dịch.

Theo CNA, biến chủng B.1.617 có ba chủng phụ - B.1.617.1, B.1.617.2 và B.1.617.3 - và chúng có chung một số đột biến đặc trưng, tiến hóa độc lập khi virus thích nghi để lây nhiễm sang người tốt hơn.

B.1.617 còn được gọi là "biến chủng kép" do chứa 2 đột biến xuất hiện ở các chủng virus nguy hiểm khác là E484Q và L452R.

Đột biến E484Q rất giống E484K được tìm thấy ở biến chủng Nam Phi, B.1.353, và biến chủng Brazil, P1. E484Q còn được gọi là "đột biến lẩn tránh", vì nó dường như "trốn" được một phần sự tấn công của hệ miễn dịch hoặc vaccine.

Đột biến khác, L452R, được phát hiện trong biến chủng virus ở California, B.1.429. Điều tương tự cũng được tìm thấy trong một biến chủng ở Đức. Loại đột biến này được ước tính có khả năng lây truyền cao hơn 20% so với virus trước đó.

Tuy nhiên, theo ông Andersen, thuật ngữ "biến chủng kép" không có ý nghĩa về mặt khoa học. "SARS-CoV-2 đột biến mọi lúc. Bởi vậy, có rất nhiều đột biến kép ở khắp nơi. Biến chủng ở Ấn Độ thực sự không nên được gọi như vậy", chuyên gia Andersen nói.

Giống như các biến chủng khác, B.1.617 không chỉ chứa 2 dạng đột biến. Ngoài L452R và E484Q, B.1.617 có khoảng 11 đột biến khác.

Tình trạng thiếu nguồn dưỡng khí là vấn đề lớn tại Ấn Độ. Ảnh: Reuters.

Biến chủng này có dễ lây lan hơn không?

October Sessions, Trợ lý giáo sư tại Trường Y tế Công cộng Saw Swee Hock (Singapore), cho biết khi virus lây lan, khả năng xuất hiện các biến chủng mới sẽ tăng lên. Những biến chủng này sẽ cùng tồn tại cho đến khi một loại giành được lợi thế hơn các loại khác.

"Phần lớn các biến chủng này là trung tính - chúng sẽ không thay đổi hành vi của virus'', ông Sessions nói.

Theo Reuter, bằng chứng sơ bộ cho thấy B.1.617 dễ lây lan hơn các chủng virus trước đó. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng đột biến L452R có thể tăng cường khả năng lây nhiễm virus ở các tế bào người trong phòng thí nghiệm. Biến chủng ở California, mang đột biến tương tự, có khả năng lây truyền cao hơn khoảng 20% ​​so với các chủng virus trước.

Theo tạp chí Nature, B.1.617 cũng đang lan nhanh ở Ấn Độ. Trong vài tháng qua, nó đã trở thành chủng virus thống trị ở bang Maharashtra.

Tuy nhiên, Andersen cho biết vẫn chưa biết chắc liệu B.1.617 có phải là nguyên nhân khiến dịch Covid-19 ở Ấn Độ bùng phát trầm trọng hay không. "Chúng tôi cũng biết B.117, biến chủng của Anh, và P.1, biến chủng của Brazil, cũng xuất hiện tại Ấn Độ. Vì vậy, chúng có thể cũng đóng vai trò trong sự gia tăng này. Đơn giản là chúng tôi chưa có dữ liệu rõ ràng", ông Andersen nói.

Tuy nhiên, trong bản cập nhật ngày 27/4 của WHO, mô hình sơ bộ cho thấy biến chủng này có "tốc độ tăng cao hơn so với các loại khác đang xuất hiện ở Ấn Độ, có nghĩa là nó làm gia tăng khả năng lây truyền".

Vaccine có thể chống lại biến thể B.1.617?

Một điểm sáng là vaccine có thể có tác dụng bảo vệ.

Ông Anthony Fauci, cố vấn y tế của Nhà Trắng, cho biết bằng chứng sơ bộ từ các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy Covaxin, loại vaccine được phát triển ở Ấn Độ, dường như có khả năng vô hiệu hóa biến chủng.

"Chúng tôi vẫn đang thu thập dữ liệu hàng ngày. Phân tích gần đây về các ca Covid-19 đang được điều trị và những người từng tiêm Covaxin, cho thấy nó có thể vô hiệu hóa 617 biến thể. Vì vậy, dù tình hình Ấn Độ rất căng thẳng, vaccine có thể là liều thuốc quan trọng để chống lại dịch bệnh", tiến sĩ Fauci nói.

Theo New York Times, Covaxin hoạt động theo cơ chế dạy hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể chống lại nCoV. Ngày 3/3, Công ty Dược phẩm Ấn Độ Bharat Biotech, nơi sản xuất vaccine này, thông báo dữ liệu sơ bộ thử nghiệm giai đoạn cuối cho thấy Covaxin hiệu quả 81%.

Theo đài NPR, một số nghiên cứu cho thấy hai đột biến chính trong biến chủng B.1.617 có thể "trốn tránh" hệ thống miễn dịch. Bởi vậy, vaccine Covid-19 có thể vẫn có tác dụng chống lại B.1.617, nhưng kém hiệu quả hơn một chút.

"Có khả năng vaccine sẽ bảo vệ người dùng khỏi triệu chứng mắc bệnh nặng và tử vong. Tuy nhiên, nó không ngăn ngừa được nguy cơ lây nhiễm ở những người có phản ứng miễn dịch kém hơn", Ravi Gupta, giáo sư của Đại học Cambridge (Anh), cho biết.

Theo Giáo sư Gupta, nhiều dấu hiệu cho thấy người đã mắc Covid-19 có thể bị tái nhiễm với biến chủng này, đặc biệt khi khả năng miễn dịch tự nhiên của họ suy yếu theo thời gian. Tình trạng tái nhiễm có thể là nguyên nhân thúc đẩy đợt bùng phát Covid-19 thứ hai tại Ấn Độ.

"Thực tế là số ca mắc ở Ấn Độ đã giảm trong năm 2020 ngay cả khi quốc gia này thực hiện giãn cách xã hội khá hạn chế. Làn sóng Covid-19 thứ hai bùng phát do khả năng miễn dịch kém, thêm vào đó là do biến chủng như B.117 và B.1.617 tránh được kháng thể", ông Gupta cho biết.

Nếu B.1.617 làm tăng khả năng tái nhiễm hoặc lây nhiễm ở những người đã được tiêm chủng, biến chủng có thể gây bùng phát dịch ở nhiều nơi khác trên thế giới, nơi khả năng miễn dịch tự nhiên hoặc do vaccine của người dân đang suy giảm.

Dale Fisher, Giáo sư y khoa tại Trường Y khoa NUS Yong Loo Lin (Singappore), cho biết biến chủng có thể lây nhiễm nhanh hơn, vì vậy, các biện pháp phòng ngừa như giãn cách an toàn, đeo khẩu trang và vệ sinh tay phải được thực hiện nghiêm túc.

"Các biện pháp vẫn có hiệu quả nhưng virus mới lây nhiễm tốt hơn nên chúng sẽ lợi dụng các lỗ hổng nhỏ mà cơ thể có thể tránh khỏi chủng virus trước đó”, ông Fisher nhận định.