Vì sao nắng nóng khiến hàng nghìn người chết ở quốc gia đông dân nhất

Trong cuốn tiểu thuyết bán chạy nhất năm 2020 - The Ministry for the Future - nhà văn khoa học viễn tưởng Kim Stanley Robinson mở đầu bằng một đợt nắng nóng chết người ở Ấn Độ khiến hàng triệu người chết.

Bầu trời rực sáng như một "quả bom nguyên tử", hơi nóng phả ra như một "cái tát vào mặt", mắt cay xè và "mọi thứ đều rám nắng, một màu trắng chói lọi không chịu nổi". Nước không giúp ích gì. Người chết "nhanh hơn bao giờ hết", tác giả viết.

Tiểu thuyết của Robinson về sự nóng lên toàn cầu có thể là một câu chuyện viễn tưởng kinh dị, song đó cũng là một lời cảnh báo rùng mình.

Đầu tuần này, 12 người chết vì sốc nhiệt và 50 người khác phải nhập viện sau khi tham dự lễ trao giải ở một bãi đất trống dưới cái nắng chói chang ở Navi Mumbai, bang Maharashtra (Ấn Độ), theo India Express.

Ấn Độ là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương bởi nắng nóng. Các đợt nắng nóng cả ngày và đêm tại quốc gia này đã tăng lên đáng kể và được dự đoán tăng 2-4 lần vào năm 2050. Tình trạng nắng nóng cũng được dự đoán sẽ đến sớm, kéo dài và thường xuyên hơn.

Theo cơ quan dự báo thời tiết Ấn Độ, nhiệt độ trên trung bình và sóng nhiệt sẽ kéo dài đến cuối tháng 5. Từ năm 1901 đến năm 2018, nhiệt độ trung bình tại nước này đã tăng khoảng 0,7%, một phần do biến đổi khí hậu.

Sóng nhiệt chết người

Theo số liệu chính thức, sóng nhiệt đã khiến hơn 22.000 người dân nước này thiệt mạng từ năm 1992 đến năm 2015. Các chuyên gia cho rằng con số thực tế còn cao hơn nhiều.

“Quốc gia này thực sự chưa hiểu tầm quan trọng của sức nóng và việc nắng nóng có thể giết chết con người như thế nào. Điều này một phần do chúng tôi không tổng hợp dữ liệu về tỷ lệ tử vong một cách chính xác", Dileep Mavalankar, giám đốc Viện Y tế Công cộng Ấn Độ có trụ sở tại Gujarat, cho biết.

Vào tháng 5/2010, ông Mavalankar phát hiện thành phố Ahmedabad đã ghi nhận 800 ca tử vong bất thường (tức số ca tử vong vượt mức dự báo) trong một tuần oi bức với nhiệt độ kỷ lục. Vị giáo sư cho rằng rõ ràng sức nóng đã giết chết rất nhiều người.

Ấn Độ đang chuẩn bị cho một mùa hè nóng hơn bình thường. Ảnh: Reuters.

Ông Mavalankar cũng cho biết các nhà nghiên cứu đã so sánh tổng số người chết trong thành phố với nhiệt độ tối đa được ghi nhận trong ngày và đưa ra 3 mức cảnh báo theo màu, trong đó cảnh báo đỏ được kích hoạt khi nhiệt độ trên 45 độ C.

Với những phát hiện này, giáo sư Mavalankar đã giúp lập kế hoạch hành động chống nắng nóng đầu tiên cho thành phố Ahmedabad, theo BBC.

Kế hoạch bắt đầu vào năm 2013 với các giải pháp đơn giản như ở trong nhà, uống nhiều nước trước khi bước ra ngoài và đến bệnh viện nếu cảm thấy ốm. Đến năm 2018, số ca tử vong bất thường tại thành phố này đã giảm 1/3.

Tuy nhiên, tin xấu là các kế hoạch chống nắng nóng của Ấn Độ dường như không hoạt động hiệu quả. Một nghiên cứu mới về 37 kế hoạch ứng phó với nắng nóng cấp thành phố, quận và tiểu bang do tác giả Aditya Valiathan Pillai và Tamanna Dalal - thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách - thực hiện đã chỉ ra nhiều thiếu sót.

