Phân biệt mainstream và indie ở Vpop

“Pop thì thành indie, indie thì thành pop”, đó là một trong những tiêu đề bài báo của tạp chí âm nhạc Pitchfork, nhận xét về xu hướng âm nhạc thế giới hiện tại. Thực trạng này không chỉ đúng với âm nhạc quốc tế, mà còn phù hợp cả bối cảnh của âm nhạc Việt Nam năm qua.

Khi underground trở thành mainstream

Nhìn qua thị trường nhạc Việt, có thể thấy rằng nhiều nghệ sĩ dẫn đầu hiện nay đều từng là những hiện tượng nổi lên từ dòng chảy ngầm trong âm nhạc (underground) như Sơn Tùng M-TP, Soobin Hoàng Sơn, JustaTee…

Chưa bao giờ ranh giới giữa chính thống (mainstream) và dòng ngầm (underground) trong âm nhạc lại trở nên mong manh như vậy. Rất nhiều cái tên lạ hoắc bất thình lình xuất hiện, trở thành hiện tượng đình đám và thần tượng của giới trẻ.

Từ những năm 2000, theo nhạc sĩ Quốc Bảo trong cuốn sách mà anh viết về Mỹ Tâm, vai trò của những kênh chính thống như truyền hình đã không còn quá quan trọng, những yếu tố như con nhà nòi, được đào tạo bài bản từng một thời rất thiết yếu cũng không còn nhiều ý nghĩa như trước, khi thị trường bắt đầu tư nhân hóa.

Nhưng có lẽ phải đến thời điểm hiện tại, sự phát triển của nhạc số mới gần như triệt tiêu những lợi thế đó, tạo ra một thế hệ nghệ sĩ mới không gây dựng danh tiếng theo phương cách cũ.

Ai cũng có thể nổi tiếng

Mỗi năm, số lượng những gương mặt triển vọng mới xuất hiện nhiều vô cùng. Thị trường thay đổi nhanh chóng và khó lường. Chỉ mới năm ngoái, còn không ai nghi ngờ vị trí thống trị của Sơn Tùng M-TP, vậy mà tới năm 2019, đã có những cái tên mới có các sản phẩm đủ khả năng cạnh tranh về sức hút với anh như Jack và K-ICM.

Cùng xuất thân từ underground, nhưng nếu như Sơn Tùng M-TP và các ngôi sao cùng thế hệ của anh đã có những tính toán ngay từ đầu để tiếp cận với khán giả đại chúng, thì các ngôi sao thế hệ mới như Jack & K-ICM, Đình Dũng, Đạt G... lại không tìm cách vượt thoát khỏi mác underground. Họ không vội vàng tìm kiếm một vị trí trong làng nhạc chính thống mà để khán giả tự tìm đến mình thông qua các kênh âm nhạc trực tuyến như Zing MP3.

Vốn dĩ thị trường nhạc Việt chưa được hoàn thiện, thậm chí là chưa có một thị trường đúng nghĩa, khi mà âm nhạc chủ yếu vẫn ở dạng cho không, thu nhập của ca sĩ chủ yếu không đến từ việc bán bản ghi âm. Nên với sự ra đời của những nền tảng âm nhạc trực tuyến mà cách thức hoạt động của mainstream và underground trở nên không khác nhau là mấy, và âm nhạc trở thành một cuộc chơi mở cho tất cả những ai đam mê.

Trong danh sách đề cử cho hạng mục Phát hiện của năm - giải thưởng quan trọng nhất của Zing Music Awards 2019, có 5 cái tên: AMEE, Đình Dũng, Jack & K-ICM, LyLy, Quân A.P. Ngoại trừ nữ ca sĩ 10X AMEE trực thuộc S.T 319 - nơi từng lăng xê cho tên tuổi của Min, 4 cái tên còn lại đều xuất thân từ underground. Mặc dù vậy, bản thân AMEE cũng có bước khởi đầu thuận lợi trong sự nghiệp nhờ song ca với B-Ray, một rapper nổi bật của thế giới ngầm.

Underground đang lấn lướt mainstream?

LyLy, cô ca sĩ kiêm nhạc sĩ này đã có một năm cực kỳ thành công. Cô đường hoàng cạnh tranh với những ngôi sao đại chúng như Hương Giang khi ca khúc 24H bám sát vị trí quán quân của Anh đang ở đâu đấy anh trên #zingchart. Quân A.P cũng có một năm 2019 mãn nguyện với ca khúc Ai là người thương em xếp 3 tuần ở vị trí số 1 #zingchart tuần. Đình Dũng có những ca khúc gây sốt nhẹ như Tránh duyên và Bán duyên trước khi bùng nổ với Sai lầm của anh vươn lên thống trị #zingchart ở 3 tuần gần cuối của năm 2019.

Tuy nhiên, như đã nói, hiện tượng underground đáng chú ý năm nay là cặp đôi Jack và K-ICM. Bỏ qua những lời đồn đại cuối năm, phải thừa nhận rằng Jack và K-ICM đã có một năm đại thành công. Một loạt ca khúc Hồng nhan, Bạc phân, Sóng gió, Em gì ơi thay phiên nhau độc chiếm bảng xếp hạng. Riêng Em gì ơi và Sóng gió còn lọt vào danh sách những ca khúc vươn lên dẫn đầu #zingchart nhanh nhất, chỉ trong lần lượt là 77 phút và 90 phút. Gần như bất cứ bài nào có cái tên Jack đều trở thành hit hoặc siêu hit. Và chính những gương mặt mới mẻ từ thế giới ngầm này chứ không phải các ngôi sao chính thống, là những người thống trị #zingchart suốt cả năm trời.

Còn trong hạng mục Nghệ sĩ của năm, hạng mục quan trọng nhất, cái tên Đạt G cũng có mặt ở danh sách đề cử cuối cùng. Bắt đầu được biết đến từ bản hit “khuynh đảo” nhạc Việt một thời là Buồn của anh, không chững lại như nhiều hiện tượng khác, Đạt G chứng minh mình không phải one hit wonder (tạm hiểu là người chỉ có một bản hit duy nhất, nổi lên rồi biến mất) với các sản phẩm mới: Về, Buồn không em, Thêm bao nhiêu lâu đạt được thành tích tốt và ổn định trên #zingchart.

Ca khúc cũ Buồn của anh dù ra mắt từ đàu năm 2018 cũng lọt vào top những ca khúc chạm đỉnh zingchart nhiều nhất với 22 lần. Những ngày cuối năm, anh tiếp tục có thêm ca khúc Bánh mì không? gây sốt. Và Đạt G hoàn toàn xứng đáng với đề cử nghệ sĩ của năm bên cạnh những ngôi sao như Min và Erik vì những hoạt động bền bỉ của mình.

Những dẫn chứng trên cho thấy, lằn ranh giữa mainstream và underground gần như đã không còn nhiều ý nghĩa trong thời đại nhạc số.