Ngày 9/4, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố cho biết bé K. (6 tuổi, ngụ Tây Ninh) đã qua nguy kịch, cai được máy thở sau gần 2 tuần điều trị thở máy, chống sốc nhiễm trùng, nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn não mô cầu nhóm B.
Trước đó, bé nhập viện trong tình trạng sốt cao, nổi ban xung huyết vùng cánh tay hai bên, lưng, bụng, xuất huyết dưới da kèm theo viêm họng. Theo Sở Y tế tỉnh Tây Ninh, trường hợp bé K. không rõ nguồn lây và bé cũng chưa tiêm vaccine não mô cầu trước đây.
Chủng B phổ biến trong 15 năm qua
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TP.HCM, cho biết vi khuẩn não mô cầu nhóm B là tác nhân gây bệnh phổ biến nhất tại Việt Nam trong vòng 15 năm qua.
Vi khuẩn gây ra các bệnh cảnh như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi và để lại nhiều di chứng nặng nề như liệt, điếc, cắt cụt chi, thiểu năng trí tuệ…
 |
| Các chấm xuất huyết trên da bé gái được chẩn đoán viêm màng não mô cầu. Ảnh: Sở Y tế Tây Ninh. |
Hệ thống giám sát trọng điểm viêm màng não thuộc Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương đã ghi nhận hầu hết trường hợp viêm màng não mô cầu xâm lấn đều do não mô cầu nhóm B gây ra. Dữ liệu được thu thập tại 3 bệnh viện gồm Bệnh viện Nhi đồng 1 và 2 (TP.HCM) và Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) từ năm 2012 đến nay. Trong đó, Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận 15 trường hợp nhiễm não mô cầu biến chứng nặng đều do nhóm B gây ra.
Viêm màng não do não mô cầu còn được gọi là “bệnh tử 24h” khi có khả năng gây tử vong trong 24h kể từ khi có triệu chứng ban đầu.
Theo dữ liệu giám sát của Bộ Y tế Công cộng Anh, khoảng 9/10 trẻ em và thanh thiếu niên tử vong do bệnh viêm màng não mô cầu xâm lấn không qua khỏi trong khung 24h, kể từ khi được chẩn đoán.
“Trẻ mắc não mô cầu vẫn có thể tử vong trước cả 24h khiến người nhà rất sốc vì buổi sáng trẻ còn đến trường khỏe mạnh nhưng tối đã rơi vào nguy kịch. Chi phí điều trị một ca bệnh do não mô cầu rất tốn kém, có khi lên đến hàng trăm triệu đồng, phải huy động nhiều thiết bị, nhân lực, chưa kể gánh nặng chăm sóc người tàn tật về sau”, bác sĩ Khanh cho hay.
Vi khuẩn não mô cầu nhóm B còn được ghi nhận có tỷ lệ người lành mang trùng cao. Cụ thể, theo dõi tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 từ năm 2012-2014 đã cho thấy khoảng 25% tân binh ở độ tuổi 18-25 mang vi khuẩn não mô cầu không có triệu chứng, trong đó hơn 50% trường hợp nhiễm nhóm não mô cầu B.
Nguy cơ hàng đầu là trẻ dưới 1 tuổi
Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết dữ liệu báo cáo về số ca não mô cầu ở Việt Nam có thể thấp hơn thực tế do tình trạng lạm dụng kháng sinh gây ảnh hưởng kết quả xét nghiệm; thiếu kinh nghiệm trong chẩn đoán não mô cầu và thiếu hệ thống giám sát dẫn đến bỏ sót ca bệnh.
Vi khuẩn não mô cầu có 13 nhóm huyết thanh gây bệnh, trong đó 5 nhóm thường gặp ở Việt Nam là A, B, C, Y, W-135.
Theo bác sĩ Chính, trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 5 tháng tuổi có nguy cơ mắc não mô cầu nhóm B cao nhất. Bác sĩ Chính dẫn chứng các nghiên cứu được đăng tải trên Thư viện Y khoa quốc gia Mỹ cho thấy viêm màng não mô cầu do nhóm B ở trẻ dưới 1 tuổi chiếm khoảng 60% tổng số ca mắc.
Một nghiên cứu khác được tiến hành tại Italy từ năm 2007 đến năm 2017 cho thấy 81% trường hợp viêm màng não xảy ra ở trẻ trong năm đầu đời là do nhóm huyết thanh B và hơn một nửa xảy ra ở trẻ 4-8 tháng tuổi.
Tại Việt Nam, vào năm 2016 và 2022, Bệnh viện Nhi đồng 1 và Bệnh Nhiệt đới TP.HCM từng ghi nhận 2 ca mắc não mô cầu B ở bé trai 4,5 tháng tuổi (Tiền Giang) và bé gái 5 tháng tuổi (quận 11, TP.HCM).
Cả hai bệnh nhi đều nhập viện trong tình trạng nguy kịch, tử ban lan rộng trên da và sốc nhiễm khuẩn huyết. Sau đó, bé trai được cứu sống nhưng phải chịu di chứng cắt cụt chi, còn bé gái đã tử vong chỉ sau hơn 8h nhập viện.
Bác sĩ Chính nhấn mạnh việc phòng bệnh viêm màng não mô cầu nhóm B cho trẻ từ sớm rất quan trọng. Từ đầu năm nay, hệ thống tiêm chủng VNVC cùng hãng vaccine và dược phẩm hàng đầu thế giới GSK đã đưa về Việt Nam và triển khai tiêm vaccine thế hệ mới phòng viêm màng não mô cầu nhóm B, mang lại cơ hội phòng bệnh sớm cho trẻ từ 2 tháng tuổi và người lớn đến 50 tuổi.
 |
| Trẻ tiêm vaccine ngừa não mô cầu nhóm B tại VNVC. Ảnh: Mai Ngọc. |
Hiện VNVC là hệ thống tiêm chủng duy nhất tại Việt Nam có đầy đủ cả 3 loại vaccine phòng tất cả nhóm huyết thanh não mô cầu nguy hiểm, kịp thời đáp ứng nhu cầu tiêm vaccine phòng bệnh cho trẻ em và người lớn từ 2 tháng đến 55 tuổi gồm: Vaccine phòng não mô cầu nhóm B thế hệ mới (Bexsero - Italy); vaccine phòng ngừa não mô cầu nhóm BC (Mengoc BC - Cuba) và ACYW-135 (Menactra - Mỹ).
Cả 3 loại vaccine này đều được sử dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng các vaccine thế hệ mới như Bexsero hay Menactra được ưu tiên sử dụng để phòng ngừa nhiều hơn các chủng vi khuẩn gây bệnh.
“Các vaccine não mô cầu không có miễn dịch phòng ngừa chéo nên trẻ em và người lớn cần tiêm sớm và đầy đủ các vaccine phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh kể trên mà không nên trì hoãn hoặc chỉ tiêm một loại này mà bỏ qua những loại khác”, bác sĩ Chính lưu ý.
Ngoài vaccine ngừa viêm màng não do não mô cầu, bác sĩ Chính khuyến cáo người dân cần tiêm đầy đủ, đúng lịch các loại vaccine phòng bệnh về não khác như vaccine phế cầu, vaccine sởi, thuỷ đậu, viêm não Nhật Bản… để bảo vệ bản thân và tránh lây cho người có nguy cơ cao.
