Tầng lớp trung lưu Trung Quốc 'không còn dám tiêu tiền'

Tình hình kinh tế bất ổn, thất nghiệp gia tăng và thu nhập giảm đã ảnh hưởng đến tâm lý tiêu dùng của tầng lớp trung lưu tại Trung Quốc. Ảnh: Reuters.

Trong bối cảnh hậu Covid-19, nền kinh tế Trung Quốc đang vật lộn với nguy cơ lạm phát dai dẳng, thị trường bất động sản tụt dốc và tâm lý kinh doanh bi quan.

Chính phủ Trung Quốc đã đề ra những nhiệm vụ trọng tâm trong năm mới, trong đó có giảm bớt áp lực thất nghiệp và nâng cao triển vọng tăng trưởng tài sản công.

Thế nhưng, ngay cả những người tương đối giàu có ở Trung Quốc cũng không mấy mặn mà đầu tư hay chi tiêu như trước, bấp chấp họ có khoản tiết kiệm lớn hoặc các dịch vụ ưu đãi hấp dẫn từ ngân hàng.

Rủng rỉnh tiền tiết kiệm vẫn ngại chi tiêu

"Thị trường chứng khoán và bất động sản đang lao dốc, hầu hết mọi loại hình đầu tư đều thu hẹp, nên chẳng ai dám chi tiêu", anh Huo, chủ một doanh nghiệp nhỏ tại Thâm Quyến, trung tâm công nghệ phía nam Trung Quốc, cho biết.

Người này cho rằng kinh tế không mấy khả quan nên ai nấy cũng lo lắng về tương lai. Vì vậy, không có lý do gì để anh chi tiền. Việc mua thêm vài bộ quần áo hay đồ trang sức cũng không thể thúc đẩy được tiêu dùng.

Theo Cục Thống kê quốc gia Trung Quốc, doanh số bán bất động sản theo diện tích sàn trong 11 tháng đầu năm 2023 đã giảm 8% so với cùng kỳ năm ngoái. So với năm 2019, mức giảm là hơn 32%.

Mặc dù doanh số bán lẻ tăng 10,1% trong tháng 11, cho thấy sự phục hồi sau quý 2 ảm đạm, nhưng phần lớn là là do cơ sở so sánh thấp vào năm ngoái (khi lệnh phong tỏa nghiêm ngặt nhằm ngăn dịch Covid-19).

Đối với anh Luo, chủ một công ty xuất khẩu dệt may và đồ nội thất ở Thâm Quyến, một tia hy vọng đã xuất hiện trong vài tháng qua. Tuy nhiên, anh cho rằng "vẫn còn quá sớm và sự phục hồi sẽ không nhanh chóng vì mất vài tháng để đặt hàng và giao sản phẩm”.

Ông Daniel Zipser, đối tác cấp cao của McKinsey tại Trung Quốc, cho biết tâm lý thị trường đang “ở mức thấp nhất mọi thời đại”, mặc dù triển vọng về thị trường tiêu dùng vẫn lạc quan.

"Thời kỳ tăng trưởng hai con số về tiêu dùng của Trung Quốc đã qua rồi. Mặc dù vậy, chúng ta vẫn nhận thấy sự tăng trưởng mạnh mẽ trong lĩnh vực dịch vụ ăn uống, nhà hàng, quán bar và giải trí. Du lịch cũng có mức tăng đáng kể", ông Daniel Zipser nói.

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, trong năm 2022, tổng tiền tiết kiệm của các hộ gia đình trên toàn quốc đã tăng 17,8 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 2,49 nghìn tỷ USD), trong khi tiền gửi ngân hàng tăng khoảng 26,3 nghìn tỷ nhân dân tệ.

Các nhà kinh tế cho rằng đây là tín hiệu hy vọng, cho thấy người tiêu dùng sẽ có tiền dư khi niềm tin vào thị trường được phục hồi.

