Tại hội thảo Cung cấp Thông tin Định hướng mới của Chương trình Dân số Việt Nam, ông Mai Trung Sơn, Phó vụ trưởng Vụ Quy mô dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Bộ Y tế, nhận định các vùng, địa phương trên cả nước có sự khác biệt đáng kể về mức sinh.
33 tỉnh, thành phố ở Việt Nam có mức sinh cao (trên 2,2 con), chiếm 42% quy mô dân số. Đây hầu hết là các khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, chất lượng nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế như trung du và miền núi phía Bắc; miền Trung - Tây Nguyên.
 |
| Ông Mai Trung Sơn, Phó vụ trưởng Vụ Quy mô dân DS-KHHGĐ chia sẻ thông tin tại hội thảo. Ảnh: PV. |
21 tỉnh, thành phố có mức sinh thấp (dưới 2 con), chiếm 39% quy mô dân số. Số này tập trung chủ yếu ở các tỉnh thành có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển ở Đông Nam bộ, Đồng bằng sông Cửu Long. Trong đó, 5 thành phố trực thuộc trung ương. Đặc biệt, TP.HCM ở nhóm thấp nhất cả nước (mức sinh 1,39 con).
Cả nước chỉ có 9 tỉnh, thành phố đạt mức sinh thay thế có quy mô dân số 19 % gồm: Ninh Thuận, Quảng Ninh, Bình Định, Lâm Đồng, Phú Yên, Trà Vinh, Hải Phòng, Hà Nội và Bình Phước.
Mức sinh cao đã tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết việc làm, chăm sóc sức khỏe nhân dân, giáo dục của địa phương và cả nước. Trong khi đó, mức sinh thấp kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy như già hóa dân số nhanh, thiếu hụt lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội.
Theo ông Sơn, nguyên nhân mức sinh thấp là xu hướng kết hôn muộn, không muốn đẻ, đẻ ít, đẻ thưa ngày càng cao. Tỷ lệ đô thị hóa tăng và phát triển kinh tế dẫn đến áp lực tìm kiếm việc làm, nhà ở, chi phí sinh hoạt, chi phí nuôi dạy và chăm sóc con cái đắt đỏ. Bên cạnh đó, học vấn, điều kiện sống được cải thiện, lối sống theo trào lưu và tâm lý thích hưởng thụ có tác động nhất định đến mức sinh.
“Đáng chú ý, tình trạng phá thai đang ở mức báo động. Điều đó là một trong những nguyên nhân gây vô sinh thứ phát, khiến mức sinh thấp”, ông Sơn nhấn mạnh.
Ngược lại, mức sinh cao do ảnh hưởng của văn hóa, phong tục tập quán; bất bình đẳng giới; xu hướng sinh nhiều con để có nhân lực tham gia lao động, sản xuất và phụng dưỡng, chăm sóc gia đình; tuổi kết hôn sớm và khoảng cách sinh con ngắn...
Ông Nguyễn Doãn Tú, Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình cho biết ngoài vấn đề mức sinh chênh lệch, mất cân bằng giới tính khi sinh cũng là một trong những hạn chế Việt Nam đang phải đối mặt.
Tình trạng này tăng nhanh, đã ở mức nghiêm trọng. Người ít có điều kiện chăm sóc và nuôi dưỡng con còn đẻ nhiều, ảnh hưởng đến chất lượng dân số. Chỉ số phát triển con người (HDI) còn thấp. Tỷ lệ suy dinh dưỡng, tử vong bà mẹ, trẻ em còn cao.
Tầm vóc, thể lực người Việt Nam chậm được cải thiện, tuổi thọ bình quân tăng trưởng nhưng số năm sống khỏe mạnh thấp hơn so với nhiều nước. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống còn phổ biến ở một số đồng bào dân tộc ít người. Phân bố dân số, quản lý nhập cư, di dân còn nhiều bất cập. Việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản của người di cư và ở nhiều đô thị, khu công nghiệp còn nhiều hạn chế.
