Các đại biểu băn khoăn về tính công khai, minh bạch xét đặc xá, mở rộng đối tượng, việc hoàn thành trách nhiệm dân sự... khi cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Đặc xá (sửa đổi), tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 8/8.
Khép kín khi xét đặc xá?
Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải quan tâm về tính minh bạch, công khai, công bằng của việc lựa chọn, xét duyệt đối tượng đặc xá. Bà cho rằng quá trình bình bầu, lựa chọn đối tượng trong dự thảo và quy trình tương đối khép kín trong nội bộ ngành công an. Hiện, có quy định trong chức năng trách nhiệm của Viện KSND Tối cao, tuy nhiên chưa được rõ ràng.
"Tôi đề nghị quy định rõ ràng hơn về trình tự thủ tục tham gia của Viện kiểm sát trong giám sát, thanh tra quá trình thực hiện đặc xá. Đồng thời cân nhắc bổ sung đại diện cơ quan dân cử như đại biểu Quốc hội hay cơ quan Quốc hội khi thành lập Hội đồng Tư vấn đặc xá", bà Nguyễn Thanh Hải đề xuất.
 |
| Trung tướng Nguyễn Văn Sơn, Thứ trưởng Bộ Công an giải trình, trả lời các ý kiến đại biểu. Ảnh: Thắng Quang. |
Trả lời về vấn đề này, đại diện cho ban soạn thảo dự án luật - Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Sơn - nhấn mạnh không có chuyện khép kín hay không minh bạch khi xét đặc xá.
Theo ông, đối tượng được hưởng đặc xá được hướng dẫn, giải thích về luật và họ nhận thức đầy đủ quyền đến đâu, trường hợp nào được đặc xá.
Đồng thời, Viện kiểm sát thực hiện giám sát thường xuyên và là thành viên của hội đồng. Ngoài ra, một số cơ quan tổ chức khác cũng giám sát chặt chẽ quá trình xem xét đặc xá.
Ra tù phải làm để trả nợ trách nhiệm dân sự
Về thực hiện nghĩa vụ bồi thường và các nghĩa vụ dân sự để được đề nghị đặc xá, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc quy định này để tạo điều kiện cho người chấp hành án là người nghèo, chưa có điều kiện thực hiện nghĩa vụ dân sự thì vẫn được xét đặc xá.
Luật Đặc xá hiện hành quy định phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ dân sự khác nhưng chỉ áp dụng đối với người phạm tội về tham nhũng và một số tội phạm khác do Chủ tịch nước quyết định. Dự thảo luật của Chính phủ trình sửa theo hướng bắt buộc phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ khác đối với mọi loại tội phạm.
Quy định như dự thảo là mở rộng hơn so với luật hiện hành, dẫn đến có những người quá trình cải tạo rất tốt, đáp ứng nhiều điều kiện luật định... nhưng do hoàn cảnh kinh tế khó khăn không có khả năng thi hành nghĩa vụ dân sự trong bản án hình sự.
"Điều này khiến họ sẽ không bao giờ được đặc xá, ảnh hưởng đến công bằng xã hội và giảm đi ý nghĩa của chính sách đặc xá, đồng thời làm mất đi động lực của những người bị kết án là người nghèo phấn đấu cải tạo tốt", bà Lê Thị Nga bày tỏ.
Do đó, Ủy ban Tư pháp đề nghị chỉnh lý điểm d khoản 1 Điều 11 của dự thảo luật theo hướng người bị kết án phải thực hiện xong nghĩa vụ nhưng "trừ trường hợp có quyết định của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền về việc chưa có điều kiện thi hành án hoặc có văn bản của người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án, không yêu cầu thi hành án đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước".
Đồng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định đặt vấn đề: "Người nghèo không có tiền nộp thì chẳng lẽ họ không bao giờ được đặc xá?". Tuy vậy, ông Nguyễn Khắc Định cũng nhấn mạnh, mục đích đặc xá là tha tù chứ không phải xoá phần trách nhiệm dân sự. Do đó, khi anh được ra ngoài làm ăn thì khi có điều kiện phải thực hiện trả nợ.
Về "quyết định của thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền về việc chưa có điều kiện thi hành án", Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị cần ràng buộc trách nhiệm của người này, nếu không sẽ dẫn đến trường hợp người có thẩm quyền cứ ra quyết định nhưng sau đó không đôn đốc người được đặc xá thực hiện nghĩa vụ dân sự.
"Sau khi được ra tù, anh làm ăn có điều kiện thì phải nộp số tiền còn nợ. Không đôn đốc, ông ra tù rồi lờ đi không nộp. Do đó cần nghiên cứu bổ sung căn cứ, thủ tục ra quyết định chưa có điều kiện thi hành án và trách nhiệm của người ra quyết định để tránh lạm dụng", ông Định nói.
