|
|
Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi thị trường lao động, nhưng Gen Z lại tìm thấy cơ hội trong các nghề thủ công như thợ điện, thợ hàn. Ảnh minh họa: Xiaohongshu. |
Ở tuổi 23, Jacob Palmer (Mỹ) đã tự điều hành công ty điện riêng mang tên Palmer Electrical. Anh bắt đầu khởi nghiệp năm 2024, sau thời gian làm thợ học việc và quyết định rẽ hướng khi nhận ra đại học không dành cho mình.
“Điều tôi làm bây giờ giúp tôi có cơ hội tự chủ, làm việc cho bản thân và độc lập”, Palmer chia sẻ với CBS News.
Lựa chọn ít bị kỳ thị hơn
Giới chuyên gia nhận định nhóm nghề lao động kỹ năng, từ thợ điện, thợ ống nước, thợ hàn đến thợ xây, kỹ thuật viên HVAC…, ngày càng thu hút giới trẻ Mỹ. Một phần vì chi phí học đại học ngày càng cao, phần khác vì nguy cơ trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay thế dần các công việc văn phòng sơ cấp vốn dành cho cử nhân mới ra trường.
Theo khảo sát của ResumeBuilder.com với 1.434 người, 42% Gen Z Mỹ hiện làm việc hoặc theo đuổi ngành nghề tay chân. “Định kiến ‘làm công trường vì không học đại học’ dần biến mất. Giới trẻ ngày nay coi đó là kỹ năng đáng nể và là một con đường sự nghiệp bền vững”, David Asay, Chủ tịch Advantage Reline, công ty chuyên cải tạo đường ống tại Arizona (Mỹ), cho biết.
 |
| Jacob Palmer cho biết công ty của anh đang trên đà đạt doanh thu hơn 150.000 USD trong năm nay. Ảnh: Jacob Palmer. |
Trong nhiều thập niên, các bậc phụ huynh, chuyên gia kinh tế và chính trị gia Mỹ thường khuyên thanh niên phải có bằng đại học để bảo đảm tương lai. Song thực tế đang thay đổi.
“Trước đây, nghề tay chân bị coi là lựa chọn kém hấp dẫn. Nhưng chi phí học tập và nợ vay khiến nhiều người suy nghĩ lại”, Angie Hicks, đồng sáng lập Angi, nền tảng dịch vụ cải thiện nhà ở, nhận định.
Theo Education Data Initiative, chi phí trung bình để học đại học tại Mỹ, bao gồm học phí và sinh hoạt, đã vượt 38.000 USD/năm và có thể chạm 60.000 USD tại trường tư thục. Nếu tính cả lãi suất vay cùng thu nhập bị mất trong 4 năm học, tổng chi phí để sở hữu tấm bằng cử nhân có thể vượt 500.000 USD.
Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm cử nhân 23-27 tuổi tại Mỹ năm nay ở mức 4,6%, tăng mạnh so với 3,2% năm 2019.
Ngược lại, nhóm lao động không có bằng đại học trong độ tuổi này chỉ tăng nhẹ khoảng 0,5% thất nghiệp cùng giai đoạn, theo phân tích của Cục Dự trữ Liên bang St. Louis. Các chuyên gia coi đây là tín hiệu sớm cho thấy AI đang lấy đi cơ hội của những lao động trẻ ít kinh nghiệm trong khối văn phòng.
‘AI không thể ra hiện trường’
Ở lĩnh vực năng lượng mặt trời, Vinnie Curcie, sáng lập kiêm CEO OC Solar tại California (Mỹ), thừa nhận AI có thể sớm thay thế phần lớn khâu bán hàng và quản lý dự án. Nhưng công việc ngoài hiện trường như lắp đặt, sửa chữa hệ thống thì máy móc khó có thể thay thế.
“Ứng viên ngày càng quan tâm đến vị trí ngoài thực địa vì đó là nơi có sự an toàn nghề nghiệp”, Curcie nói.
Tại các trường phổ thông, số học sinh đăng ký vào lớp hàn, xây dựng, sửa ôtô cũng vượt xa chỉ tiêu. Marlo Loria, giám đốc giáo dục nghề nghiệp tại Mesa Public Schools (Arizona), cho biết nhu cầu học nghề tay chân đang tăng mạnh.
 |
| Trước đây “cổ cồn xanh” bị xem là kém hấp dẫn so với bằng đại học, nay Gen Z ở Mỹ đang định nghĩa lại giá trị nghề nghiệp. Ảnh minh họa: Xiaohongshu. |
“Những bạn có tư duy khởi nghiệp hoàn toàn có thể biến kỹ năng nghề thành công ty riêng, chứ không chỉ đơn thuần cầm xẻng dưới mương”, chủ tịch Advantage Reline nhận xét thêm.
Công ty của Palmer đạt doanh thu 90.000 USD ngay năm đầu tiên và dự kiến cán mốc 150.000 USD trong năm 2025, tăng hơn 30%. Anh tin rằng nghề điện không chỉ cho thu nhập ổn định mà còn ít chịu tác động từ AI.
“Phải có một robot cực kỳ thông minh mới có thể làm thay công việc của tôi”, anh nói.
Trong khi đó, Kayden Evans, học sinh lớp 12 tại Mountain View High School (Arizona), cũng chọn con đường thợ máy thay vì đại học. Cậu đang thực tập tại Empire Cat, doanh nghiệp kinh doanh và sửa chữa xe cơ giới hạng nặng và dự định bước thẳng vào chương trình học việc sau khi tốt nghiệp.
“Tôi không lo lắng về AI. Một kỹ thuật viên hiện trường phải trực tiếp tháo rời động cơ, AI không thể làm thay được”, Evans khẳng định.
AI có cướp đi công việc của chúng ta?
Trong cuốn AI chuyện chưa kể, tác giả Tomoe Ishizumi cho rằng đây chỉ là công cụ tối ưu không hơn không kém. Có một điều chắc chắn rằng AI có thể thay thế phần lớn công việc mà con người đang làm hiện nay. Tuy nhiên, chúng ta không nên nghĩ máy móc sẽ cướp đi công việc của con người mà hãy nghĩ rằng máy móc sẽ làm những công việc vất vả để con người có thời gian sáng tạo hơn.
