Cựu điều tra viên FBI: 'Kẻ trộm bảo tàng Louvre có gan nhưng non tay'

Nhóm pháp y đang kiểm tra một cửa sổ được cho là được sử dụng trong vụ trộm tại bảo tàng Louvre. Ảnh: Gonzalo Fuentes/Reuters.

Khi một nhóm trộm liều lĩnh đột nhập bảo tàng Louvre ở Paris và cuỗm đi đi 8 món trang sức thuộc bộ sưu tập bảo vật hoàng gia Pháp, cuộc truy lùng lập tức được triển khai nhằm thu hồi hiện vật trước khi chúng bị tuồn ra chợ đen. Giới chức đặc biệt lo ngại các cổ vật vô giá này có thể bị tháo rời, phân tán và bán lẻ theo từng phần.

“Giờ ai trong giới cũng đang bàn về vụ này”, Robert Wittman, cựu điều tra viên tội phạm nghệ thuật của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), chia sẻ. Ông hiện điều hành một công ty chuyên truy tìm và thu hồi tác phẩm nghệ thuật bị đánh cắp.

“Ai” ở đây, theo Wittman, bao gồm cả những kẻ trộm và các thám tử tư sống nhờ việc truy lùng chúng, WSJ cho biết.

'Phác họa' chân dung kẻ trộm

Theo FBI, mạng lưới buôn bán ngầm tác phẩm nghệ thuật và kim hoàn đánh cắp hoạt động trên phạm vi toàn cầu, mỗi năm giao dịch lượng hàng trị giá hàng tỷ USD, từ các xưởng cắt kim cương ở Dubai, Delhi cho đến giới kim hoàn ở New York, Antwerp và Tel Aviv. Riêng tại Mỹ, tổng giá trị các vụ trộm trang sức mỗi năm vượt 1,2 tỷ USD.

Nếu không thể đòi tiền chuộc hoặc nhận thưởng, giới điều tra cho rằng những kẻ trộm bảo tàng Louvre sẽ tìm cách tuồn số báu vật này đến các tiệm kim hoàn chợ đen, nơi sẵn sàng cắt nhỏ, mài lại các viên đá quý lớn thành những viên nhỏ hơn, không thể truy xuất nguồn gốc.

Khác với tranh Picasso hay đồng hồ Rolex, kim cương và vàng bị trộm có thể được tách khỏi khung trang sức, vàng có thể nấu chảy, bởi giá trị của chúng nằm ở chất liệu, chứ không chỉ ở lịch sử. Dù mất đi ánh hào quang gắn liền với thời Napoléon, chúng vẫn được định giá theo phẩm chất tự nhiên của đá quý.

Tấm biển ghi “Bảo tàng Louvre sẽ đóng cửa hôm nay vì lý do đặc biệt” được đặt gần Kim tự tháp kính của bảo tàng tại Paris ngày 20/10. Ảnh: Benoit Tessier/Reuters.

Vụ trộm hôm 19/10 diễn ra trong bối cảnh châu Âu chứng kiến làn sóng trộm cắp vàng gia tăng, được cho là hệ quả của giá vàng leo thang trên thị trường hàng hóa. Tobias Kormind, Giám đốc điều hành trang kim hoàn trực tuyến 77 Diamonds, cho biết khi giá vàng đã vượt mốc 4.000 USD/ounce, tăng 60% chỉ trong một năm, “sức cám dỗ của mọi thứ lấp lánh trong bảo tàng” cũng tăng theo.

Hiện chưa rõ nhóm trộm này có liên quan đến tội phạm có tổ chức hay không. Tại Mỹ, khoảng 40% các vụ trộm trang sức là do các băng nhóm chuyên nghiệp thực hiện, theo Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia. Một số nhóm cực kỳ tinh vi, thường sử dụng vũ khí, tóc giả hoặc cả mặt nạ giả để ngụy trang.

Băng nhóm khét tiếng nhất trong số đó là Pink Panthers – tổ chức tội phạm gốc Balkan bị cáo buộc thực hiện hàng chục vụ cướp nữ trang trị giá hàng trăm triệu USD khắp châu Âu và châu Á suốt hai thập kỷ qua.

Tuy nhiên, Wittman nhận định nhóm Louvre không thuộc hàng “cao thủ” như Pink Panthers. Sáng 19/10, 4 tên trộm đỗ một xe nâng chở đồ nội thất bên ngoài Cung điện Louvre (Palais du Louvre), dùng thang leo qua cửa sổ vào một phòng trưng bày ở tầng trên, rồi tẩu thoát trên xe tay ga chỉ trong chưa đầy 7 phút. Nhưng chúng để lại hàng loạt bằng chứng, chiếc xe nâng, máy mài góc dùng để cắt kính, thậm chí cả áo khoác phản quang - một phần trong bộ đồ cải trang.

