Dưới đây là bài viết của Thạc sĩ Vũ Tuấn Anh, Giám đốc Viện Quản lý Việt Nam (VIM), người có nhiều kinh nghiệm trong công tác tuyển dụng nhân sự.
Bình thường
Trong thời gian gần đây, khi tình hình kinh tế suy giảm và số lượng sinh viên ra trường tăng dần theo từng năm, các công ty quan tâm tới lực lượng lao động trẻ mới ra trường như là nguồn lao động có tiềm năng. Các công ty lớn đều có các chương trình tuyển thực tập với định hướng lựa chọn những bạn trẻ có tiềm năng nhằm tạo đội ngũ kế cận trong công ty. Các chương trình Internship – thực tập thường kéo dài từ 6 tháng đến 1 năm, trước khi nhân viên thực tập được tuyển dụng chính thức tại công ty.
 |
| Hình ảnh minh họa. |
Các công ty nhỏ khác trên thị trường không có khả năng đào tạo và phát triển nhân viên trẻ như trên thường sử dụng thực tập sinh cho các công việc đơn giản, mang tính chất ngắn hạn hay các dự án trong một thời gian ngắn. Tất cả các chương trình thực tập tốt đều có lương, tuy không bằng với mức lương chính thức tại vị trí tương đương nhưng cũng đủ bù đắp phần lớn chi phí sinh hoạt cho thực tập viên. Mức lương thông thường cho các vị trí thực tập viên vào khoảng 1 – 1,5 triệu đồng, nếu làm bán thời gian trong thời gian dài, tại các công ty nhỏ và vừa trên thị trường.
Trong các trường hợp trên, mối quan hệ giữa công ty và thực tập viên là mối quan hệ cùng thắng, khi cả hai bên đều thu nhận những giá trị tích cực. Các bạn sinh viên có cơ hội trải nghiệm và làm việc trong môi trường chuyên nghiệp. Công ty thì có được nguồn nhân lực nhiệt tình tận tâm giúp giải quyết bài toán tiết giảm chi phí lao động nhưng vẫn giữ hiệu quả trong sản xuất và kinh doanh.
Không bình thường
Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, trên thị trường đã xuất hiện một hình thức tinh vi lách luật lao động, nhằm bóc lột một cách tinh vi sinh viên mới ra trường. Đặc trưng của hình thức này đó là yêu cầu tuyển thực tập viên nhưng nội dung tuyển dụng là vị trí làm việc toàn thời gian, phải trả lương theo yêu cầu của Bộ luật Lao động. Các yêu cầu tuyển dụng đòi hỏi làm việc hoàn toàn theo giờ hành chính là 44 h/tuần, bao gồm cả sáng thứ bảy.
Thời gian làm việc bị kiểm soát như trong các hợp đồng lao động bình thường khác. Các nhiệm vụ và yêu cầu công việc hoàn toàn giống như vị trí tuyển dụng bình thường. Thời gian làm việc thường kéo dài từ 2 tháng trở lên. Có một điểm khác biệt duy nhất đó là hợp đồng ký kết dưới dạng Thực tập viên, với lý do các nhân sự trẻ vào công ty để được đào tạo thay vì làm việc.
Các công ty sử dụng lý do này để trốn tránh nghĩa vụ trả lương cho các bạn sinh viên mới ra trường. Có những công ty còn lợi dụng tới mức độ không đầu tư máy tính mà yêu cầu các thực tập viên mang máy tính cá nhân tới công ty sử dụng.
Chi phí sinh hoạt cho một bạn trẻ tại các thành phố lớn vào khoảng 2,5–3 triệu đồng/tháng. Như vậy, làm việc không lương trong 6 tháng sẽ tốn của các bạn trẻ từ 15–18 triệu đồng là một khoản tiền không nhỏ cho gánh nặng tài chính của các bạn sinh viên mới ra trường. Công ty có thể ngụy biện rằng, đây là chương trình đào tạo, năng suất lao động nhân viên trẻ thấp, các rủi ro khi sử dụng nhân viên trẻ… Những lời nói đó không thể biện minh cho bản chất bóc lột nói trên.
Về phía các bạn sinh viên, khi thực tập tại công ty không nên đòi hỏi các quyền lợi quá mức. Tác giả khuyến khích các bạn cần chịu khó đi làm việc không lương trong thời gian thực tập, tuy nhiên, thời gian đó không thể vượt quá hai tháng. Về phía công ty, các CEO đàng hoàng và có lương tâm không bao giờ để cho các bạn sinh viên chịu thiệt thòi như vậy. Theo quan điểm tác giả, mức lương 2 triệu đồng/tháng cho sinh viên thực tập toàn thời gian là hợp lý với chi phí sinh hoạt và ngân quỹ của công ty.
Quan hệ giữa nhân viên ở bất kỳ dạng nào với người sử dụng lao động – công ty đều cần phải cụ thể và chi tiết. Dù gọi là “thực tập viên” hay những cái tên mỹ miều khác thì bản chất người lao động và sử dụng lao động cần phải rõ ràng. Các bạn sinh viên cần phải nhận thức các dạng công ty bóc lột trá hình trên để kiên quyết đòi quyền lợi và bảo vệ thương hiệu bản thân của mình.
