Căn bệnh dễ gây ung thư gần 30 triệu người Việt Nam mắc phải

Bệnh gan nhiễm mỡ ảnh hưởng đến cuộc sống người bệnh. Ảnh: Freepik.

Là cơ quan lớn thứ hai trong cơ thể, gan đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng như xử lý dưỡng chất từ thức ăn, đồ uống và lọc bỏ độc tố khỏi máu.

Tuy nhiên, Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) chỉ ra khi mỡ tích tụ quá mức, gan có thể bị viêm. Nếu tình trạng này kéo dài mà không được kiểm soát, gan bắt đầu hình thành sẹo, hay còn gọi là xơ hóa. Ở giai đoạn này, gan vẫn có thể tiếp tục hoạt động, nhưng hiệu suất đã suy giảm. Nếu tổn thương tiếp tục tiến triển sẽ dẫn đến xơ gan. Khi đó, chức năng gan bị suy yếu nghiêm trọng và khó có khả năng hồi phục.

Kẻ giết người thầm lặng

Theo thống kê của Bộ Y tế, có khoảng 20-30 triệu người Việt Nam (tương đương 20-30% dân số) mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Trong đó, 30-35% bệnh nhân gan nhiễm mỡ có nguy cơ tiến triển thành xơ gan. Số liệu của Hội gan mật Việt Nam cũng cho thấy khoảng 50 - 60% dân số Việt Nam trưởng thành bị bệnh gan nhiễm mỡ.

Ở giai đoạn đầu, gan nhiễm mỡ thường tiến triển âm thầm, không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Một số người có thể cảm thấy mệt mỏi, ăn uống kém hoặc đau âm ỉ vùng bụng trên bên phải. Khi bệnh nặng dần, các dấu hiệu rõ rệt hơn bắt đầu xuất hiện như sụt cân không rõ nguyên nhân, yếu ớt, buồn nôn, vàng da, ngứa ngáy, nước tiểu sẫm màu...

Gan nhiễm mỡ còn làm tăng nguy cơ ung thư. Khi lượng mỡ dư thừa tích tụ trong gan, cơ quan này mất dần khả năng làm nhiệm vụ “hàng rào” bảo vệ, không còn xử lý hiệu quả các độc tố từ ruột được vận chuyển tới qua tĩnh mạch. Các độc tố không được trung hòa sẽ âm thầm gây ra tình trạng viêm kéo dài trong mô gan, theo Healthline.

Theo thời gian, phản ứng viêm này khiến các tế bào gan bị tổn thương và dần được thay thế bằng mô sẹo, còn gọi là xơ gan. Đây là giai đoạn báo động, bởi xơ gan chính là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ung thư biểu mô tế bào gan.

Nói cách khác, chính quá trình viêm mạn tính do gan nhiễm mỡ gây ra đã âm thầm phá hủy cấu trúc gan, tạo môi trường thuận lợi cho tế bào ung thư hình thành và phát triển.

Theo ThS.BS Lưu Thị Minh Diệp, Trung tâm Tiêu hóa Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai, gan nhiễm mỡ là căn bệnh tiềm ẩn nguy cơ nghiêm trọng, có thể dẫn đến ung thư gan ngay từ giai đoạn sớm mà không nhất thiết trải qua giai đoạn xơ gan. Bên cạnh đó, bệnh còn làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại tràng gấp 20 lần và có tác động đến các bệnh lý ngoài gan như bệnh tim mạch, bệnh thận mạn, hội chứng ngưng thở khi ngủ…

Cách phòng ngừa và kiểm soát nguy cơ

Tùy theo nguyên nhân, gan nhiễm mỡ được chia thành hai nhóm chính. Nhóm thứ nhất là do uống rượu quá mức, gọi là gan nhiễm mỡ do rượu (AFLD). Nhóm còn lại không liên quan đến rượu, được gọi là gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Trong thời gian gần đây, giới chuyên môn cũng bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến dạng gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MAFLD). Đây là một thuật ngữ mới được dùng để chỉ NAFLD, với ý nhấn mạnh rằng nguyên nhân chính của bệnh là rối loạn chuyển hóa.

Theo PGS.TS.BS Võ Duy Thông – Trưởng khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, MAFLD được định nghĩa dựa trên mối liên hệ trực tiếp với các rối loạn chuyển hóa như béo phì, đái tháo đường type 2, rối loạn lipid máu và hội chứng chuyển hóa.

Tại Hội nghị khoa học “Xu hướng mới trong điều trị bệnh Tiêu hóa – Gan mật năm 2025” (GastroHep UMC 2025), các bác sĩ đã chỉ ra rằng MAFLD không chỉ là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và ung thư gan tại nhiều quốc gia phát triển, căn bệnh này còn được dự báo sẽ thay thế viêm gan virus để trở thành “gương mặt chính” trong bệnh học gan mạn tính tại Việt Nam.

Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho gan nhiễm mỡ. Tuy nhiên, việc thay đổi lối sống đã được chứng minh là phương pháp hiệu quả giúp cải thiện tình trạng và ngăn chặn tiến triển bệnh. Đối với người mắc NAFLD, giảm cân là biện pháp quan trọng nhất. Trong khi đó, với người bệnh AFLD, việc ngừng sử dụng rượu là điều bắt buộc.

PGS Thông cũng lưu ý, với những người có rối loạn chuyển hóa, việc chủ động tầm soát gan nhiễm mỡ là cách kiểm soát nguy cơ gây bệnh nặng.

"Chẩn đoán MAFLD không còn dựa trên tiêu chí loại trừ nguyên nhân khác, mà cần sự chủ động phát hiện gan nhiễm mỡ ở người có yếu tố chuyển hóa", PGS Thông nhấn mạnh.

Gan nhiễm mỡ là căn bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được. Việc duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống điều độ, tập thể dục đều đặn và hạn chế việc uống rượu là những thói quen đơn giản nhưng rất hiệu quả để giữ gan khỏe mạnh. Với những người có yếu tố nguy cơ cao như thừa cân, tiểu đường, rối loạn lipid máu hoặc có tiền sử bệnh gan trong gia đình, cần thăm khám định kỳ và tham khảo ý kiến bác sĩ về các biện pháp phòng ngừa.