Quan trọng hơn cả, chúng đánh rơi chiếc vương miện được chế tác năm 1855 của Hoàng hậu Eugénie, vợ của Napoléon III, đính gần 1.400 viên kim cương và 56 viên ngọc lục bảo. Cảnh sát tìm thấy nó bị hư hại ngay trên phố, trước cửa bảo tàng.

“Những kẻ này có gan, nhưng non tay”, Wittman nói.

Thám tử tư Anthony Roman, chuyên về tội phạm nghệ thuật, cũng bất ngờ khi chiếc vương miện bị bỏ lại. “Nếu đã dám vứt lại một món như thế, họ chắc chắn không phải dân chuyên”, ông nhận xét.

Chiếc vương miện đính kim cương và ngọc lục bảo của Hoàng hậu Pháp Eugénie de Montijo hồi được trưng bày tại bảo tàng. Trong vụ trộm 19/10, món phụ kiện được tìm thấy vỡ nát gần bảo tàng Louvre sau vụ trộm. Ảnh: Bảo tàng Louvre.

Số phận các bảo vật thế kỷ 19

Việc các món trang sức bị trộm đều được chế tác từ thế kỷ 19 có thể là lý do khiến chúng trở thành mục tiêu hấp dẫn. Khác với đá quý hiện đại thường được khắc hoặc mã hóa vi mô, các viên đá cổ không có dấu nhận dạng nào, theo Chris Marinello, người sáng lập tổ chức Art Recovery International. Dù ở thời nào, trang sức vẫn luôn là món hàng dễ cất giấu và dễ tuồn đi nhất.

“Ai lại dại dột giấu một bức Picasso dưới gầm giường, khi chỉ cần nấu chảy vàng, tách đá quý ra và may vào áo khoác rồi bay đến gặp một tay kim hoàn mờ ám là xong?”, Marinello nói đùa.

Chưa rõ độ tinh khiết của vàng trong các món bị trộm, vì nhiều cổ vật không đạt chuẩn như nữ trang hiện nay. Trong số đó có một chiếc trâm cài áo hình nơ, đính đầy kim cương, từng thuộc về Hoàng hậu Eugénie.

Một yếu tố khiến bộ sưu tập này hấp dẫn là chúng gắn nhiều viên kim cương nhỏ, dễ tiêu thụ mà không cần mài lại. Ngược lại, các viên đá lớn thường có những “vết đặc trưng”, các tì vết tự nhiên có thể dùng để nhận dạng. “Đá càng to thì càng khó bán”, Kormind nói.

Trớ trêu thay, nhóm trộm có thể chẳng lời lãi bao nhiêu. Theo Roman, trên chợ đen, đá quý bị trộm hiếm khi được bán quá 10% giá trị thật, bởi lợi nhuận phải chia cho nhiều tầng trung gian để giữ bí mật.

Chiếc trâm cài áo hình nơ, đính đá quý từng được Hoàng hậu Pháp Eugenie đeo cũng nằm trong số trang sức bị đánh cắp từ bảo tàng. Ảnh: Bảo tàng Louvre.

Tuy nhiên, so với tranh vẽ, đá quý vẫn dễ tiêu thụ hơn, vì không có cơ sở dữ liệu quốc tế nào ghi nhận các món nữ trang cổ bị mất cắp, trong khi các tác phẩm nghệ thuật lại được theo dõi chặt chẽ qua Art Loss Register.

Hình phạt dành cho tội trộm nữ trang cũng nhẹ hơn nhiều so với các tội bạo lực. Marinello cho rằng điều này cần thay đổi: “Nếu coi việc đánh cắp di sản văn hóa là hành vi khủng bố văn hóa, các quốc gia sẽ phải siết chặt luật hơn.”

Ông cũng kêu gọi bảo tàng nâng cấp an ninh, từ khâu trưng bày đến kiểm soát khách tham quan. Việc bọn trộm dễ dàng đặt xe nâng ngay trước cửa Louvre cho thấy chúng đã khảo sát địa điểm từ trước. Marinello đề xuất bảo tàng nên yêu cầu khách xuất trình giấy tờ tùy thân, giống như ở sân bay hay cao ốc văn phòng.

Tuy vậy, Wittman tỏ ra hoài nghi: “Nếu Louvre bắt du khách trình ID trước khi vào, chắc hàng người sẽ xếp dài quanh tòa nhà cả ngày”.

Nhưng ngày hôm sau, chẳng có hàng người nào cả. Bảo tàng Louvre đóng cửa hoàn toàn để phục vụ điều tra.