Tuy nhiên, câu hỏi quan trọng là điều đó sẽ xảy ra khi nào? Ông Daniel Zipser cho biết cho đến nay, niềm tin tiêu dùng vẫn chưa thực sự hồi phục, nhưng ông dự đoán sẽ có sự phục hồi nhẹ trong năm tới.

Yao Yao (28 tuổi), đang làm quản lý dự án ở Thượng Hải, chia sẻ rằng cô đã thận trọng hơn khi chi tiêu, dù có công việc ổn định và thu nhập đều đặn. Mạng xã hội tràn ngập những bài đăng về tình trạng thất nghiệp và tìm kiếm việc làm trong vô vọng khiến cô ngày càng lo lắng.

"Ngay cả khi muốn mua quần áo, tôi cũng sẽ do dự và nghĩ thật ra trong tủ còn nhiều đồ lắm, không cần thêm nữa", Yao nói.

Các nhà kinh tế kỳ vọng người tiêu dùng sẽ tiêu tiền khi niềm tin được phục hồi. Ảnh: AP.

Khôi phục niềm tin

Tỷ lệ thất nghiệp tại các khu vực đô thị Trung Quốc đã ổn định quanh mức 5% trong những tháng gần đây. Cứ 5 người trong độ tuổi 16-24 thì có hơn 1 người thất nghiệp, trước khi Bắc Kinh dừng công bố dữ liệu vào tháng 6.

Tại hội thảo kinh tế do Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh tổ chức tuần trước, ông Wang Wei (từng đứng đầu Viện Kinh tế thị trường thuộc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển) nhận định Trung Quốc cần phải tạo ra một "chu kỳ tích cực" trong việc thúc đẩy tiêu dùng trong nước.

"Tiêu dùng không đơn thuần là rút cạn ví tiền của người dân, mà quan trọng hơn, đó là việc thúc đẩy một chu kỳ tích cực giữa phát triển công nghiệp, tăng việc làm, nâng cao thu nhập và tiêu dùng.

Do đó, việc khai thác tiềm năng tiêu dùng đòi hỏi sự hỗ trợ của các ngành sản xuất và dịch vụ. Đồng thời, cần tạo ra các ngành công nghiệp và tiêu dùng mới dựa trên nhu cầu mới nổi", ông Wang Wei nói.

Ông Jeongmin Seong, đối tác của McKinsey, cũng chỉ ra tầm quan trọng của niềm tin trong kinh tế.

"Nếu các doanh nghiệp nhìn thấy cơ hội trong thị trường, họ sẽ tăng cường đầu tư, dẫn đến thị trường việc làm thuận lợi. Người tiêu dùng thấy xu hướng này sẽ thêm tự tin và bắt đầu chi tiêu, cứ thế tiếp diễn. Do đó, chúng ta cần thiết lập chu kỳ tích cực này", ông Jeongmin Seong nói.

Theo SCMP, các ngân hàng nhà nước lớn nhất Trung Quốc một lần nữa giảm lãi suất tiền gửi vào ngày 22/12. Đây là lần giảm thứ 3 trong năm, một phần nhằm thúc đẩy tiêu dùng.

Tuy nhiên, theo Xu Tianchen, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Economist Intelligence Unit (EIU), động thái này khó có tác động lớn, “thậm chí có thể gây phản tác dụng vì lợi nhuận kỳ vọng từ tiền gửi thấp hơn có thể khuyến khích mọi người tiết kiệm nhiều hơn”.

EIU dự kiến GDP thực tế của Trung Quốc sẽ tăng 5,5% vào năm tới, trong đó, tiêu dùng vẫn duy trì mức tăng cao hơn tổng thể nền kinh tế.

"Tuy nhiên, sẽ không có bất kỳ 'câu chuyện lớn' nào liên quan đến tiêu dùng trong năm tới. Sức mua của các hộ gia đình thu nhập thấp sẽ tăng lên khi tình hình tài chính của họ được cải thiện. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo cần nỗ lực để thu hẹp 'khoảng cách lòng tin' rộng rãi giữa người giàu và tầng lớp trung lưu trước khi họ sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn", chuyên gia kinh tế Xu Tianchen nhận định.