|
|
Chuyên gia "cổ cồn trắng" gặp thế khó. Ảnh minh hoạ: Kenneth Surillo/Pexels. |
Sau gần 2 thập kỷ trong quân đội, Ron Sliter quyết định lấy bằng thạc sĩ, cho rằng đây là sự đảm bảo cho một sự nghiệp vững chắc và lâu dài. Sliter làm công việc quản trị trong lĩnh vực IT kể từ đó.
Đến tháng 1/2023, anh chính thức bị sa thải. Sau hơn 2 năm nộp đơn ứng tuyển vào hàng nghìn vị trí công việc, nhân sự này vẫn ở trong tình trạng thất nghiệp.
“Tôi cảm thấy chán nản. Đại học bán cho tôi một giấc mơ. Tôi chiến đấu vì giấc mơ đó, rồi quay lại tận dụng nó. Và rồi, tôi nhận ra rằng giấc mơ đó không tồn tại”, Sliter nói.
Ron Sliter không phải trường hợp ngoại lệ. Anh là một trong nhiều chuyên gia có trình độ cao phải vật lộn để tìm kiếm công việc phù hợp hiện nay, theo Business Insider.
‘Cổ cồn trắng’ hết thời
Theo dữ liệu do nhà kinh tế học Aaron Terrazas phân tích, thời gian thất nghiệp trung bình của nhân sự có bằng cấp, trình độ chuyên môn cao là 18 tuần. Con số này tăng gấp 4 lần trong 2 năm qua.
Ngoài ra, thời gian tìm kiếm công việc mới của nhân sự ưu tú cũng dài gấp đôi những người chưa từng bước chân vào cánh cổng đại học. Nhìn chung, người lao động càng có bằng cấp cao càng khó kiếm việc làm.
Đây không phải xu hướng mới trong thời kỳ suy thoái của lĩnh vực công nghệ và tài chính. Sự ảnh hưởng mạnh mẽ đến các chuyên gia có trình độ cao là điều tất yếu.
Giai đoạn này còn được gọi là thời kỳ suy thoái của giới trí thức. Câu hỏi được đặt ra là “Liệu giáo dục có còn cung cấp con đường dẫn đến sự an toàn về mặt kinh tế không?”.
 |
| Giới trí thức ngày càng khó tìm kiếm việc làm như ý. Ảnh minh hoạ: RDNE Stock project/Pexels. |
“Trong 40 năm qua, chúng ta nói nhiều về việc nền giáo dục giúp cải thiện chất lượng thị trường lao động. Song, điều đó dần thay đổi. Các chuyên gia ‘cổ cồn trắng’ phải đối mặt với sự xáo trộn sâu sắc như công nhân ‘cổ cồn xanh’ từng trải qua”, Terrazas nói.
Theo nhà kinh tế học này, tình trạng từng xảy ra với công nhân sản xuất vào đầu những năm 2000 có khả năng tái diễn với giới trí thức trong những năm 2020.
Trước đây, trong giai đoạn 1980-2009, các nhà kinh tế học Daron Acemoglu và David Autor từng phát hiện ra rằng tiền lương của những nhân sự chỉ có bằng cử nhân không tăng nhiều bằng người lao động sở hữu bằng cấp cao hơn.
Đó là lý do nhiều thanh niên Mỹ sẵn sàng vay những khoản lớn để theo học chương trình thạc sĩ, tiến sĩ. Từ năm 2000, số lượng công dân Mỹ có các bằng cấp cao hơn cử nhân tăng gấp đôi.
Doanh nghiệp không còn thiết tha thạc sĩ, tiến sĩ
Trong những năm gần đây, nhu cầu tuyển dụng chuyên gia có trình độ học vấn cao đột ngột giảm. Đầu tiên, sự chuyển dịch sang mô hình làm việc từ xa do đại dịch ảnh hưởng nhiều đến thị trường lao động.
Các công ty tại Mỹ có thể tiếp cận và chiêu mộ nhân sự có trình độ cao ở nước ngoài với chi phí phải chăng hơn. Ngoài ra, tư duy của các nhà tuyển dụng cũng dần thay đổi theo thời gian.
Bằng cấp không còn là yếu tố được ưu tiên như trước. Kỹ năng và kinh nghiệm ngày càng được quan tâm hơn.
 |
| Doanh nghiệp không còn ưu tiên bằng cấp trong quá trình tuyển dụng. Ảnh minh hoạ: Mikhail Nilov/Pexels. |
Hơn nữa, sự phát triển của các công cụ AI cũng là vấn đề đáng quan ngại. Trí tuệ nhân tạo được dự đoán là có khả năng thay thế vị trí của các chuyên gia “cổ cồn trắng”. Trong khi đó, người lao động tay chân không phải chịu áp lực bị loại bỏ này.
Nhà kinh tế học Aaron Terrazas cho rằng công nghệ thay đổi nhanh chóng khiến bằng cấp trở nên lỗi thời trang thời gian ngắn. Độ tuổi trung bình của nhân sự thất nghiệp dài hạn hiện nay là 37.
Những chuyên gia có bằng cấp cao thường rơi vào vòng luẩn quẩn không lối thoát. Họ càng thất nghiệp lâu, các kỹ năng càng trở nên lỗi thời, khiến việc ứng tuyển ngày một khó khăn hơn.
Trong khi một số hạ mức lương kỳ vọng xuống, những người khác hoàn toàn từ bỏ hy vọng. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng xấu đến người lao động, mà còn tổn hại đến nền kinh tế.
Sau Cách mạng Công nghiệp, nền kinh tế chia lực lượng lao động vào các chuyên ngành nhỏ, thúc đẩy giáo dục chuyên môn. Song, Terrazas nhận định rằng xu hướng này có khuyết điểm lớn.
“Chuyên môn hoá giúp nâng cao năng suất, tạo lợi nhuận, nhưng cũng là ngòi nổ cho sự lỗi thời”, chuyên gia nói.
Nhân sự thời Gen Z
Theo tác giả, TS Hồng Duyên trong cuốn "Quản trị nhân sự thời Gen Z - câu chuyện cũ kể theo cách mới", Gen Z quan tâm nhất đến sự cân bằng giữa công việc, cuộc sống và hạnh phúc cá nhân. Họ cũng muốn biết những gì được mong đợi trong công việc; muốn được đầu tư sâu vào công việc, biết được thời gian và nỗ lực của họ có ý nghĩa. Thế hệ này cũng quan tâm đến sự nghiệp trong kinh doanh, chăm sóc sức khỏe và công nghệ. Những thay đổi này sẽ tạo ra thách thức mới trong bài toán quản trị của các doanh nghiệp.
