Mùa xuân năm nay, nhà đầu tư mạo hiểm Leslie Feinzaig muốn tìm hiểu trải nghiệm khởi nghiệp của phụ nữ hiện nay. Bà thực hiện một khảo sát, hỏi về khó khăn, chiến lược và mục tiêu dài hạn của họ. Đáng ngạc nhiên, dù Feinzaig không đặt câu hỏi nào về quấy rối tình dục, câu trả lời ấy vẫn xuất hiện.
Theo một nữ founder ở San Francisco (Mỹ), mọi nhà đầu tư nam dị tính mà cô gặp đều gạ gẫm quan hệ tình dục. Một người khác chia sẻ phải đeo nhẫn cưới giả khi gặp nhà đầu tư để tránh bị tán tỉnh.
Khảo sát được mở trực tuyến từ tháng 2 đến tháng 3, nhận về phản hồi từ 180 nữ founder tại Bắc Mỹ. Tám người cho biết từng bị quấy rối, gạ gẫm và xem thường khi đi gọi vốn. Trong đó, ba người bị đề nghị quan hệ tình dục.
Feinzaig công bố kết quả trong báo cáo của Female Founders Alliance - một sáng kiến dữ liệu thuộc quỹ đầu tư Graham & Walker do bà điều hành. Báo cáo mô tả môi trường gọi vốn khắc nghiệt - nơi những hành vi vượt giới hạn vẫn phổ biến.
 |
| Lisa Hillyard phải đối mặt với tình trạng bị xúc phạm và coi thường khi đi gọi vốn. Ảnh: BI. |
Gợi nhớ đến phong trào #MeToo
Feinzaig chia sẻ khảo sát qua bản tin, mạng xã hội, các diễn đàn dành cho nữ founder, sau đó gửi phần phản hồi ẩn danh cho Business Insider. Hai trong số đáp viên đồng ý tiết lộ danh tính khi phỏng vấn.
“Rất nhiều phụ nữ đang nỗ lực gây dựng những doanh nghiệp tuyệt vời, có thể thay đổi cuộc sống và thế giới. Nhưng họ phải làm việc với những nhà đầu tư thiếu tôn trọng”, nhà sáng lập Lisa Hillyard nói với Business Insider.
Những câu chuyện này gợi lại ký ức cũ. Tám năm trước, kỹ sư Susan Fowler công khai trải nghiệm bị quấy rối tại Uber, khơi mào làn sóng #MeToo trong giới công nghệ. Một số nhà đầu tư bị nêu tên buộc phải rời khỏi công ty. Các tập đoàn như Microsoft, Google, Uber và Facebook sau đó tuyên bố chấm dứt quy định buộc nhân viên giải quyết khiếu nại quấy rối bằng trọng tài kín.
 |
| Meltem Ballan lên tiếng về vấn nạn quấy rối tình dục. Ảnh: Concrete Engine. |
Khảo sát của Feinzaig cho thấy tình trạng cũ vẫn tồn tại trong quá trình gọi vốn. Quyền lực vốn dĩ không cân bằng khi người cần vốn phải thuyết phục người có tiền. Với phụ nữ, nhóm thường huy động được ít vốn hơn, khoảng cách này càng lớn. Theo PitchBook, 83% người ra quyết định tại các quỹ đầu tư trên 50 triệu USD là nam giới.
Nguồn vốn ngày càng khan hiếm, trong khi nhà đầu tư tập trung các khoản lớn cho số lượng nhỏ startup. Dữ liệu PitchBook cho thấy năm 2024, các công ty có ít nhất một nữ sáng lập huy động được gần 39 tỷ USD (tăng 27% so với năm trước), nhưng số thương vụ giảm 13%, chỉ còn 3.148. Đây là mức thấp nhất kể từ năm 2018.
