Mukbang hay meokbang là hiện tượng giải trí toàn cầu xoay quanh hành vi ăn uống vô độ. Trào lưu này bắt nguồn từ Hàn Quốc vào cuối những năm 2000, khi phát trực tiếp bắt đầu phát triển.
Theo The Economist, các video chiếu cảnh ăn uống trở nên phổ biến một phần do sự lo lắng lan rộng của người dân xứ sở kim chi trong thời kỳ kinh tế suy thoái những năm 1990 và đầu những năm 2000.
Mukbang được cho là giúp thoát khỏi sự cô đơn và áp lực vì nó tái tạo tính xã hội khi dùng bữa trong không gian kỹ thuật số. Ngoài ra, cảm giác thèm ăn có thể được truyền cho người xem.
Vượt ra khỏi biên giới Hàn Quốc, làn sóng mukbang lan dần sang quốc gia châu Á khác như Nhật Bản, Trung Quốc hay phương Tây, biến đây thành nghề hái ra tiền, theo data Spring.
 |
| Mukbang phổ biến ở Hàn Quốc trước khi lan sang nhiều quốc gia khác. Ảnh: Eat with Boki. |
Các mukbanger có thể tiêu thụ cả “núi” thực phẩm, từ món thông thường như hàng chục bát mì ramen, hộp pizza, đùi gà cho đến đồ ăn kỳ quái như côn trùng.
Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ tồn tại, ngày càng có nhiều chỉ trích về việc mukbang cổ vũ thói quen ăn uống không lành mạnh, hành vi tàn ác với động vật và lãng phí thực phẩm.
Trên chính quê hương Hàn Quốc, trào lưu ăn thùng uống vại đang dần lụi tàn, nhường chỗ cho mốt ăn siêu ít có tên “sosikjwa”.
Dần bị thay thế
Sandara Park, cựu thành viên nhóm nhạc 2NE1, và nữ diễn viên Park So-hyun dẫn đầu xu hướng mới thông qua chương trình “Unni without Appetite”.
Trong đó, 2 ngôi sao, tiết lộ họ thường không có cảm giác thèm ăn, dùng bữa với những khách mời nổi tiếng là tín đồ ăn uống. Quy tắc là không ai được ép buộc họ ăn nhiều hơn mức mình muốn. Qua đó, khán giả có thể thấy hình ảnh người ăn nhiều và ít hài hòa với nhau thế nào.
Sau những phản ứng tích cực về chương trình, Sandara Park cho biết khi đi ngoài đường, cô được giới trẻ nhận ra với tư cách sosikjwa hơn là nghệ sĩ giải trí.
Người mẫu Joo Woo-jae cũng thường xuyên phát trực tiếp theo xu hướng mukbang mới trên kênh video của mình. Người xem thích thú khi anh ăn lượng thức ăn vừa phải, nhai chậm và cư xử từ tốn.
“Thông thường, các mukbanger ngấu nghiến lượng thức ăn lớn mà hầu như không kịp nhai. Họ chỉ tập trung vào ăn trong khi Woo-jae ăn chậm rãi và giao lưu với khán giả. Điều đó khiến tôi thực sự thích thú”, một khán giả bình luận.
Xu hướng ăn siêu ít cũng ảnh hưởng tới các chương trình truyền hình nổi tiếng như “I Live Alone”, kể về một ngày của người nổi tiếng sống độc thân.
 |
| Nhà sản xuất âm nhạc Code Kunst cho thấy khẩu phần ăn chỉ là một củ khoai lang trong chương trình truyền hình “I Live Alone”. Ảnh: MBC. |
Nhà phê bình văn hóa Lee Taek-gwang nhận định sosikjwa xuất hiện vì thị trường mukbang đã bão hòa và không còn phù hợp.
Hai xu hướng cho thấy cách tiêu thụ thực phẩm trái ngược nhau nhưng đều có điểm chung là khiến người xem kinh ngạc.
“Chìa khóa thành công của những nội dung này là khiến mọi người nghĩ rằng điều đó thật khó tin. Họ có thể thốt lên ‘Một người ăn được nhiều đến thế không?’ hoặc ‘Sao có thể ăn ít như vậy?’”, Lee nói thêm.
