Bức tranh Nữ thần Tự do da màu chuyển giới châm ngòi tranh cãi

Tượng Nữ thần Tự do được thực hiện bởi nghệ sĩ người Pháp Frédéric-Auguste Bartholdi. Công trình được Pháp trao tặng cho Mỹ như món quà hữu nghị vào năm 1884. Ảnh: Reuters.

Trong tâm trí nhiều người, tượng Nữ thần Tự do (Statue of Liberty) gắn liền với vầng hào quang từ vương miện nhọn và ngọn đuốc rực sáng. Nhưng dưới chân tượng là hình ảnh xiềng xích bị đạp đổ, biểu trưng cho chế độ nô lệ từng tồn tại ở Mỹ.

Biểu tượng này, như nhiều tác phẩm nghệ thuật vĩ đại khác, chứa đựng nhiều tầng nghĩa và dễ dàng trở thành điểm tựa cho các cuộc tranh luận văn hóa, chính trị kéo dài hơn một thế kỷ, theo BBC.

Mới đây, họa sĩ da màu Amy Sherald, nổi tiếng với bức chân dung Đệ nhất phu nhân Michelle Obama năm 2018, đối mặt áp lực khi trưng bày tác phẩm Trans Forming Liberty.

Trong tranh, tượng Nữ thần Tự do được tái hiện dưới hình hài một người phụ nữ da đen chuyển giới do nghệ sĩ không nhị nguyên giới (non-binary trans femme) Arewà Basit làm mẫu. Bà đứng trước nền xanh nhạt, mặc váy xanh cobalt rực rỡ, tóc hồng neon, tay không cầm đuốc mà là bó hoa cúc Gerbera - biểu tượng của niềm vui và hy vọng.

Sherald chia sẻ rằng bức tranh “tồn tại để tạo không gian cho những con người bị chính trị hóa và phớt lờ nhân tính”. Tuyên bố này càng vang vọng trong bối cảnh câu thơ khắc dưới chân tượng Nữ thần Tự do vẫn còn ám ảnh: “Hãy trao ta những đoàn người mỏi mệt, chốn nương thân bão táp đang khát khao tự do...”

Bức tranh Trans Forming Liberty của Amy Sherald ban đầu dự kiến được trưng bày tại Bảo tàng Chân dung Quốc gia thuộc Viện Smithsonian. Ảnh: Kevin Bulluck/ArtNet.

Tuy nhiên, điều này không làm dịu những tranh cãi. Chính quyền Tổng thống Donald Trump với sắc lệnh hành pháp mới, công nhận chỉ hai giới tính nam và nữ, được cho là đã gây áp lực khiến Bảo tàng Chân dung Quốc gia thuộc Viện Smithsonian (Washington D.C.) phải cân nhắc loại bỏ bức tranh khỏi triển lãm khai mạc ngày 19/9 tới.

Đáp lại, Sherald tuyên bố rút hoàn toàn khỏi dự án, cáo buộc môi trường trưng bày đang trở nên "kiểm duyệt văn hóa". Hiện bức Trans Forming Liberty đang được trưng bày tại Bảo tàng Whitney (New York) như một phần của triển lãm American Sublime.

Kết cấu đặc biệt của Tượng Nữ thần Tự do, lớp da đồng mỏng nhưng linh hoạt dựa trên khung sắt đàn hồi, là minh chứng cho sức bền của một biểu tượng trước thử thách thời gian.

Ngay từ năm 1886, tượng Nữ thần Tự do đã là chủ đề gây tranh cãi. Các nhà hoạt động nữ quyền coi việc dùng hình ảnh phụ nữ để đại diện cho tự do là trớ trêu, khi phụ nữ lúc ấy chưa có quyền bầu cử. Trong khi đó, phe bảo thủ lo ngại biểu tượng này khuyến khích nhập cư, với hình ảnh “đoàn người chen chúc” tìm đến Mỹ.

Việc bức tranh của Sherald bị loại khỏi không gian công cộng lại càng thu hút sự chú ý. Chính sự hiện diện bị cấm đoán có thể khiến nó lan tỏa mạnh mẽ hơn cả khi được trưng bày chính thức.

Bằng việc tái hiện lại Nữ thần Tự do theo hình ảnh mới, Sherald đã làm dậy sóng những luồng tranh cãi xưa cũ, rằng liệu biểu tượng này có thực sự phản ánh đúng những giá trị mà nước Mỹ đang hướng tới, hay chỉ là ẩn dụ cho những lời hứa chưa trọn vẹn?

Dù không có tuyên bố chính thức từ phía Tổng thống Trump hay Phó tổng thống JD Vance về bức tranh, các nguồn tin tiết lộ rằng đội ngũ tổ chức lo ngại nguy cơ mất tài trợ do vi phạm sắc lệnh hành pháp mới được ký vào tháng 3, mang tên "Khôi phục sự thật và lý trí cho lịch sử nước Mỹ". Văn bản này yêu cầu các bảo tàng và chương trình liên bang tránh xa "các quan điểm gây chia rẽ về chủng tộc hoặc xuyên tạc giá trị chung của người Mỹ".