Bầu không khí trong giới công nghệ cũng thay đổi với xu hướng tôn sùng “năng lượng nam tính”. Mark Zuckerberg thi đấu jiu-jitsu và khuyến khích văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ hơn. Elon Musk lại liên tục đùa cợt về tình dục. Feinzaig cho rằng điều đó có thể tạo lớp vỏ che chắn, dung túng cho hành vi sai trái quay lại, thậm chí trở nên phổ biến.
Một khảo sát khác của tổ chức phi lợi nhuận Women Who Tech năm 2023, với hơn 930 đáp viên trên toàn cầu tham gia, cũng cho kết quả tương tự. Một nửa nữ founder từng bị quấy rối, 50% trong số đó bị gạ gẫm quan hệ tình dục và 60% bị đụng chạm không mong muốn.
Những nữ founder bị quấy rối
Feinzaig đặt câu hỏi: “Nếu tám người tự kể dù không được hỏi, thì còn bao nhiêu người khác im lặng?”
Một trong những người lên tiếng là Meltem Ballan - nhà sáng lập công ty Concrete Engine ở Austin, chuyên phát triển hạ tầng AI. Năm ngoái, cô bật khóc sau một cuộc gọi video với nhà đầu tư khi bị nhận xét “ngoài đời không đẹp bằng ảnh LinkedIn” và được khuyên nên trang điểm. Vài tháng sau, một nhà đầu tư khác gọi cho cô giữa đêm, mời đến phòng khách sạn để “bàn cơ hội đầu tư”. Ballan tin rằng ông ta say rượu, từ đó cắt liên lạc.
 |
| Lisa Hillyard cảm thấy không được tôn trọng khi trao đổi với một số nhà đầu tư nam. |
Theo PitchBook, năm 2024, các startup có đội ngũ sáng lập toàn nữ chỉ nhận được 1,9% tổng vốn đầu tư, chiếm 6,5% tổng số thương vụ. “Sự phân biệt giới tính được thể hiện rõ rệt”, Ballan nói.
Các buổi gọi vốn thường diễn ra trong môi trường riêng tư như bữa trưa, cuộc họp qua Zoom hay chuyến công tác. Môi trường này dễ tạo cảm giác thân mật bất chấp mục đích chuyên nghiệp.
Lisa Hillyard, nhà điều hành công ty chăm sóc cá nhân MILO Human Care, từng gặp tình huống tương tự năm ngoái. Sau khi tin tưởng một nhà đầu tư nam nói rằng quỹ của ông ưu tiên hỗ trợ nữ founder, cô tham dự bữa tối tại một nhà hàng sang trọng. Ông ta khăng khăng đòi đưa cô về, khiến Lisa Hillyard cảm thấy bất an nhưng vẫn phải giữ phép lịch sự.
Vài ngày sau, trong bữa trưa khác tại khách sạn Four Seasons, nhà đầu tư khoe rằng các nữ sáng lập “chủ động” với ông mỗi lần sang châu Âu. Ông ta còn nói rằng nếu cô muốn giữ chuyện “giữa hai người”, ông sẽ không nói với vợ.
Hillyard lập tức từ chối hợp tác, gọi điện thoại, nói thẳng rằng phát ngôn của ông có tính xúc phạm. Sau đó, nhà đầu tư lập tức chặn cô trên mạng xã hội.
“Tôi cảm thấy không được tôn trọng và bị xâm phạm”, nữ founder nói.
Chính sách 'mở cửa' của lãnh đạo lợi hay hại?
Cuốn sách Lãnh đạo giỏi cần chi quy tắc của Kevin Kruse thách thức những quan niệm lãnh đạo truyền thống bằng cách đề xuất 10 nguyên tắc "ngược đời" để lãnh đạo hiệu quả hơn. Một trong số đo là chính sách "mở cửa" của sếp, tức việc luôn sẵn sàng tiếp nhận ý kiến và trao đổi với nhân viên. Mặc dù mục tiêu của chính sách này là thúc đẩy giao tiếp và minh bạch trong tổ chức, Kruse chỉ ra rằng nó cũng có thể dẫn đến những bất lợi, như gián đoạn công việc và giảm hiệu suất.