Jeong Seung-yeon, giáo sư Khoa học dinh dưỡng và Quản lý thực phẩm tại Đại học Nữ sinh Ewha, cảnh báo người xem cần thận trọng khi thay đổi khẩu phần ăn cá nhân, theo Korea JoongAng Daily.
“Mọi người có thể giảm khẩu phần bằng cách thay đổi thói quen ăn uống. Tuy nhiên, ở mỗi độ tuổi lại có sức ăn khác nhau và ăn ít hơn không phải lúc nào cũng tốt cho sức khỏe. Vì vậy, phần ăn của người nổi tiếng hay vlogger có thể không phù hợp với bạn”, bà nói.
Không còn phù hợp
Ở thời kỳ hoàng kim của mukbang, người có tiếng tăm và chăm chỉ phát sóng có thể kiếm được tới 10.000 USD/tháng, ngoài các khoản tài trợ của công ty quản lý. Tại Hàn Quốc, các mukbanger cũng có thể nhận được quà tặng từ người xem thông qua hình thức chuyển tiền trực tiếp.
Tuy nhiên, đôi khi, để có được danh tiếng và tiền bạc, các ngôi sao mukbang phải đánh đổi bằng tính mạng của mình.
Đầu năm 2021, Sun Yi Xuan, streamer 19 tuổi đến từ Trung Quốc, qua đời vì xuất huyết não. Cái chết đột ngột của anh khiến người hâm mộ không khỏi bàng hoàng.
Sun được biết đến với các video phát trực tiếp ăn uống với khẩu phần nhiều carbohydrate, calo và dầu mỡ. Anh xuất hiện trên mạng 5 ngày trước khi gặp nạn.
Nhiều người cho rằng thói quen ăn uống không lành mạnh của Sun có thể góp phần dẫn đến bi kịch của chàng trai xấu số.
  |
Mukbang bị tẩy chay mạnh mẽ ở Trung Quốc. Ảnh: Imagine China. |
Giữa năm 2020, một người đàn ông họ Vương theo đuổi nghề mukbang ở Thẩm Dương (Trung Quốc) nhập viện ngay khi đang làm việc.
Khi vừa chuẩn bị ăn đĩa thức ăn khổng lồ gồm nhiều món như thịt lợn om, gà nướng, ngỗng quay, ông bỗng có triệu chứng chóng mặt, tê khắp cơ thể rồi nhanh chóng rơi vào trạng thái bất tỉnh.
Sau một tuần điều trị, Vương không qua khỏi. Theo bác sĩ, nguyên nhân cái chết đột ngột là xuất huyết não, huyết áp và lipid máu quá cao. Đây là hậu quả của việc tiêu thụ số lượng đồ ăn quá lớn trong thời gian dài khiến cơ thể suy nhược, nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng phát sinh.
Vương đến với nghề mukbang chỉ 6 tháng trước đó. Để thu hút sự chú ý, ông tăng dần lượng thức ăn và trung bình 2 ngày lại phát sóng một lần. Dù có thu nhập dư dả hơn, người đàn ông xấu số tăng cân không phanh từ 100 kg lên 140 kg.
Ngoài những cái chết, một số khía cạnh tiêu cực của khác của mukbang cũng được lộ ra.
Chính phủ Hàn Quốc từng áp dụng các biện pháp toàn diện về quản lý béo phì quốc gia nhằm vào việc ăn uống vô độ và gây hại cho cộng đồng do mukbang gây ra. Các mukbanger cũng cảnh báo rằng hoạt động này có thể gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Tại Trung Quốc, ông Tập Cận Bình từng phát động chiến dịch “Clean Plate” nhằm loại bỏ tình trạng lãng phí thực phẩm. Do đó, những năm gần đây, chính phủ Trung Quốc mạnh tay đàn áp “chibo” (tên gọi khác của mukbang trong tiếng Trung) với các cơ quan truyền thông nhà nước chỉ trích mukbanger và khán giả của họ. Các nền tảng mạng xã hội cũng phải đưa ra quy định liên quan đến nội dung phát sóng ăn uống.
Ở những nơi khác trên thế giới, video mukbang vẫn tiếp tục cung cấp hình thức giải trí thông qua ẩm thực. Tuy nhiên, ngày càng nhiều càng nhận ra đó có thể tàn phá sức khỏe khi kích thích chứng ăn uống mất kiểm soát.