Thứ nhất, hầu hết kế hoạch không được "xây dựng phù hợp với bối cảnh địa phương và có cái nhìn quá đơn giản về các mối nguy hiểm".

Chỉ 10/37 kế hoạch thiết lập các ngưỡng nhiệt độ được xác định cục bộ tại địa phương, dù không rõ liệu họ có tính đến các yếu tố như độ ẩm khi xác định một đợt nắng nóng hay không. Theo giáo sư Mavalankar, các địa phương cần có nhiều trạm thời tiết tự động hơn ở từng làng.

Thứ hai, hầu hết kế hoạch đều yếu kém trong việc "xác định và nhắm mục tiêu vào các nhóm dễ bị tổn thương". Công nhân nông trại và công nhân xây dựng làm việc ngoài trời, phụ nữ mang thai, người già và trẻ em là những đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi nắng nóng nhất.

Chủ quan

Khoảng 3/4 công nhân Ấn Độ làm công việc tiếp xúc với nhiệt như xây dựng và khai thác mỏ. Nhà nghiên cứu khí hậu Luke Parsons cho biết: "Người lao động đang mất cơ hội làm việc ngoài trời an toàn và hiệu quả, khi hành tinh nóng lên. Họ không thể tự làm mát khi cơ thể sản sinh một lượng nhiệt lớn vì lao động nặng nhọc".

Theo ông Pillai, Ấn Độ cần "tìm hiểu chi tiết những khu dân cư nào chủ yếu làm công việc tiếp xúc với nhiệt độ cao và liệu họ có đủ khả năng mua máy làm mát hay nghỉ làm (vào ngày nắng nóng) hay không". "Có thể xảy ra tình huống 3% diện tích thành phố chứa 80% dân số dễ bị tổn thương", vị chuyên gia nói thêm.

Ông Pillai và bà Dalal cũng nhận thấy hầu hết kế hoạch hành động chống nắng nóng dường như không được tài trợ đầy đủ, cơ sở pháp lý yếu kém, thiếu trách nhiệm giải trình và không đủ minh bạch.

Người dân tham dự một buổi lễ trao giải giữa thời tiết nắng nóng ở ngoại ô Mumbai ngày 16/4. Ảnh: Reuters.

Các giải pháp chống sóng nhiệt thường đơn giản, chẳng hạn trồng đủ cây xanh ở những khu vực cực kỳ nóng và lộ thiên, hoặc sử dụng các thiết kế giúp giảm mức tăng nhiệt và tăng thoát nhiệt trong các tòa nhà.

Đôi khi, các giải pháp đơn giản như di chuyển bệnh nhân từ tầng trên cùng xuống tầng dưới tại những bệnh viện không có điều hòa cũng có thể giúp bảo vệ tính mạng của họ.

Theo một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí y khoa Lancet, Ấn Độ đã ghi nhận số ca tử vong do nắng nóng quá mức trong giai đoạn 2000-2004 và 2017-2021 tăng 55%.

Nắng nóng cũng khiến người Ấn mất 167,2 tỷ giờ lao động tiềm năng vào năm 2021, dẫn đến thất thoát nguồn thu nhập tương đương khoảng 5,4% GDP.

Song rõ ràng, người dân địa phương vẫn chưa hiểu rõ mức độ nguy hiểm.

Địa điểm ở Navi Mumbai, nơi diễn ra buổi lễ hôm 16/4, ghi nhận nhiệt độ tối đa 38 độ C. Tuy nhiên, những bức ảnh tại sự kiện cho thấy hàng nghìn người ngồi trực tiếp dưới ánh mặt trời mà không có mái che, và chỉ một số ít mang ô, hoặc quấn khăn trên đầu.

"Tôi sống ở Delhi, nơi nhiệt độ có thể lên tới 50 độ C và tôi thấy rất ít người mang ô ra ngoài", ông Pillai nói.